| یکی از مهمترین Ùˆ کلیدی ترین رویدادها، براÙراشته شدن پرچم جمهوری اسلامی در کشوری بود Ú©Ù‡ زمانی از طر٠آمریکا به عنوان ژاندارم خلیج Ùارس انجام وظیÙÙ‡ Ù…ÛŒ کرد.البته این بر اÙرازی Ùˆ سر اÙرازی به رهبری Ùردی انجام پذیرÙت Ú©Ù‡ به اعترا٠بسیاری از ناظران مسائل جهانی تنها کسی بود Ú©Ù‡ در آن تاریخ توانست به آمریکا، به عنوان سردمدار استکبار جهانی «نه » بگوید. عمل منØصر به Ùرد امام خمینی در Ù†Ú¯Ù‡ داشتن مردم در خیابان در 21 بهمن ماه 1357 Ú©Ù‡ منجر به پیروزی انقلاب اسلامی در ایران گردید باعث تصمیماتی از طر٠دولتمردان واشنگتن علیه ایران گردید، زیرا خود را مغلوب انقلاب خمینی Ù…ÛŒ دیدند.در همان آغاز در واشنگتن اÙراد پر Ù†Ùوذ کنگره Ú©Ù‡ از خیلی پیشتر با رژیم پهلوی رابطه ای داشتند مصاØبه هائی انجام دادند Ùˆ بانی صدور قطعنامه ای شدند Ú©Ù‡ انقلاب ایران را نامطلوب Ùˆ روند سیاسی آن رامØکوم Ù…ÛŒ شناخت. در 30 مهر 1358 (22 اکتبر 1979) .یک هواپیمای شرکت «گل٠استریم » Ú©Ù‡ Øامل پهلوی دوم Ùˆ همسرش Ùˆ گروهی از اطراÙیان آنها بود بی سر Ùˆ صدا در Ùرودگاه «لاکاردیا» در شهر نیویورک Ùرود آمد.چند ساعت پیشتر از آن کارتر رئیس جمهور به شاه اجازه ورود به آمریکا را داده بود. این «تصمیم » مهم، مستقیما دوره جدیدی در روابط ایران Ùˆ آمریکا به وجود آورد Ú©Ù‡ همراه با اÙزایش بی اعتمادی Ùˆ Ù†Ùرت مردم ایران تا نقطه اوج بود. در 4 نوامبر 1979 (13 آبان 1358) تقریبا دو Ù‡Ùته پس از ورود شاه به آمریکا، Ùˆ سه روز پس از دیدار بازرگان - برژینسکی در الجزایر گروهی از دانشجویان دانشگاههای ایران Ú©Ù‡ بعدها به «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام » معرو٠شدند به سÙارت آمریکا در تهران Øمله کردند Ùˆ 61 روز آمریکائی را به گروگان گرÙتند.این عمل از طر٠امام مورد تایید قرار گرÙت Ùˆ دانشجویان را در کار خود مصر کرد.Ø·ÛŒ 444 روز آمریکا تمام توان خود را وق٠خاتمه بخشیدن به بØران گروگانگیری نمود، ولی هر تصمیم به Ùشاری Ú©Ù‡ آمریکا به اجرا Ù…ÛŒ گذاشت، متقابلا تصمیم به مقاومت بیشتری را از طر٠ایرانیان شاهد بود.شاخصترین تصمیم آمریکا در مورد این واقعه تصمیم به Ø·Ø±Ø Ù†Ø¬Ø§Øª با نام «پنجه عقاب » (3) از طر٠کارتر بود Ú©Ù‡ در 4 اردیبهشت 59 (24 آوریل 1980) با استÙاده از هشت هلیکوپتر، ناو دریائی «نیمیتز» ØŒ امکانات کشورهای عربی طرÙدار آمریکا Ùˆ گروهی از کماندوهای آمریکایی به مرØله اجرا در آمد. (4) اما به قول استاد دانشگاه «ویلیام Ùˆ مری » : در آوریل 1980 (1359) پنجه های خرد شده عقاب آمریکا در کویرهای ایران جا ماند Ùˆ مدÙون شد. (5) از آن پس ایران اسلامی به دشمن سر سخت آمریکا تبدیل شد به طوری Ú©Ù‡ هم نهضتهای آزادیبخش اسلامی رابه خود جذب نمود Ùˆ هم کشورهای ضد آمریکایی را.