Øمله موشكي به هواپیمای مساÙربری ایران توسط امریكا
روز یكشنبه 12 تیر 1367ØŒ مطابق با 3 ژوئیه 1988ØŒ هواپیمای ایرباس جمهوری اسلامی ایران با290 Ù†Ùر مساÙر Ùˆ خدمه، Ùرودگاه بندرعباس را به مقصد دوبی ترك كرد. Ø³Ø·Ø Ù¾Ø±ÙˆØ§Ø² این هواپیما 14000 پا تعیین شده بود. در ساعت 10:15 دقیقه Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ 6:45 گرینویچ شروع به اوج گیری نمود Ùˆ در ساعت 10:24 به وقت Ù…Øلی، Ø³Ø·Ø Ù¾Ø±ÙˆØ§Ø²ÛŒ 12000 پا را گزارش نمود. در این Ù„Øظه هواپیما مورد اصابت 2 Ùروند موشك زمین به هوای ناو وینسنس امریكا قرار گرÙت Ùˆ در نزدیكی تنگه هرمز بین شارجه Ùˆ بندرعباس منÙجر شد Ùˆ سقوط كرد. در این Ùاجعه تمامی سرنشینان هواپیما به شهادت رسیدند. 66 كودك زیر 12 سال Ùˆ 52 زن در میان قربانیان بودند Ùˆ36 تن تبعه كشورهای یوگسلاوی، هندوستان، پاكستان، ایتالیا، شارجه Ùˆ دوبی از جمله وابسته نظامی پاكستان در ایران Ùˆ خانواده اش، در میان كشته شدگان بودند. Ø´Ø±Ø Øادثه : عراق در سال 1360ØŒ Øمله به كشتی های تجاری در خلیج Ùارس را شروع كرد Ùˆ با اعلام مین گذاری سواØÙ„ بندر امام خمینی Ùˆ Øمله به دو كشتی تجاری در تاریخ 21/10/1360ØŒ امنیت خلیج Ùارس را مختل كرد Ùˆ به دنبال تØویل هواپیماهای سوپر اتاندارد Ùˆ موشك های اگزوسه توسط Ùرانسه به عراق، ابعاد این Øملات اÙزایش یاÙت. در برابر این Øملات كه عراق به صراØت مسؤولیت آن را بر عهده گرÙت، شورای امنیت عكس العمل مناسبی نشان نداد، ولی در قبال انتساب چند Øمله به ایران Ùˆ شكایت شورای همكاری خلیج Ùارس، شورای امنیت در 11/3/1363ØŒ مطابق با اول ژوئن 1984ØŒ مبادرت به صدور قطعنامه ÛŒ 552 نمود Ùˆ در آن خواستار توق٠این Øملات شد. از آغاز جنگ تا 10 ژوئیه 1984ØŒ جمعا 112 كشتی در خلیج Ùارس مورد Øمله موشكی قرار گرÙت. جمهوری اسلامی ایران در ژانویه 1985ØŒ به دبیر كل وقت سازمان ملل اعلام كرد كه از هر گونه اقدامی برای تأمین آزادی Ùˆ امنیت كشتیرانی در خلیج Ùارس، Øمایت Ùˆ استقبال Ù…ÛŒ كند، اما Øملات به كشتی ها ادامه یاÙت. تا تیر ماه 1366ØŒ Øدود 5/8 میلیون تن كالا از Ù…Øموله های كشتی ها در خلیج Ùارس به زیر آب رÙت. 41 كشتی كاملاً نابود گردید Ùˆ بیش از 200 تن از ملوانان كشورهای مختل٠به قتل رسیدند Ùˆ همین تعداد نیز Ù…Ø¬Ø±ÙˆØ Ø´Ø¯Ù†Ø¯. بدین ترتیب عراق در هد٠خود مبنی بر بین المللی كردن جنگ خلیج Ùارس تا اندازه زیادی موÙÙ‚ شد Ùˆ قدرت های غربی Ùˆ در رأس آنها امریكا Øضور گسترده Ùˆ تهدید آمیزی در خلیج Ùارس یاÙتند Ùˆ بالاخره كشتی های Ù†Ùتكش كویتی با پرچم امریكا در خلیج Ùارس Øركت كردند Ùˆ اسكورت نظامی Ù†Ùتكش ها Ùˆ كشتی های تجاری مورد نظر امریكا در خلیج Ùارس آغاز شد. در 21 سپتامبر 1987ØŒ كشتی ایرانی «ایران اجر» مورد Øمله نیروهای نظامی امریكا واقع شد. همچنین Øملات نظامی امریكا