بازتاب سياست Øقوق بشري جيمي كارتر در ايران
در Øالي كه شاه در كمال اقتدار بود واز جهت سياست خارجي Ùˆ استØكام داخلي با مانعي خود را روبه رو نمي ديد Ùˆ درآمد Ù†Ùت ،او را بي‌نياز كرده بود Ùˆ به اشكال مختل٠به كشورهاي ديگر كمك مي‌نمود Ùˆ تصور پايه‌گذاري يك امپرياليزم كوچك را داشت Ùˆ سياست نيرومند آمريكا هم او را تقويت مي‌كرد Ùˆ زير چتر Øمايت داشت تا در منطقه قدرتي باشد Ùˆ همچنان جزيره امني را تشكيل بدهد، شرايطي پيش آمد كه همه Ù…Øاسبات را درهم ريخت Ùˆ سلطنت را هم با تمام سوابقش Ùˆ با همه نيرومنديش به سقوط كشاند. چنين تØولي را قطعاً آمريكا نمي‌خواست. آمريكا نمي‌خواست رژيمي كه از هر Øيث مطيع است واژگون شود، آمريكا مي‌خواست اØتمال انÙجار را از بين ببرد Ùˆ وضع باثباتي را براي مدتي طولاني به Ù†Ùع سياست خود برقرار سازد.اما نتيجه آن نشد كه در نظر داشت Ùˆ امكان كنترل را پيدا نكرد. رژيم Øاكم شاه هم در اطاعت از اجراي سياست جديد آمريكا البته نابودي خود را نمي‌خواست اما در شروع كار چون استقلال نداشت، چون استبداد Ùˆ Ø®Ùقاني كه در داخل كشور ايجاد كرده بود با Øمايت بيگانه بود نمي‌توانست سرپيچي كند. وقتي قدمهاي اوليه را برداشت كنترل Ùضا، به علت خصوصيات پيچيده‌اي كه انقلاب داشت، از دست او Ùˆ قدرت Ùائق خارج شد. Ùورد رئيس جمهوري آمريكا از Øزب جمهوريخواه كه به دنبال اÙØªØ¶Ø§Ø ÙˆØ§ØªØ±Ú¯ÙŠØªØŒ جانشين نيكسون شده بود در سال 1355 (1976) دوره Øكومتش پايان مي‌ياÙت Ùˆ بنابراين در زمستان 55 مبارزه انتخاباتي Øزب دمكرات Ùˆ جمهوري‌خواه در آمريكا آنها را به ارائه برنامه Ùˆ اعلام سياست وادار ‌ساخت. Øزب دمكرات با معرÙÙŠ جيمي كارتر براي پيروزي بر رقيب جمهوريخواه Øمايت از «Øقوق بشر» را Ù…Ø·Ø±Ø Ø³Ø§Ø®Øª كه شعار بسيار خوبي بود. Øقوق بشري كه آمريكا براي ده‌ها سال آن را نقض كرده است Ùˆ اساساً پيشرÙت آمريكا Ùˆ به ابرقدرت تبديل شدن اين كشور با لگدكوب كردن Øقوق بشر توأم Ùˆ همراه بوده است. اينك كانديداي رئيس جمهوري از Øزب دمكرات عنوان مي‌كرد كه تصميم به ØÙظ Øقوق بشر گرÙته است.آيا Ø·Ø±Ø Øقوق بشر در مبارزه انتخاباتي بالضروره تغيير سياست آمريكا را همراه داشت؟ آيا واقعاً آمريكا مي‌خواست دست از جنگ اÙروزي بردارد، آيا تصميم گرÙته بود به زمان جهانخواري پايان بخشد؟ يااينكه يك مانور انتخاباتي بود Ùˆ Ùقط كانديداي يك طر٠عنوان مي‌كرد وآنهم براي رسيدن به قدرت؟ Øقيقت اين است كه در آمريكا كارتلها Ùˆ تراستها وانØصارات بزرگ سرمايه‌داري تصميم گيرنده در وراي اØزاب Ùˆ تبليغات آنان قرار دارند Ùˆ در مواقعي كه Ù†Ùعشان اقتضا دارد كه دگرگوني در سياست خود بوجود آورند Øزب مورد نظر را كه بايد بازيگر صØنه باشد مشخص مي‌نمايند Ùˆ تقويت مي‌كنند Ùˆ به ميدان مي‌Ùرستند Ùˆ در نتيجه هريك از اين اØزاب نقش خاصي را ايÙا مي‌كنند، Øزب دمكرات با سياست آزاديخواهانه مي‌آيد ولي تا مرØله جنگ پيش مي‌رود۱ Ùˆ يا Øزب جمهوري‌خواه با شعار جنگي طلبي Ùˆ Øمله Ùˆ سركوب كردن آزاديخواهان Ùˆ ايجاد