علیهذا ترس از صدور انقلاب اسلامی در اوایل دهه شصت شمسی باعث شد تا «آمریکا ایران اسلامی را از جمله بزرگترین مشکلات واشنگتن در جهان تلقی نموده » Ùˆ دنیا را وادار نماید تا تجاوزات عدیده عراق به ایران، قبل از شروع جنگ، را نادیده بگیرند.به علاوه آمریکا از آن پس برنامه های دیگری نیز در دستور کار خود قرار داد Ú©Ù‡ تلاش برای کودتا، تØریم اقتصادی وتØمیل یک جنگ طولانی از آن جمله اند.اما با شکست کودتا Ùˆ نا کام ماندن تØریم اقتصادی Ùˆ مقاومت دلیرانه شت ساله ملت مسلمان ایران، آمریکا دریاÙت Ú©Ù‡ از راه زور نمی توان این ملت را به زانو در آورد، لذا طرØهای دیگری را نیز در دستور کار خود قرار داد.با این همه با وجود گذشت بیش از دو دهه از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران جمهوری اسلامی هنوز هم بزرگترین مشکلات واشنگتن در سراسر جهان است.پس آمریکا باید به گونه ای این مشکل را از سر راه خود بردارد تا هر Ú†Ù‡ بهتر در پیاده کردن نظم نوین آمریکائی در جهان موÙÙ‚ باشد.آمریکائیها در دهه شصت Ùˆ اوایل دهه Ù‡Ùتاد در این جهت سعی نموده اند Ùˆ خواهند نمود Ú©Ù‡ در کنار برنامه هائی همچون براندازی، خلع سلاØØŒ ایجاد درگیری با کشورهای همسایه، جلوگیری از همگرائی Ùˆ... طرØهائی نیز برای «جذب جمهوری اسلامی ایران » Ùˆ «ایجاد رابطه » با آن داشته باشند، Ú©Ù‡ در این نوشتار به آن خواهیم پرداخت. 1- براندازی از هنگام اوج گیری قیام مردم ایران Ùˆ سست شدن پایه های نظام شاهنشاهی، آمریکا طراØÛŒ عملیاتهای براندازی در صورتهای مختل٠را علیه انقلاب اسلامی آغاز نمود.سناریوهای مختلÙÛŒ برای سرنگونی نظام اسلامی Ú†Ù‡ مستقیم Ùˆ Ú†Ù‡ توسط عوامل وابسته ریخته شد. «کودتا» از اصلی ترین شاخه های Ø·Ø±Ø Ø¨Ø±Ø§Ù†Ø¯Ø§Ø²ÛŒ جمهوری اسلامی Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شد Ùˆ همانگونه Ú©Ù‡ ژنرال «هایزر» اعترا٠کرده است در همان روزهای اول پیروزی انقلاب از او خواسته شده بود Ú©Ù‡ برای ترتیب دادن این کودتا به ایران عزیمت نماید. (6) مهمترین سناریو کودتای نوژه بود.آمریکا آنچنان امیدی به این کودتا بسته بود Ú©Ù‡ اهمیت آن را در بر اندازی جمهوری اسلامی بیش از تجاوز نظامی صدام ارزیابی Ù…ÛŒ کرد.