شيطان در قلعه‌مرغي
ماجرا از اين قرار بود: آمريكا كه همه دنيا را به تØريم ايران مجبور كرده بود، خودش Ùهميده بود كه بدون ايران شانسي ندارد.ريگان Øتي در آن سال‌هاي آخر كه مبتلا به آلزايمر Ùˆ Ùراموشي شده بود هم از مسلمان‌ها مي‌‌ترسيد.هميشه مواظب بود مسير Øركتش طوري باشد كه اصلا از جلوي يك مسجد يا مركز اسلامي رد نشود. هيچ‌وقت يادش نرÙت كه يك نماز جمعه، باعث سرنگوني دولتش شد.توي نماز جمعه تهران، آيت‌الله هاشمي كه خبر را داد، نمازگزارهاي تهراني دست‌‌هايشان را مشت كردند Ùˆ با Øداكثر توانشان Ùرياد زدند «مرگ بر آمريكا». همه ذوق كرده بودند. توي آمريكا Ùˆ اروپا اما شهروندها نمي‌دانستند بايد عصباني باشند يا نه. همه بهت‌شان زده بود. دولت آمريكا كه خودش تØريمي جهاني عليه ايران به راه انداخته بود، Øالا داشت با ايران معامله Ùˆ Øتي مذاكره مي‌كرد Ùˆ اين بار، ايراني‌ها به آمريكا توجه نمي‌كردند.علي‌رغم تشكيل چهاركميسيون براي بررسي ابعاد رسوايي، هنوز هم اطلاعات در مورد سÙر رابرت مك Ùارلين، مشاور امنيتي ريگان Ùˆ همراهانش به تهران كامل نيست. مجموعه اطلاعات منتشر شده، اين تصوير كلي را نشان مي‌دهد:رونالد ريگان، چهلمين رئيس‌جمهور آمريكا، مثل همتاي قبلي خود كارتر، مايل به از سرگيري روابط با ايران منتها با ايران مطلوب خود آمريكا بود. ماجراي ربوده‌ شدن Ù‡Ùت آمريكايي در بيروت (از جمله ويليام باكلي، كارمند سيا) در سال‌هاي 1984 تا 1985 هم به انگيزه اصلي اضاÙÙ‡ شده بود. آمريكايي‌ها مي‌خواستند از ايران براي مذاكره با Øزب‌‌الله لبنان هم استÙاده كنند.گزارش تاور (گزارش يكي از همان چهار كميسيون)ØŒ علت اقدام آمريكا را دو مورد عنوان كرده است: 1 Ù€ نجات گروگان‌هاي آمريكايي در بيروت 2 Ù€ علاقه باطني آمريكا به برقراري روابط با ايران Ùˆ جلوگيري از دخالت شوروي در ايران، در بØران اØتمالي بعد از درگذشت امام خميني. مشاوران امنيتي ريگان، مأمور بررسي زمينه‌هاي مناسب براي اين منظور بودند. نتيجه بررسي‌هاي آن‌ها، تأمين سلاØ‌هاي مورد نياز ايران، از جمله موشك‌هاي تاو Ùˆ هاگ در ازاي آزادسازي گروگان‌هاي آمريكايي بود، تا از اين طريق، باب بØØ« Ùˆ مذاكره باز شود.گره آمريكايي‌ها به دست دو دلال بين‌‌المللي اسلØÙ‡ باز شد. منوچهر قرباني‌Ùر Ùˆ عدنان خشوقي، از طرÙ‌هاي معامله ايران در بازار آزاد اسلØÙ‡ بودند. ارتباط اين دو با پنتاگون، از طريق ژنرال اليور نورث، يكي از مسؤولان اطلاعاتي پنتاگون بود. نورث Ùˆ قرباني‌Ùر، همديگر را در پاريس ديدند، مارس 1986. قرباني‌Ùر در اين ديدار، Ùهرستي از 240 نوع اسلØÙ‡ يا قطعات تسليØاتي كه Ùكر مي‌كرد مورد نياز ايران است را به نورث داد. او خودش هزينه پيش‌پرداخت را هم به عهده گرÙت. او بعدها در خاطراتش نوشت كه آن موقع Ùكر مي‌‌كرده ايران Ùˆ آمريكا به زودي روابط‌شان را از سر مي‌گيرند، Ùˆ اين Ùرصتي است كه او خودش را به عنوان مبتكر اين معامله سياسي جا بزند. براي اين كه آمريكا خودش مستقيما به ايران Ø³Ù„Ø§Ø Ù†Ùروخته باشد، اليور نورث به عنوان خريدار واسطه، اسلØه‌ها را از پنتاگون مي‌خرد. در 19مي 1986 طي يادداشتي به جان پويندكستر، مشاور امنيتي ريگان، خبر مي‌دهد كه زمان براي پرواز به تهران، مناسب است.قرار شد انجام كار به عهده رابرت مك Ùارلين، مشاور امنيتي قبلي باشد. روز 23 مي 1986 (4 خرداد 1365) مك‌Ùارلين Ùˆ اليور نورث همراه با چهار آمريكايي ديگر كه اØتمالا مأمور سيا بودند Ùˆ همچنين يك دلال اسرائيلي راهي ايران شدند. نقش رژيم صهيونيستي در اين ماجرا، هنوز هم معلوم نيست.