به سكوهای Ù†Ùتی ایران، دخالت آشكار آن دولت در منطقه به Ù†Ùع عراق را به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù†Ø´Ø§Ù† داد. از نتایج شوم تشنج Ø¢Ùرینی رژیم عراق Ùˆ دامن زدن ایالات متØده به ناامنی در خلیج Ùارس، Øمله به هواپیمای مساÙربری جمهوری اسلامی بود كه بر Ùراز آب های سرزمینی ایران Ùˆ در Øوالی جزیره «هنگام» با شلیک دو موشك از ناو امریكایی وینسنس – كه خود به آب های سرزمینی ایران تجاوز كرده Ùˆ در آن مستقر بود – تمامی مساÙران Ùˆ خدمه هواپیما به وضع اسÙناكی به شهادت رسیدند. متعاقب این تجاوز آشكار، ایران در روز 14 تیر 1367ØŒ Ø·ÛŒ نامه ای به رییس شورای امنیت، خواستار تشكیل جلسه Ùوری شورا برای رسیدگی به موضوع شد. 25 تیر 1367ØŒ مطابق با 16 ژوئیه ÛŒ 1988ØŒ شورا تشكیل جلسه داد. دكتر ولایتی وزیر امور خارجه وقت ایران Ùˆ جرج بوش معاون وقت رییس جمهوری امریكا در جلسه شركت كردند . ولايتي در Ùرازی از سخنان خود عنوان كرد: »Øضور نظامی امریكا در خلیج Ùارس تنها منادی مرگ Ùˆ بی قانونی Ùˆ شرارت بوده Ùˆ جز ناامنی چیزی به ارمغان نیاورده است. عمل جنایتكارانه امریكا در Øمله به هواپیمای كشوری به هیچ وجه در قالب دÙاع مشروع Ùˆ قابل توجیه نیست«. شورای امنیت، پس از استماع سخنان دكتر ولایتی Ùˆ جرج بوش در جلسه شماره 2821 خود در تاریخ 20 ژوئیه 1988 (29/4/67) قطعنامه شماره 616 را تصویب كرد. متن قطعنامه: «شورای امنیت، با بررسی نامه مورخه 5 ژوئیه 1988ØŒ جانشین نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران خطاب به رییس شورای امنیت Ùˆ با استماع بیانات نماینده جمهوری اسلامی ایران، وزیر امور خارجه علی اكبر ولایتی Ùˆ سخنان نماینده ایالات متØده امریكا، معاون رییس جمهور جرج بوش، با ابراز تأس٠عمیق از این كه یك هواپیمای غیر نظامی «ایران ایر» در پرواز برنامه ریزی شده بین المللی 655 بر Ùراز تنگه هرمز به وسیله موشك شلیك شده از ناو جنگی امریكا (وینسنس) منهدم گردید، با تأكید بر ضرورت تبیین Øقایق سانØÙ‡ توسط بازرسی بی طرÙانه، با اضطراب عمیق از تشنج دائم التزاید در منطقه خلیج (Ùارس) :1 - تأس٠عمیق خود را از ساقط ساختن هواپیمای غیر نظامی ایران به وسیله موشكی كه از یك ناو جنگی امریكا شلیك شده Ùˆ تسلیت عمیق خود را به خاطر از دست رÙتن غم انگیز جان انسان های بی گناه ابراز Ù…ÛŒ دارد. 2 - همدردی صمیمانه خود را به خانواده های قربانیان سانØÙ‡ غم انگیز Ùˆ دولت ها Ùˆ كشورهای آنان اعلام Ù…ÛŒ دارد. 3 - از تصمیم سازمان بین المللی هواپیمایی كشوری در پاسخ به درخواست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد گروه تØقیق برای بررسی تمام Øقایق موجود Ùˆ جنبه های ÙÙ†ÛŒ زنجیره Øوادث مربوط به این پرواز Ùˆ انهدام هواپیما Ùˆ همچنین از اعلام ایالات متØده امریكا Ùˆ جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تصمیمشان برای همكاری با بررسی سازمان هواپیمایی كشوری استقبال Ù…ÛŒ كند. 4 - از تمامی اعضای كنوانسیون 1944 شیكاگو در مورد هواپیمای كشوری بین المللی درخواست Ù…ÛŒ كند كه در همه شرایط، مقررات Ùˆ رویه های سلامت هوانوردی كشوری به ویژه ضمایم آن كنوانسیون به منظور جلوگیری از چنین پیشامدهایی را دقیقاً مراعات نمایند. 