بنا به Ú¯Ùته کودتا گران مدتی بر سر تقدم کودتای نوژه یا آغاز جنگ تØمیلی بØØ« شد، Ùˆ سر انجام بعد از سÙر «بنی عامری » (یکی از عوامل اصلی کودتا) به پاریس، جنگ تØمیلی در تقدم 2 قرار گرÙت Ùˆ تقدم 1 به کودتا داده شد. (7) آشوبهای داخلی Ùˆ درگیریهای منطقه ای نیز بخش دیگری از سناریوی اصلی بر اندازی راتشکیل Ù…ÛŒ داد، Ú©Ù‡ به دلیل پهناوری کشور Ùˆ وجود اقوام Ùˆ زبانهای گوناگون در آن Ùˆ همچنین تاریخ گذشته این منطقه زمینه مساعدی نیز برای توطئه های دیده Ù…ÛŒ شد.یکی از مهمترین بخشهای این سناریو زمزمه استقلال کردستان بود Ùˆ عامل اصلی، Øزب منØله دمکرات Ú©Ù‡ در نخستین ماههای Ùعالیت خود (تابستان 1358) میلیونها دلار از ناتو دریاÙت کرد Ùˆ همزمان با گروه پیکار نخستین جریانی بود Ú©Ù‡ وارد مبارزه مسلØانه با نظام نو پای جمهوری اسلامی شد Ùˆ به سرعت موÙÙ‚ به اخذ منابع کلان پول Ùˆ مقادیر معتنابه اسلØÙ‡ از رژیم صدام گردید. (8) سناریوی سوم تجاوز آشکار به تمامیت ارضی Ùˆ استقلال کشور بود، Ú©Ù‡ بارزترین مصداق نقض قوانین بین المللی Ùˆ انسانی Ù…ÛŒ باشد. این تجاوزها از «عملیات نجات » یعنی ماجرای طبس شروع Ùˆ با جنگ تØمیلی صدام - آمریکا بر علیه ایران تداوم یاÙت.پس از تسخیر لانه جاسوسی، آمریکا Ú©Ù‡ نقشه های گذشته خود را خنثی شده Ù…ÛŒ یاÙت به این نتیجه رسید Ú©Ù‡ «باید اجازه دهد مورد تمسخر Ùˆ استهزاء قرار بگیرد» . (9) لذا Ø·Ø±Ø Ù…Øرمانه عملیات نجات را مورد بررسی قرار داد Ú©Ù‡ به Ú¯Ùته برژینسکی استراتژیست شورای روابط خارجی «اگر این کار با موÙقیت انجام Ù…ÛŒ شد، آمریکا یک بار دیگر زور بازوی خود را نشان Ù…ÛŒ داد، چیزی Ú©Ù‡ بیست سال بود به آن اØتیاج داشت » . (10) با شکست Ø·Ø±Ø Ú©ÙˆØ¯ØªØ§ Ùˆ عملیات نظامی طبس دیگر دلیلی برای تاخیر شروع جنگ وجود نداشت، لذا در تاریخ 31 شهریور 59 (سپتامبر 1980) جنگی نا برابر با هد٠براندازی سه روزه نظام آغاز گشت.یعنی هد٠از جنگ چند صد کیلومتر زمین نبود، بلکه بنا به اظهار «طه یاسین رمضان » از عناصر اصلی Øزب بعث عراق «هدÙØŒ سرنگونی Ùˆ انهدام جمهوری اسلامی » (11) بود.Ùˆ به همین دلیل بود Ú©Ù‡ برژینسکی برای آماده سازی Ùˆ اطلاع از وضع عراق برای شروع جنگ سÙرهای Ù…Øرمانه مکرری به بغداد کرد به طوریکه مجله ژورنال استریت مورخ 8 Ùوریه 1980 (1359) یکی از این سÙرهای Ù…Øرمانه را Ùاش ساخت Ùˆ تایمز لندن مورخ 17 ژوئن 1980 به ملاقات برژینسکی Ùˆ صدام اشاره نمود.ولی با پیروزیهای Ù¾ÛŒ در Ù¾ÛŒ ایران در جنگ این توطئه های خنثی شد Ùˆ توسعه قدرت ایران در جنگ سبب شد تا استراتژی آتش اÙروزان به سوی مهار هر Ú†Ù‡ سریعتر آتش تغییر جهت داده با نام ØµÙ„Ø Ø·Ù„Ø¨ÛŒ تلاشهای پرØجمی برای Ùرار از مهلکه تدارک دیده شود.