قرباني‌Ùر به نورث اطمينان داده بود كه ايراني‌ها منتظر تØويل Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø³ØªÙ†Ø¯ Ùˆ Øتما از آن‌ها استقبال خواهند كرد. او خودش به مقامات ايران، خبر ورود هواپيما Ùˆ هيأت آمريكايي را داده بود.اسم Ùˆ سمت مك Ùارلين قرار بود تا زمان Øضور در ايران، مخÙÙŠ بماند. مك Ùارلين، پيام ويژه‌اي از سوي ريگان به همراه داشت، همراه با يك انجيل امضا شده توسط ريگان، سه قبضه كلت براي سران سه قوه Ùˆ يك كيك كه شكل كليد داشت. قرار بود كيك در ضياÙتي با مقامات ايران خورده شود Ùˆ كليد Ù‚ÙÙ„ روابط دو كشور باشد.وقتي كه هواپيما در Ùرودگاه قلعه‌مرغي به زمين نشست، مك Ùارلين خودش را معرÙÙŠ كرد. ايراني‌ها برايشان هيچ اهميتي نداشت. تازه گذرنامه او هم جعلي بود. طرÙ‌‌هاي ايراني سلاØ‌هايشان را مي‌خواستند. سلاØ‌هايي كه Ùقط يك چهارم آن‌ها همراه مك Ùارلين بود.مك Ùارلين Ùˆ بقيه، روز اول را در Ùرودگاه سركردند. آن‌طور كه هاشمي رÙسنجاني در خاطراتش مي‌گويد، كيك را هم نيروهاي امنيتي Ùرودگاه خوردند. روز بعد بالاخره اجازه ورود هيأت آمريكايي داده شد. مذاكره با مك Ùارلين را Ùريدون وردي‌نژاد، از مسؤولان ØÙاظت اطلاعات سپاه (كه بعدها مدير خبرگزاري ايرنا شد) به عهده داشت. مك‌Ùارلين خواستار ديدار با سران سه قوه بود. ولي آنها هيچ‌كدام علاقه‌اي به Ú¯Ùت‌وگو نداشتند.مك Ùارلين عصباني بود. مي‌گÙت: «من اگر به شوروي رÙته بودم، تا Øالا گورباچ٠سه‌بار به ديدنم آمده بود.» ايراني‌ها هم وقتي عصباني شدند كه متوجه Øضور يك اسرائيلي در ميان همراهان او شدند.به علاوه اين كه آمريكايي‌ها، هم تمام تسليØات را نياورده بودند Ùˆ هم قيمت آن‌هايي را كه آورده بودند، بيشتر از مبلغ مورد تواÙÙ‚ اعلام كردند. آن‌ها 21 ميليون دلار مي‌خواستند Ùˆ ايران Ùقط 14 ميليون دلار پرداخت كرد.مك Ùارلين بعد از سه روز برگشت. ماجرا وقتي اÙشا شد كه قرباني‌Ùر به خاطر تØويل نگرÙتن پول پيش پرداخت از طر٠آمريكايي، ماجرا را به خبرنگار نشريه «الشراع» لبنان انتقال داد. امام بلاÙاصله به مقامات ايران دستور داد كل ماجرا را به اطلاع مردم برسانند. آيت‌الله هاشمي‌رÙسنجاني خبر را در نماز جمعه 13 آبان 65 اÙشا كرد. بعد از اÙشاي ماجرا، كاخ سÙيد Ùˆ بقيه ابتدا ماجرا را تكذيب كردند. اما بعد از پيگير‌هاي مطبوعات آمريكا، به تناقض‌گويي اÙتادند. آخرين Øربه ريگان براي Ùرار از رسوايي سياسي، اين بود كه خودش اعترا٠به يك كار خلا٠قانون ديگر كرد تا ذهن‌ها كمي از اصل قضيه منØر٠شود. خود كاخ سÙيد اÙشا كرد كه قرار بوده سود Øاصل از اين معامله، به ضد انقلابيون نيكاراگوئه، معرو٠به «كنترا»ها داده شود. كه كنگره كمك به آ‌ن‌ها را ممنوع كرده بود، كاخ سÙيد در نامه‌اي رسمي از مطبوعات آمريكا خواست به جاي واژه «ايران‌گيت» از «ايران Ù€ كنترا» استÙاده كنند. همه قربانيان ايران گيتريگان سر اين ماجرا، تمام آبروي سياسي‌اش را خرج كرد. او خودش ايران را تØريم تسليØاتي كرده بود. خودش Ú¯Ùت‌وگو با گروگانگيرها را ممنوع كرده بود. خودش از كشورهاي دنيا خواسته بود با ايران قطع رابطه كنند.به علاوه او كارهاي خلا٠قانون هم كرده بود. برخلا٠قانون به شوراي امنيت ملي كه Ùقط جنبه مشورتي دارد، مسؤوليت سياسي داده بود Ùˆ برخلا٠قانون كنگره، به كنتراها كمك كرده بود. ريگان توانست تا آخر دوره رياست جمهوري‌اش دوام بياورد. ولي بقيه قربانيان بلاÙاصله بر كنار شدند :تلويزيون دارد توضيØات ژنرال نورث درباره ايران‌گيت را نشان مي‌دهد Ùˆ مرد هيچ توجهي ندارد. او به خبرنگار تايم Ú¯Ùته بود كه «نيازي به تماشاي تلويزيون ندارم؛ مطمئن‌ام كه دروغ مي‌گويند.»