ايران Ùˆ آمريكا؛ جنگ تبليغاتي Ùˆ تØمل يكديگر
جنگ Ù„Ùظي ايران Ùˆ آمريكا چنان دائمي، گسترده Ùˆ روزمره است كه اØتمالا شمار واژه هاي خصمانه رد Ùˆ بدل شده بين دو كشور، از واژه هاي مبادله شده در عصر جنگ سرد بين اردوگاه هاي شرق Ùˆ غرب كمتر نيست. اما اين جنگ Ù„Ùظي طولاني به جز پاره اي عمليات ايذائي آمريكا عليه ايران (Øمله طبس، سرنگوني هواپيماي مساÙري Ùˆ تØريم ها) به اقدام جدي تري تبديل نشده است. دو كشور Øتي در پاره اي موارد به صورت مستقيم يا با واسطه، همكاري هم كرده اند. راز آن جنگ Ù„Ùظي پيوسته Ùˆ اين خويشتنداري دوسويه چيست؟ پاسخ ايران به اين پرسش، روشن تر Ùˆ عمل آن توجيه پذيرتر است. رهبران ايران از نخستين روزهاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي Ú¯Ùته اند انقلاب ايران، نهضتي اجتماعي، Ùرهنگي Ùˆ ديني عليه بيدادگري Ùˆ ابتذال است. درواقع آنچه آمريكا را آماج انتقادهاي ايران قرار داده، نقش ايالات متØده در تØكيم پايه هاي رژيم پهلوي است Ùˆ نه تقابل ذاتي مناÙع. اين بدگماني در سال اول انقلاب به بروز رÙتاري واكنشي در ايران عليه آمريكا انجاميد كه آمريكايي ها سرشت آن را درنياÙتند Ùˆ جنبش اجتماعي Ùرهنگي ايرانيان را به پيامي سياسي ترجمه كردند Ùˆ همه تصميم هاي بعدي خود را بر اين درياÙت، بنا نهادند.يورش به ايران براي نجات گروگان ها نخستين عمل جسورانه آمريكايي ها بود كه از درون تØليلي ناشيانه بيرون آمد. آنها نمي دانستند كه جمهوري اسلامي براساس آموزه هاي مذهبي، بقاي نظام سياسي را رسالت اول خود مي داند Ùˆ براي تØقق اين هدÙØŒ انعطا٠منطقي از خود نشان خواهد داد. مصالØÙ‡ بر سر آزادي گروگان ها اولين رÙتار سياسي دولت جمهوري اسلامي بود كه اگر Øمله طبس رخ نمي داد شايد زودتر انجام مي شد. بر اين اساس، ناشكيبايي آمريكايي ها در ارديبهشت سال Û±Û³ÛµÛ¹ نقطه آغازين تبديل تقابل Ùرهنگي اجتماعي ايران Ùˆ آمريكا به تخاصم سياسي به شمار مي رود. اين كنش ايالات متØده، واكنش طبيعي Ùˆ تداÙعي ايران را در پي داشت. ايران از رابطه خصمانه آمريكا با گروه هاي Ùلسطيني Ùˆ لبناني استÙاده كرد Ùˆ با Øمايت سياسي از اين گروه ها Ùˆ اتخاذ نوعي مشي منطقه اي كه تأمين كننده مناÙع Ùˆ تقويت كننده قواي گروه هاي ضدآمريكايي بود، Ùشار بر ايالات متØده را اÙزايش داد. تشكيل جبهه پايداري در خاورميانه Ù…Øصول اين استراتژي است. اما در كنار اين تقابل سياسي ايران Ùˆ آمريكا كه ترجماني منطقه اي ياÙته بود، در خاورميانه دو Øادثه تقريبا همزمان رخ داد كه اين دو خصم را به خويشتنداري مصلØت انديشانه وادار كرد. Øادثه اول تØولات موازي لبنان Ùˆ Ùلسطين در سال هاي Û±Û¹Û¸Û² Ùˆ Û±Û¹Û¸Û³ بود. در اين سال ها پايگاه نظامي Ùˆ سÙارت آمريكا در بيروت در دو سال متوالي هد٠بزرگ ترين Øمله هاي مسلØانه گروه هاي خاورميانه اي Ùˆ اØيانا Ùلسطيني ها قرار گرÙت Ùˆ به اخراج ياسر عرÙات رهبر سازمان آزاديبخش Ùلسطين Ùˆ چريك هاي اين گروه از لبنان انجاميد. اين تØولات، ميدان را براي گروه هاي لبناني به ويژه Øزب الله باز كرد Ùˆ Ù†Ùوذ ايران در لبنان Ùˆ به تبع آن ترتيبات منطقه اي اÙزايش ياÙت. Øادثه دوم، نمايش پان-عربيستي صدام Øسين بود كه Øتي ياسر عرÙات را به دام انداخت Ùˆ در جنگ تجاوزكارانه عراق با ايران، از رژيم صدام Øمايت كرد. صدام با بهره گيري از اهرم جنبش Ùلسطين Ùˆ آرمان امت عرب، از كمك هاي هنگÙت كشورهاي عربي بهره مند شد Ùˆ از سال Û±Û¹Û¸Û¶ (Û±Û³Û¶Ûµ) Ùشار بر جبهه هاي ايران سنگين شد.