Ùعالیتهای مجامع مختل٠در جهت پایان دادن به جنگ Ùˆ وادار کردن ایران به قبول ØµÙ„Ø Ø¨Ù‡ آن اندازه بود Ú©Ù‡ از تاریخ 28 اسÙند 62 تا 31 تیر 64 نزدیک به هزار تلاش بین المللی برای پایان دادن به جنگ ثبت گردیده است. اما به رغم پایان جنگ تØمیلی در مرداد ماه 1367ØŒ Ùˆ وقوع تØولات جدید در نظام بین الملل Ùˆ تقلیل اهمیت استÙاده از کار اÙزارهای نظامی نسبت به دوران کلاسیک، رهبران جمهوری اسلامی دریاÙتند Ú©Ù‡ نمی توان به این ملاØظات دل بست Ùˆ مخاطرات موجود به ویژه عنایت به نقش Ø¢Ùرینی ساختاری دشمن اصلی جمهوری اسلامی یعنی آمریکا، در مناسبات نوین جهانی، را نادیده گرÙت.تجارب تاریخی نشان Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ جنگهای بزرگ همواره به بهانه های بسیار پیش پا اÙتاده Øادث شده است.یقینا یاÙتن بهانه هائی نظیر نقض Øقوق بشر، Øمایت از تروریزم بین المللی، مساعی در جهت تولید سلاØهای کشتار جمعی Ùˆ نظیر آن برای ØÙ„ مشکل جمهوری اسلامی ایران از سوی استکبار به سهولت امکان پذیر است.در آغاز سال 1991 روزنامه نیویورک تایمز مطلبی را اÙشاء نمود Ú©Ù‡ نشاندهنده آن بود Ú©Ù‡ وزارت دÙاع آمریکا برای مواجه با مناقشات خارجی سناریوهای مختلÙÛŒ را تهیه کرده است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ تواند پای نیروهای آمریکائی را ظر٠ده سال آینده به جنگ بکشاند.بر اساس این اسناد Ù…Øرمانه داخلی پنتاگون، مقامات وزارت دÙاع آمریکا طرØهائی را برای Øد اقل دو جنگ اØتمال همزمان علیه عراق Ùˆ کره شمالی در نظر گرÙته بودند.این روزنامه اذعان نمود Ú©Ù‡ یک «سناریو» نیز برای مقابله آمریکا با ابر قدرت توسعه طلبی Ú©Ù‡ اصلی ترین کانون خطر علیه مناÙع جهانی آمریکا Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شود، به عنوان Ù‡Ùتمین سناریوی مندرج در اسناد Ù…Øرمانه پنتاگون وجود دارد. (12) به هر Øال با توجه به تمامی شواهد Ùˆ قرائن موجود در پایان دهه اول Ùˆ آغاز دهه دوم مشخص شد Ú©Ù‡ باید کانون اجرای سناریوی Ù‡Ùتم مقامات پنتاگون Ú©Ù‡ آنها را به تجهیز Ùˆ ØªØ³Ù„ÛŒØ Ù†ÛŒØ±ÙˆÙ‡Ø§ÛŒ تجاوز سریع آمریکا واداشته بود، را در جائی دانست Ú©Ù‡ قرار بود از آن یک «ابر قدرت اسلامی » سربلند کند. 2- خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ø¯Ø± دهه نخستین بعد از انقلاب اسلامی خاورمیانه به صورت یکی از عظیم ترین زرادخانه های تسلیØاتی جهان در آمد.از سال 1984 تا 1988 کشورهای خاورمیانه پنج ردی٠اول شش مقصد اسلØÙ‡ را به خود اختصاص دادند.