4 - لزوم اجرای Ùوری Ùˆ كامل قطعنامه 598 (1987) شورا را به عنوان تنها مبنای ØÙ„ جامع، عادلانه، شراÙتمندانه Ùˆ پایدار منازعه میان ایران Ùˆ عراق ابراز Ùˆ پشتیبانی خود را از دبیركل، برای اجرای این قطعنامه اعلام خود را ملتزم به همكاری با دبیركل، برای تسریع در اجرای Ø·Ø±Ø Ø§Ø¬Ø±Ø§ÛŒÛŒ او Ù…ÛŒ نماید» در بررسی این قطعنامه، صر٠نظر از كاربرد نام ناقصی به جای خلیج Ùارس Ùˆ قطع نظر از ارتباطی كه در قطعنامه بین مسأله جنگ Ùˆ ساقط ساختن هواپیمای ایرانی ایجاد شده Ùˆ یا پیش بینی نشدن Ù…Øكومیت Ùˆ جبران خسارت وارده Ùˆ سایر مسؤولیت های ناشی از Øمله، مشاهده Ù…ÛŒ شود كه شورای امنیت از شورای ایكائو با آن كه یك مرجع ÙÙ†ÛŒ Ùˆ تكنیكی Ùˆ بالاترین ارگان مسؤول امنیت Ùˆ سلامت پروازهای بین المللی است، به دنبال درخواست جمهوری اسلامی ایران برای تشكیل جلسه Ùˆ رسیدگی به موضوع Ùˆ پس از بررسی در تاریخ 23/4/1367 (14 ژوئیه 1988) به صدور بیانیه بسنده كرد Ùˆ در آن ضمن ابراز تأس٠عمیق Ùˆ همدردی Ùˆ با تأكید بر اصل عدم كاربرد زور علیه هواپیماهای غیر نظامی، كاربرد Ø³Ù„Ø§Ø Ø¹Ù„ÛŒÙ‡ یك هواپیمای مساÙری (بدون ذكر جزییات) را ØªÙ‚Ø¨ÛŒØ ÙƒØ±Ø¯ Ùˆ هیأتی را مأمور رسیدگی به موضوع نمود. قطعنامه شورای امنیت از نظر Ù…Øتوا Ùˆ كلمات به كار رÙته در آن، از بیانیه شورای ایكائو قوی تر Ùˆ Ù…Øكم تر است. مضاÙاً این كه با توجه به ساختار شورای امنیت Ùˆ جوّ Ùشار Ùˆ تهدیدی كه در هنگام تصویب قطعنامه Ø´616 علیه ایران را نوعی موÙقیت به Øساب آورد. جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر شورای امنیت Ùˆ شورای ایكائو شكایت خود را در دیوان بین المللی دادگستری لاهه نیز Ù…Ø·Ø±Ø ÙƒØ±Ø¯. در بررسی سانØÙ‡ مشخص شد كه هواپیمای مساÙری بر Ùراز آب های سرزمینی ایران مورد هد٠واقع شده Ùˆ در Øوالی جزیره «هنگام» سقوط كرده است. در این تهاجم ناو وینسنس به آب های سرزمینی ایران تجاوز كرده است. قبل از این واقعه نیز توسط نیروهای امریكایی، به هواپیماهای گشت ایرانی از Ù„Øظه ÛŒ برخاستن از باند بندرعباس تا Ù„Øظه Ùرود اخطار داده Ù…ÛŒ شد. معنای این اقدام، آن است كه نیروهای امریكایی Øتی برÙراز خاك جمهوری اسلامی نیز، هواپیماهای ایرانی را مورد تهدید قرار Ù…ÛŒ دادند. در 8 ژانویه 1988ØŒ امریكاییان مرتكب نقض Øریم هوایی ایران برای ره گیری شدند. از دیگر سو، نیروهای امریكایی بدون مجوز شورای امنیت در منطقه Øضور پیدا كرده Ùˆ با