Ù…Øيط Ø®Ùقان Ùˆ ترور Ùˆ ÙˆØشت قدرت را به دست مي‌گيرد. Û² در سال 55 كارتر از Øزب دمكرات با تأكيد بر اينكه از دولتهاي استبداد Øمايت نخواهد كرد Ùˆ نسبت به Øقوق بشر تأكيد دارد زمامدار شد. Ù…Ùسرين سياسي در همان زمان مبارزه انتخاباتي نسبت به زمامداران بعضي كشورها از جمله پاكستان، ايران، Ùيليپين، شيلي، اوروگوئه، كره Ùˆ... پيش‌بيني‌هايي داشتند Ùˆ در مصاØبه‌هايي نظر خود آنان را جويا مي‌شدند. در همان زمستان سال 55 مسئله اسپانيا پيش آمد، Ùرانكو ديكتاتوري كه مردم اسپانيا را سالها در چنگال داشت مرد Ùˆ ضربه‌اي به شبكه خودكامگان جهان وارد شد. اخبار اسپانيا به مردمي كه در نقاط ديگر جهان زير بار استبداد له مي‌شدند اميد مي‌داد. آمريكا در سال 1355 در دنيا به صورت يك ابرقدرت متجاوز، جنگ طلب، غاصب Øقوق ملتها Ùˆ Øامي رژيمهاي پوسيده استبدادي معرÙÙŠ شده بود. اين چهره شناخته شده را مي‌بايست عوض نمايد Ùˆ قياÙه‌اي مثل سالهاي اوليه بعد از جنگ دوم را بگيرد Ùˆ نقش مداÙع دمكراسي را ايÙا نمايد. در واقع به گذشته‌اي بازگردد كه ادعاي كمك به آزاديخواهان را داشت. آمريكا با ارزيابي متخصصين Ùˆ آمارگيران خود درياÙته بود كه بعضي از كشورهاي زيرسلطه به نقطه انÙجار رسيده‌اند Ùˆ مأموريني كه گذاشته نتوانسته‌اند برنامه‌هاي اصلاØÙŠ را به‌طور كامل به مورد اجرا بگذارند يا اگر اجرا كرده‌اند نتيجه عكس گرÙته‌اند Ùˆ يا آنقدر بي‌لياقت بوده‌اند كه اصلاØات را در قالب امور تخريبي انجام داده‌اند Ùˆ در نتيجه زمينه هاي عصيان عمومي را Ùراهم نموده‌اند. آمريكا درياÙته بود كه بعضي رقباي قديمي مثل انگليس سر بر داشته‌اند Ùˆ گاهي عليه سياست آمريكا به تØريكاتي دست مي‌زنند تا جاي خود را باز نمايند Ùˆ بهرØال مناÙع شركتهاي بزرگ آمريكائي را در بعضي جهات متزلزل ساخته‌اند Ùˆ اين اقدامات غالباً وسيله زمامداران دست نشانده انجام مي‌گيرد. بنابراين لازم مي‌دانست اين رقبا را به Ù†Øوي Ùˆ تØت قالب مردم‌پسندي از Øوزه Ù†Ùوذ خود دور سازد. آمريكا مي‌خواست جوابي Ù…Øكم به شوروي هم بدهد تا از آثار تبليغات اين كشور عليه خود بكاهد. روسيه جنگ تبليغاتي عليه غرب به سركردگي آمريكا را تشديد كرده بود. عكس‌العمل طبيعي آمريكا تبليغ براي Øقوق بشر بود كه با ديكتاتوري بلوك شرق سازگار نيست، سيستم سياسي شوروي Ùˆ اقمارش طوري است كه نمي‌تواند Øقوق بشر را رعايت كند واز همين نقطه زير رگبار تبليغات آمريكا قرار مي‌گيرد Ùˆ ناراضيان روسيه همچون زاخارو٠كار تبليغي را تسهيل مي‌نمايند Ùˆ كارتر به رياست جمهوري برگزيده مي‌شود چون مي‌تواند با Øربه Øقوق بشر به شوروي بتازد Ùˆ هرچه بيشتر تبليغات ضدآمريكائي را خنثي سازد. آمريكا با سياست Øمايت از Øقوق بشر مي‌خواهد خاطرات تلخ كره، ويتنام Ùˆ ساير مردم جهان را كه به انتقام از آمريكا مصمم هستند به Ùراموشي سپارد. ايران Øساس‌ترين نقطه‌اي بود كه سياست جديد مي‌بايست اعمال گردد Ùˆ در عين Øال كماكان سلطه آمريكا Ù…ØÙوظ بماند مردم آزادي يابند Ùˆ در تصميم‌گيري Øكومت مشاركت كنند