Ùˆ در همین دوران خاورمیانه نسبت به سایر مناطق جهان بیشترین سهم تولید ناخالص ملی خود را به خرید اسلØÙ‡ اختصاص داد. (13) با اتمام جنگ دوم خلیج Ùارس، تلاشها Ùˆ ابتکاراتی در جهت تعیین سیاستهائی به منظور Øصول به یک سیستم امنیتی Ùˆ خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ø¯Ø± منطقه خاورمیانه آغاز گردید، Ú©Ù‡ در دو Ø³Ø·Ø Ù…ÙˆØ§Ø²ÛŒ دنبال شد، یکی در Ø³Ø·Ø Ø¯ÙˆÙ„ØªÛŒ Ùˆ رسمی، مانند ابتکارات آمریکا (Ú©Ù‡ در Ù¾ÛŒ سÙرهای Ù¾ÛŒ در Ù¾ÛŒ وزیر وقت امور خارجه آمریکا - بیکر - تبلور یاÙت)ØŒ ایجاد ترتیبات امنیتی 6 Ùˆ 2 (کشورهای Øوزه خلیج Ùارس Ùˆ مصر Ùˆ سوریه) Ùˆ دیگری در Ø³Ø·Ø ØºÛŒØ± دولتی Ùˆ غیر علنی Ùˆ تا Øدی خصوصی، هد٠از این Ùعالیتها ایجاد توازن منطقه ای از طریق Ùروش تسلیØات Ùˆ ایجاد نیروهای امنیت خلیج Ùارس بود.اما آمریکا با اینØال در مورد Ùروش موشک Ùˆ تکنولوژی آن Øساس بود. برای نخستین بار بوش رئیس جمهور آمریکا به عنوان اولین صادر کننده تسلیØات نظامی به منطقه به منظور تداوم سیادت خود در خاورمیانه ظاهرا به خاطر ممانعت از ظهور بغدادی دیگر در 29 ماه Ù…ÛŒ 1991 پیشنهاد کنترل صدور سلاØهای متعارÙØŒ سلاØهای مخرب Ùˆ تکنولوژی مربوطه به خاورمیانه Ùˆ تشکیل Ú©Ù†Ùرانس پاریس با شرکت نمایندگان عالیرتبه پنج عضو دائم شورای امنیت Ú©Ù‡ در عین Øال بزرگترین صادر کنندگان تسلیØات در دنیا Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شوند را ارائه کرد.در این پیشنهاد تاکید عمده آمریکا بر کنترل صدور تسلیØات هسته ای، شیمیائی، میکروبی، موشکهای زمین به زمین Ùˆ تکنولوژی مربوطه به منطقه استوار بود. (14) البته علی رغم استقبال اکثریت کشورهای ذینÙع از پیشنهاد آمریکا از ابتدا پیدا بود Ú©Ù‡ چنین پیشنهادی به علت تضاد مناÙع ملی Ùˆ امنیتی بین کشورهای صادر کننده از یک طر٠و وارد کننده از طر٠دیگر، به طور آسان جامه عمل نخواهد پوشید.کشورهای مهم صادر کننده اعم از یک طر٠و وارد کننده از طری٠دیگر، به طور آسان جامه عمل نخواهد پوشید.کشورهای مهم صادر کننده اعم از آمریکا، شوروی، Ùرانسه، انگلیس Ùˆ چین Ú†Ù‡ به صورت مخÙÛŒ Ùˆ یا آشکار به Ùروش Ùˆ صدور تسلیØات به خاورمیانه ادامه دادند، چرا Ú©Ù‡ Øاضر نبودند به آسانی پر سودترین بازارتسلیØاتی جهان را از دست بدهند.در ضمن خاورمیانه آزمایشگاه خوبی برای تعیین کارآئی انواع تسلیØات جنگی Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شد.از طرÙÛŒ بقای صنایع نظامی کشورهای صادر کننده اسلØÙ‡ Ùˆ تداوم تØقیقات نظامی جهت تولید سلاØهای پیشرÙته تر به در آمد Øاصله از Ùروش خارجی شدیدا بستگی داشت، به ویژه اینکه Ø·ÛŒ سالهای پایانی دهه اول انقلاب کاهش بودجه نظامی اکثر کشورهای صادر کننده اسلØه، وابستگی صنایع نظامی آنان به ارز Øاصله از صدور تسلیØات، را بیشتر کرده بود. به هر Øال در زمینه تداوم Ùروش تسلیØات، علیرغم پیشنهاد بوش، مقامات