بازنگري Ùاجعه ايرباس
در اين Ùاجعه تمامى سرنشينان هواپيما به شهادت رسيدند Ùˆ نيز 66 كودك زير 12 سال Ùˆ 52 زن در ميان قربانيان بودند Ùˆ 46 تبعه كشورهاى يوگسلاوى ØŒ كويت ØŒ اÙغانستان ØŒ هندوستان ØŒ پاكستان ØŒ ايتاليا، شارجه Ùˆ دوبى از جمله وابسته نظامى پاكستان در ايران Ùˆ خانواده اش در ميان كشته شدگان بودند.Ø´Ø±Ø Øادثه يك سال پس از تجاوز رژيم عراق عليه ايران در سال 1360 Øمله به كشتيهاى تجارى در خليج Ùارس آغاز شد Ùˆ با اعلام مين گذارى سواØÙ„ بندر امام خمينى (ره) Ùˆ Øمله به دو كشتى تجارى در 21/10/1360 امنيت خليج Ùارس توسط عراق مختل شد Ùˆ به دنبال تØويل هواپيماهاى سوپراتاندار Ùˆ اين Øملات كه عراق به صراØت مسئوليت آن را بر عهده مى گرÙت ØŒ شوراى امنيت عكس العمل مناسبى نشان نداد، ولى متعاقب انتساب چند Øمله به ايران Ùˆ شكايت شوراى همكارى خليج Ùارس ØŒ شوراى امنيت در 11/ 3 /1363 مطابق با اول ژوئن 1984 مبادرت به صدور قطعنامه 552 نمود Ùˆ در آن خواستار توق٠اين Øملات شد.از آغاز جنگ تا 10 ژوئيه 1984ØŒ 112 كشتى در خليج Ùارس مورد Øمله موشكى قرار گرÙت . جمهورى اسلامى ايران در ژانويه 1985 به دبير كل وقت سازمان ملل اعلام داشت كه از هر گونه اقدامى براى تامين آزادى Ùˆ امنيت كشتيرانى كه در خليج Ùارس صورت گيرد Øمايت Ùˆ استقبال خواهد كرد، اما Øملات به كشتيها ادامه ياÙت . تا تير 1366 Øدود 5/8 ميليون تن كالا از Ù…Øوله هاى كشتيها در خليج Ùارس به زير آب رÙت . 41 كشتى كاملا نابود، Ùˆ به 34 تن Ù…Øوله كالا آسيب وارد، Ùˆ بيش از 200 تن از ملوانان كشورهاى مختل٠به قتل رسيدند Ùˆ به همين تعداد نيز Ù…Ø¬Ø±ÙˆØ Ø´Ø¯Ù†Ø¯.بدين ترتيب عراق در هد٠خود مبنى بر بين المللي كردن جنگ خليج Ùارس تا اندازه زيادى موÙÙ‚ شد Ùˆ قدرتهاى غربى Ùˆ در راس آنها آمريكا Øضور گسترده Ùˆ تهديدآميزى در خليج Ùارس ياÙتند Ùˆ بالاخره كشتى هاى كويتى با پرچم آمريكا در خليج Ùارس Øركت كردند Ùˆ اسكورت نظامى Ù†Ùتكشها Ùˆ كشتى هاى تجارى مورد نظر آمريكا در خليج Ùارس آغاز شد. 21 سپتامبر 1987 كشتى (ايران اجر) مورد Øمله نيروهاى نظامى آمريكا واقع شد. همچين Øملات نظامى آمريكا به سكوهاى Ù†Ùتى ايران دخالت آشكار آن دولت در منطقه به Ù†Ùع عراق Ùˆ عليه جمهورى اسلامى ايران را به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù†Ø´Ø§Ù† داد.يكى از نتايج شوم اين همه تشنج Ø¢Ùرينى رژيم عراق Ùˆ دامن زدن ايالات متØده به ناامنى در خليج Ùارس ØŒ Øمله به هواپيماى مساÙربرى جمهورى اسلامى ايران بود كه در مورخه 12/4/1367 مطابق با 3 ژوئيه 1988 برÙراز آبهاى سرزمينى ايران Ùˆ در آبهاى Øوالى جزيره هنگام توسط دو موشك از ناو آمريكايى وينسنس - كه خود به آبهاى سرزمينى ايران تجاوز كرده Ùˆ در آن مستقر بود - شليك Ùˆ تمامى مساÙران Ùˆ خدمه هواپيما به وضع اسÙناكى به شهادت رسيدند.