در همان سال Û±Û¹Û¸Û¶ بود كه آمريكايي ها براي جلوگيري از يكه تازي منطقه اي صدام Ùˆ در عين Øال بهره گيري از Ùرصت براي نزديك شدن به ايران ماجراي ايران كنترا را شكل دادند. هد٠اين Ø·Ø±Ø Ù‡Ù… مهار Øسابگرانه تØولات منطقه خاورميانه بود Ùˆ هم اÙزايش Ùشار بر ساندنيست هاي مخال٠آمريكا در نيكاراگوا. اÙشاي اين ماجرا مانع ادامه ياÙتن همكاري Ùˆ مراوده ايران Ùˆ آمريكا شد، اما جبرهاي ژئوپولتيك منطقه اي موجب شد داستان از جايي ديگر سربرآورد. دو سال پس از پايان ياÙتن جنگ تجاوزكارانه عراق با ايران، ارتش صدام Øسين به كويت يورش برد Ùˆ دوباره نياز ايالات متØده به ايران آشكار شد. آمريكا در آن جنگ از ايران انتظار همكاري ايجابي نداشت بلكه Ùقط رضايت دادن به تنبيه صدام Ùˆ سكوت در برابر آن را مي خواست. ايران اين خواسته را برآورده كرد Ùˆ رژيم صدام سركوب Ùˆ مجازات شد.مقارن همين ايام اتØاد شوروي Ùروريخت Ùˆ هراس آمريكا از پان عربيسم كاهش ياÙت، اما هنوز دوره آسايش آغاز نشده بود، «انقلاب سنگ» در Ùلسطين سربرآورد. اين تØول موجب تقويت انگاره هاي Ùرهنگي اجتماعي انقلاب اسلامي شد. زيرا مبارزان Ùلسطيني توانستند جنبش آزاديبخش خود را از سنگرهاي چريكي به خيابان هاي غزه Ùˆ كرانه باختري Ùˆ Øتي بيت المقدس بكشانند. اين برگ برنده تازه اي در دست ايران بود. دو Øادثه ديگر نيز در همين مقطع به كمك ايران آمد. اول ايجاد دو منطقه امن در شمال Ùˆ جنوب عراق وگسترش روابط ايران با كردهاي شمال Ùˆ شيعيان جنوب بود. اين دو بخش از سال Û±Û¹Û¹Û° تا زمان سرنگوني رژيم صدام از Øاكميت واقعي اين كشور خارج شدند Ùˆ به عنوان دو موجوديت خودمختار با ايران رابطه برقرار كردند. اين ارتباط، استراتژي منطقه اي آمريكا را بيشتر به ايران وابسته كرد. از نيمه دهه۱۹۹۰ بØران اÙغانستان هم به اين مجموعه اÙزوده شد Ùˆ در سال Û±Û¹Û¹Û¶ با روي كار آمدن گروه طالبان در اÙغانستان، نگراني هاي امنيتي ايران Ùˆ آمريكا همپوشان شد. اين همپوشاني نگراني Ùˆ همسويي مناÙع در جريان سرنگوني رژيم طالبان رنگ تازه اي ياÙت Ùˆ نمايندگان ايران Ùˆ آمريكا را در ژنو دور يك ميز نشاند. رژيم طالبان با كمك ايران Ùˆ به دست نيروهاي آمريكا سرنگون شد. اين همان داستاني بود كه دو سال بعد در عراق رخ داد. نقش ايران در سرنگوني رژيم صدام Øسين بسيار بيشتر از آن نقشي بود كه در سال Û±Û¹Û¹Û° براي سركوب Ùˆ مجازات آن رژيم داشت. اين بار متØدان عراقي ايران يعني شيعيان متشكل شده در مجلس اعلاي انقلاب اسلامي Ùˆ Øزب الدعوه در رأس همكاران آمريكا در عراق قرار داشتند. پيروزي شيعيان عراق در انتخابات مجمع ملي Ùˆ يك ماه پس از آن، مانور قدرت Øزب الله لبنان در بيروت پرده هاي تازه بازي بزرگ در منطقه بودند كه نگاه آمريكا را به سوي ايران معطو٠كردند. امانظام هايي كه از درون انتخابات دموكراتيك در منطقه متولد مي شوند، الگوي مطلوب آمريكا نيستند بلكه بازتوليد دولت برآمده از انقلاب اسلامي اند با اين تÙاوت كه تجربه انقلاب اسلامي ايران پيش روي آمريكاست Ùˆ اين كشور تلاش خواهد كرد از تبديل شدن تقابل Ùرهنگي Ùˆ اجتماعي دولت ها به تخاصم سياسي با ايالات متØده جلوگيري كند. اين يعني آغاز دوراني كه آمريكا Ùˆ ايران در بخش وسيعي از منطقه خاورميانه Ù…Øكوم به همكاري اند همين مسائل ØÙ„ شده كنوني (كه تا چندي پيش ØÙ„ نشده بودند) Ùˆ مسائل ØÙ„ نشده مشترك پيش روست كه به آمريكا Ùˆ ايران مجال نمي دهد Ø³Ø·Ø Ù…Ù†Ø§Ø²Ø¹Ù‡ را از جنگ Ù„Ùظي Ùراتر برند. درواقع توالي بØران هاي منطقه اي كه شايد به صورت تصادÙÙŠ مناÙع ايران Ùˆ آمريكا را از منظرهاي متÙاوت تهديد مي كنند اين دو كشور را وادار كرده است دو خط موازي را ادامه دهند. در جبهه تبليغات به هم بتازند Ùˆ در جبهه عمل يكديگر را تØمل كنند. اين روند موازي اكنون به يك عادت تبديل شده است. آنچه برژينسكي مشاور امنيت ملي آمريكا در زمان رياست جمهوري جيمي كارتر، در مصاØبه با همشهري ديپلماتيك به صورت اختصار از آن به عنوان نياز دوجانبه ايران Ùˆ آمريكا ياد كرد، اØتمالا اشاره اي به همين وضع است.
منبع: روزنامه همشهری