ولي نه تنها به Øوزه قدرت آمريكا لطمه‌اي وارد نشود بلكه به عنوان منجي Ùˆ ØاÙظ Øقوق ملت معرÙÙŠ گردد. آمريكا مي‌خواست طوري عمل كند كه Øكومتي اداره مملكت را به عهده بگيرد كه تا Øدي مطلوب مردم باشد، نقطه انÙجار را از بين بردارد، Øبس Ùˆ شكنجه Ùˆ تبعيد آزاديخواهان را كنار گذارد Ùˆ به آنها ميدان Ùعاليت بدهد Ùˆ به ظاهر دم از استقلال بزند ولي در Øقيقت تابعي از آمريكا باشد. آمريكا قهر خونين مردم ما را كه روند صعودي داشت درك مي‌كرد Ùˆ دواي آن را در Ø·Ø±Ø Ø±Ø¹Ø§ÙŠØª Øقوق بشر مي‌پنداشت. آمريكا مي‌خواست جناياتي كه سالها عواملش مرتكب شده‌اند را با عناوين توخالي جديد بپوشاند Ùˆ اØتمالاً بعضي از نوكران رسوايش را جابجا نمايد. براي رژيم Øاكم برايران، ادامه سياست قبلي، برخلا٠تمايل آمريكا Ùرض عملي نداشت. شاه نمي‌توانست در مقابل رويه جديد آمريكا بي‌اعتنا بماند چون او مستقل نبود Ùˆ بايد عمل خود را با سياست مسلط آمريكا تطبيق بدهد. بارزترين دليل عدم استقلال ايران در رژيم گذشته همين است كه شاه با تمام نيروي ادعائي Ùقط تا زماني مي‌توانست زندانها را به همان ترتيب سابق نگهدارد كه مواضع سياسي جديد آمريكا اعلام نشده بود. شاه از تغيير سياست آمريكا نگراني بسيار داشت Ùˆ طبق معمول در انتخابات 1976 آمريكا به Ù†Ùع جمهوري‌خواهان پرداختهائي نموده است. شاه تصور مي‌كرد بر Ùرض پيروزي دمكراتها Ùˆ اتخاذ سياست جديد مانند سالهاي 1339 Ùˆ بعد آن پس از يك بØران داخلي مجدداً موقعيتش تثبيت مي‌گردد Ùˆ با همين اميد به اعلام Ùˆ دنبال كردن «Ùضاي باز سياسي» مبادرت نمود. مع‌الوص٠بعد از انتخاب كارتر به رياست جمهوري آمريكا سخنرانيها Ùˆ مصاØبه‌هاي دو طر٠Øكايت از روابط مبهم آينده داشت. Û³ شاه مي‌خواست هرچه زودتر كارتر را ملاقات Ùˆ وضع را ترميم وآينده خود Ùˆ رژيم را تØكيم بخشد . بهرØال شاه اعلام مي‌كند كه ديگر شكنجه در زندانها نيست Ùˆ عملاً هم نشانه‌هايي به دست مي‌آيد كه Ù…Øكوميتها تقليل ياÙته Ùˆ شكنجه‌گرها تا Øدي از اعمال گذشته دست برداشته‌اند۴ Ùˆ به نمايندگان صليب سرخ جهاني اجازه ورود به زندانها Ùˆ ملاقات با زندانيان سياسي داده شده است Ùˆ نموداري از كاهش قدرت ساواك به نظر مي‌رسد. مثلاً مردمي كه تا آن تاريخ براي شنيدن نوار پيام امام بايد اØتمال شكنجه Ùˆ Øبس طولاني را مي‌دادند اكنون مطمئن بودند كه شدت عملها از بين رÙته Ùˆ رژيم جرأت اقدام شديد را ندارد Ùˆ طبعاً پخش اعلاميه Ùˆ نوار از نوع Ùوق توسعه ياÙت Ùˆ كم‌كم اجتماعات براي تشخيص موقعيت تشكيل گرديد Ùˆ به تدريج زندانيان مورد عÙÙˆ قرار گرÙتند. اما آزادي زندانيان سياسي چيزي نبود كه مبارزين را آرام سازد، اÙشاء سوابق دخالت آمريكا در ايران Ùˆ جنايات ساواك Ùˆ علني شدن ابعاد گسترده Ùساد Ùˆ بي‌مØتوي بودن شعار دÙاع از Øقوق بشر ملت مسلمان ايران را در راه مبارزه بيش از گذشته پايدار Ùˆ به پيروزي اميدوار ساخت.
منبع: دكتر سيد جلال‌الدين مدني، تاريخ سياسي معاصر ايران، دÙتر انتشارات اسلامي، 1387ØŒ ج 2ØŒ ص 311 تا 316.