متعاقب اين تجاوز آشكار، جمهورى اسلامى ايران ØŒ در روز 14 تير 1367 طى نامه اى به رئيس شوراى امنيت خواستار تشكيل جلسه Ùورى شورا براى رسيدگى به موضوع شد. روز 25 تير 1367 مطابق با 16 ژوئيه 1988 شورا تشكيل جلسه داد. از سوى جمهورى اسلامى ايران دكتر ولايتى وزير امور خارجه وقت ايران Ùˆ از جانب آمريكا جرج بوش معاون وقت رئيس †جمهورى در جلسه Øضور داشتند. وزير خارجه جمهورى اسلامى ايران در Ùرازى از سخنان خود عنوان كرد:Øضور نظامى آمريكا در خليج Ùارس تنها منادى مرگ Ùˆ بى قانونى Ùˆ شرارت بوده Ùˆ جز ناامنى چيزى به ارمغان نياورده است . عمل جنايتكارانه آمريكا در Øمله به هواپيماى كشورى به هيچ وجه در قالب دÙاع مشروع قابل توجيه نيست .شوراى امنيت پس از استماع سخنان دكتر ولايتى Ùˆ جرج بوش در جلسه شماره 2821 خود در تاريخ 20 ژوئيه 1988 (29/4/1367) قطعنامه شماره 616 را تصويب كرد. متن قطعنامه به Ø´Ø±Ø Ø²ÙŠØ± است :«شوراى امنيت ØŒ با بررسى نامه مورخه 5 ژوئيه 1988 جانشين نماينده دائم جمهورى اسلامى ايران خطاب به رئيس شوراى امنيت Ùˆ با استماع بيانات نماينده جمهورى اسلامى ايران ØŒ وزير امور خارجه على اكبر ولايتى Ùˆ سخنان نماينده ايالات متØده آمريكا معاون رئيس جمهور جرج بوش ØŒ با ابراز تاس٠عميق از اين كه يك هواپيماى غير نظامى « ايران اير » در پرواز برنامه ريزى شده بين المللى 655ØŒ در پرواز بر Ùراز تنگه هرمز به وسيله موشك شليك شده از ناو جنگى ايالات متØده آمريكا (وينسنس ) منهدم گرديد، با تاكيد بر ضرورت تبيين Øقايق سانØÙ‡ توسط بازرسى بى طرÙانه ØŒ با اضطراب عميق از تشنج دائم التزايد در منطقه خليج (Ùارس )ØŒ1 - تاس٠عميق خود را از ساقط ساختن هواپيماى غير نظامى ايران به وسيله موشكى كه از يك ناو جنگى آمريكا شليك شده Ùˆ تسليت عميق خود را به خاطر از دست رÙتن غم انگيز جان انسانهاى بى گناه ابراز مى دارد.2 - همدردى صميمانه خود را به خانواده هاى قربانيان سانØÙ‡ غم انگيز Ùˆ دولتها Ùˆ كشورهاى آنان اعلام مى دارد.3 - از تصميم سازمان بين المللى هواپيمايى كشورى در پاسخ به درخواست جمهورى اسلامى ايران مبنى بر ايجاد گروه تØقيق براى بررسى تمام Øقايق موجود Ùˆ جنبه هاى Ùنى زنجيره Øوادث مربوط به اين پرواز Ùˆ انهدام هواپيما Ùˆ همچنين از اعلام ايالات متØده آمريكا Ùˆ جمهورى اسلامى ايران مبنى بر تصميمشان براى همكارى با بررسى سازمان هواپيمايى كشورى استقبال مى كند.4 - از تمامى اعضاى كنوانسيون 1944 شيكاگو در مورد هواپيماى كشورى بين المللى درخواست مى كند كه در