نقض بی طرÙÛŒ در خلیج Ùارس علیه ایران Ùˆ به Ù†Ùع عراق، عملاً در كار بازرسی كشتی ها از سوی ایران ممانعت به عمل Ù…ÛŒ آوردند Ùˆ نیز در مقابل تهاجم٠عراق به كشتی های تجاری ساكت بودند Ùˆ در برابر عمل متقابل ایران عكس العمل نشان Ù…ÛŒ دادند Ùˆ تا آنجا پیش رÙتند كه سكوهای Ù†Ùتی ایران Ùˆ كشتی ایرانی «ایران اجر» را مورد Øمله قرار داده Ùˆ به آتش كشیدند. اين در Øالي است كه منشور ملل متØد كلیه اعضا را از تهدید به زور یا استعمال زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر كشوری كه با مقاصد ملل متØد مباینت داشته باشد، منع نموده است. نیروهای نظامی امریكا مستقر در آب های خلیج Ùارس Ùˆ دریای عمان، در زمان Øادثه Ùˆ قبل از آن عملاً تمامیت ارضی ایران را با استÙاده از انواع ترÙندها مورد تجاوز قرار داد Ùˆ به انØاء مختل٠كشتی ها Ùˆ هواپیماهای ایران را مورد تهدید قرار داد. Øمله امریكا به هواپیمای مساÙری در Øریم هوایی ایران Ùˆ در مسیر هوایی بین المللی مشخص Ùˆ اعلام شد كه نقض قاعده ÛŒ Øقوقی عدم توسل به زور Ùˆ همچنین نقض آشكار تمامیت ارضی یك دولت عضو سازمان ملل Ù…ÛŒ باشد. همچنین مصداق كامل تجاوز مندرج در بند «ب» ماده ÛŒ 3ØŒ ضمیمه قطعنامه تعری٠تجاوز مورخه 1974ØŒ مجمع عمومی سازمان ملل Ù…ÛŒ باشد كه به استناد آن كاربرد هر نوع سلاØØŒ توسط یك دولت علیه سرزمین دولت دیگر، Ù…Øاصره بنادر یا سواØÙ„ یك دولت توسط نیروهای Ù…Ø³Ù„Ø Ø¯ÙˆÙ„ØªÛŒ دیگر را، از مصادیق تجاوز دانسته است Ùˆ بالاخره بند «ت» ماده مزبور، مبین آشكار تجاوز امریكا به ناوگان هوایی دولت جمهوری اسلامی ایران Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شود. هر چند مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه 3314ØŒ توجه شورای امنیت را به تعری٠تجاوز جلب Ùˆ به آن توصیه كرده است كه در اØراز تجاوز، تعری٠مزبور را به Ù†ØÙˆ مقتضی راهنمای خود قرار دهد، اما عملاً شورای امنیت در قضیه مطروØÙ‡ با جو Øاكم بر شورا از كنار قضیه گذشته Ùˆ دولت ایران را به اجرای قطعنامه 598 سوق داده است Ùˆ نهایتاً Øمایت كامل نسبت به ایمنی هواپیماهای بین المللی Ùˆ به ویژه ممنوعیت مطلق توسل به زور كه در ضمیمه دوم كنوانسیون شیكاگو مورد تأكید قرار گرÙته Ùˆ به صورت قاعده مسلم Øقوق بین الملل درآمده است، از طر٠شورای امنیت كاملاً نادیده گرÙته است. عنصر تخصصی سازمان ملل متØد ایكائو نیز از مسایل سیاسی به دور نمانده Ùˆ به جای بررسی ÙÙ†ÛŒ Ùˆ ارائه طریق به شورای امنیت، به ابراز تأس٠و تسلیت به بازماندگان سانØÙ‡ پرداخت. به دلیل Øاكمیت چنین اوضاعی بر سازمان ملل، امریكا پس از سرنگونی هواپیما اعلام نمود كه در نظر ندارد هیچ تجدید نظری در دستورات جنگی موجود به عمل آورد Ùˆ با تشكیل نیروهای تØت Ùرمان شورای امنیت، برای برقراری امنیت در خلیج Ùارس به كرّات مخالÙت كرد.