همه شرايط مقررات Ùˆ رويه هاى سلامت هوانوردى كشورى بويژه ضمائم آن كنوانسيون به منظور جلوگيرى از چنين پيشامدهايى را دقيقا مراعات نمايند.5 - لزوم اجراى Ùورى Ùˆ كامل قطعنامه 598 شورا را به عنوان تنها مبناى ØÙ„ جامع ØŒ عادلانه ØŒ شراÙتمندانه Ùˆ پايدار منازعه ميان ايران Ùˆ عراق ابراز Ùˆ پشتيبانى خود را از دبير كل براى اجراى اين قطعنامه اعلام Ùˆ خود را ملتزم به همكارى با دبير كل براى تسريع در اجراى Ø·Ø±Ø Ø§Ø¬Ø±Ø§ÙŠÙ‰ او مى نمايد.»در بررسى اين قطعنامه ØŒ صر٠نظر از كاربرد نام ناقصى به جاى خليج Ùارس †و قطع نظر از ارتباطى كه در قطعنامه بين مساله جنگ Ùˆ ساقط ساختن هواپيماى ايرانى ايجاد شده Ùˆ ياپيشى بينى نشدن Ù…Øكوميت Ùˆ جبران خسارت وارده Ùˆ ساير مسئوليتهاى ناشى از Øمله مشاهده مى شود كه شوراى امنيت از شوراى ايكائو با آن كه يك مرجع Ùنى Ùˆ تكنيكى Ùˆ بالاترين ارگان مسئول امنيت Ùˆ سلامت پروازهاى بين المللى است ØŒ به دنبال در خواست جمهورى اسلامى ايران براى تشكيل جلسه رسيدگى به موضوع Ùˆ پس از بررسى در تاريخ 23/4/1367 (14 ژوئيه 1988) به صدور بيانيه بسنده كرد Ùˆ در آن ضمن ابراز تاس٠عميق Ùˆ همدردى Ùˆ با تاكيد بر اصل عدم كاربرد زور عليه هواپيماهاى غير نظامى كاربرد Ø³Ù„Ø§Ø Ø¹Ù„ÙŠÙ‡ يك هواپيماى مساÙرى (بدون ذكر جزئيات ) را ØªÙ‚Ø¨ÙŠØ ÙƒØ±Ø¯ Ùˆ هياتى را مامور رسيدگى به موضوع نمود. قطعنامه شوراى امنيت از نظر Ù…Øتوا Ùˆ كلمات به كار رÙته در آن ØŒ از بيانيه شوراى ايكائو قوى تر Ùˆ Ù…Øكم تر است . مضاÙا اين كه با توجه به ساختار شوراى امنيت Ùˆ جو Ùشار Ùˆ تهديدى كه در هنگام تصويب قطعنامه 616 عليه جمهورى اسلامى ايران وجود داشت Ùˆ نيز وضعيت جبهه هاى جنگ ØŒ مى توان صدور قطعنامه 616 را نوعى موÙقيت براى جمهورى اسلامى ايران به Øساب آورد. جمهورى اسلامى ايران علاوه بر شوراى امنيت Ùˆ شوراى ايكائو شكايت خود را در ديوان بين المللى دادگسترى لاهه نيز Ù…Ø·Ø±Ø ÙƒØ±Ø¯.در بررسى سانØÙ‡ مشخص شد كه هواپيماى مساÙرى برÙراز آبهاى سرزمينى ايران مورد هد٠واقع ØŒ Ùˆ در Øوالى جزيره هنگام سقوط كرده Ùˆ در اين تهاجم ناو وينسنس به آبهاى سرزمينى ايران تجاوز كرده است . قبل از اين واقعه نيز توسط نيروهاى آمريكايى ØŒ به هواپيماهاى گشت ايرانى از Ù„Øظه برخاستن از باند بندرعباس تا Ù„Øظه Ùرود اخطار داده مى شد. معناى اين اقدام آن است كه نيروهاى آمريكايى Øتى برÙراز خاك جمهورى اسلامى ايران نيز هواپيماهاى ايرانى را مورد تهديد قرار مى دادند در 8 ژانويه 1988 امريكاييان مرتكب نقص Øريم هوايى ايران براى رهگيرى شدند. از ديگر سو نيروهاى آمريكايى بدون مجوز شوراى امنيت در منطقه Øضور پيدا كرده Ùˆ با نقض بى طرÙÙ‰ در خليج Ùارس عليه ايران Ùˆ به Ù†Ùع عراق عملا در كار بازرسى كشتيها از سوى جمهورى اسلامى ايران ممانعت به عمل مى آوردند Ùˆ نيز در مقابل تهاجم عراق به كشتيهاى تجارى ساكت Ùˆ در برابر عمل متقابل ايران عكس العمل نشان مى دادند Ùˆ تا آنجا پيش رÙتند كه سكوهاى Ù†Ùتى ايران Ùˆ كشتى ايران «ايران اجر» را مورد Øمله قرار داده Ùˆ به آتش كشيدند.ماده 2 منشور ملل متØد كليه اعضا را از تهديد به زور يااستعمال زور عليه تماميت ارضى يااستقلال سياسى هر كشورى كه با مقاصد ملل متØد مباينت داشته باشد، منع نموده است . نيروهاى نظامى آمريكا مستقر در آبهاى خليج Ùارس Ùˆ درياى عمان در زمان Øادثه Ùˆ قبل از آن عملا تماميت ارضى ايران را با استÙاده از انواع ترÙندها مورد تجاوز قرار داد Ùˆ به انØاء مختل٠كشتيها Ùˆ هواپيماهاى ايران را مورد تهديد قرار داد.Øمله آمريكا به هواپيماى مساÙرى در Øريم هوايى ايران Ùˆ در مسير هوايى بين المللى مشخص Ùˆ اعلام شد كه نقض قاعده Øقوقى عدم توسل به زور Ùˆ همچنين نقض آشكار تماميت ارضى يك دولت عضو سازمان ملل مى باشد. همچنين مصداق كامل تجاوز مندرج در بند ((ب )) ماده 3 ضميمه قطعنامه تعري٠تجاوز مورخه 1974 مجمع عمومى سازمان ملل مى باشد كه به استناد آن كاربرد هر نوع Ø³Ù„Ø§Ø ØªÙˆØ³Ø· يك دولت عليه سرزمين دولت ديگر، Ù…Øاصره بنادر يا سواØÙ„ يك دولت نيروهاى Ù…Ø³Ù„Ø Ø¯ÙˆÙ„ØªÙ‰ ديگر را، از مصاديق تجاوز دانسته است Ùˆ بالاخره بند ((ت )) ماده مزبور مبين آشكار تجاوز آمريكا به ناوگان هوايى دولت جمهورى اسلامى ايران Ù…Øسوب مى شود.هر چند مجمع عمومى سازمان ملل در قطعنامه 3314 توجه شوراى امنيت را به تعري٠تجاوز جلب Ùˆ به آن توصيه كرده است كه در اØراز تجاوز، تعري٠مزبور را به Ù†ØÙˆ مقتضى راهنماى خود قرار دهد، اما عملا شوراى امنيت در قضيه مطروØÙ‡ با جو Øاكم بر شورا از كنار قضيه گذشته Ùˆ دولت ايران را به اجراى قطعنامه 598 سوق داده است Ùˆ نهايتا Øمايت كامل نسبت به ايمنى هواپيماهاى بين المللى Ùˆ بويژه ممنوعيت مطلق توسل به زور كه در ضميمه دوم كنوانسيون شيكاگو مورد تاكيد قرار گرÙته Ùˆ به صورت قاعده مسلم Øقوق بين الملل درآمده است از طر٠شوراى امنيت كاملا ناديده گرÙته شده است .عنصر تخصصى سازمان ملل متØد يعنى ايكائو نيز از مسائل سياسى به دور نمانده Ùˆ به جاى بررسى Ùنى Ùˆ ارائه طريق به شوراى امنيت به ابراز تاس٠و تسليت به بازماندگان سانØÙ‡ پرداخت .به دليل Øاكميت چنين اوضاعى بر سازمان ملل متØد، آمريكا پس از سرنگونى هواپيما اعلام نمود كه در نظر ندارد هيچ تجديد نظرى در دستورات جنگى موجود به عمل آورد Ùˆ با تشكيل نيروهاى شوراى امنيت براى برقرارى امنيت در خليج Ùارس بكرات مخالÙت كرد.