آمریکایی از ادامه Ùروش Ùˆ ارسال کمکهای تسلیØاتی این کشور به اسرائیل Ùˆ دیگر کشورهای منطقه صØبت به میان آورند، Ùˆ با اینکه اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه پس از اتمام جنگ Ù†Ùت از کنترل Ùˆ کاهش زرادخانه های مهلک منطقه Øمایت به عمل آوردند، ولی مشاهده تکنولوژی برتر تسلیØاتی Ú©Ù‡ در جنگ Ù†Ùت مورد استÙاده قرار گرÙت Ùˆ لا ینØÙ„ باقی ماندن مشکلات منطقه، تمامی کشورهای منطقه را به Ùکر ابتیاع سلاØهای مدرنتر واداشت.برای مثال اسرائیل، ترکیه، مصر، عربستان، بØرین Ùˆ امارات متØده عربی تصمیم گرÙتند معادل هجده میلیارد دلار صر٠خرید جنگنده های 16- ب موشکهای پاتریوت Ùˆ تانکهای (ام - یک) آمریکایی بنمایند.آلمان سÙارش ساخت دو زیر دریایی مجهز Ùˆ مدرن Ùˆ Ù†Ùربرهای پیشرÙته را از عربستان Ùˆ اسرائیل دریاÙت کرد.Ùرانسه نیز سÙارشاتی از پنج کشور عضو شورای همکاری خلیج Ùارس در ارسال موشکهای ضد هواپیما Ùˆ ضد تانک Ùˆ سیستم تسلیØاتی «کروتالیک » دریاÙت نمود.انگلستان نیز امیدوار بود Ú©Ù‡ تانکهای «چلنجر» Ùˆ جنگنده های «تورنادو» به عربستان Ùˆ امارات بÙروشد.ایران Ùˆ سوریه نیز دریاÙت میگ 29 از روسیه را در دستور کار خود قرار دادند. (15) در این اشÙته بازار تسلیØاتی، چین نیز تا زمانیکه دیگر اعضای دائم شورای امنیت به صدور اسلØÙ‡ به منطقه ادامه Ù…ÛŒ دادند نمی خواست از قاÙله عقب بماند، Ùˆ لذا کما کان به ارسال انواع تسلیØات به ویژه موشکهای کوتاه برد Ùˆ تکنولوژی آن به کشورهائی چون ایران، مصر Ùˆ سوریه ادامه داد. (16) یکسال پس از تجاوز آمریکا به منطقه خاورمیانه، یعنی در سه ماهه آخر سال 1370 هجوم تبلیغاتی زیادی همراه با تØرکات سیاسی در مورد مسائل نظامی ایران بخصوص در مورد صنعت هسته ای ایران Ùˆ یا به قول Ù‡Ùته نامه «پانوراما» چاپ ایتالیا «اتم اسلامی » ØŒ (17) به سرکردگی آمریکا Ø´Ú©Ù„ گرÙت.اگر Ú†Ù‡ Ø·ÛŒ سالهای قبل از این موارد عدیده ای از این تبلیغات علیه جمهوری اسلامی ایران انجام پذیرÙته بود.ولی این هجوم تازه در نوع خود قابل تامل بود.نخستین نغمه های این سناریو در اواسط تابستان 1370 آغاز شد، به هنگامی Ú©Ù‡ ایران در چهارچوب همکاری اتمی گذشته خود با آلمان Ùˆ Ùرانسه، مبادرت به رایزنی با این دو کشور نمود تا کوتاهی در انجام پروژه های منعقده را به پایان برسانند.این دو کشور از سالهای گذشته قراردادهای خود را در مورد تØویل اورانیوم سوخت رآکتور اتمی تهران Ùˆ نیز تکمیل پروژه رآکتورهای بوشهر به بهانه های عدم امنیت Ùˆ شرایط جنگی ایران به تعویق انداختند.لیکن پس از آتش بس Ùˆ قبول قطعنامه 598 از جانب ایران دیگر بهانه ای برای عدم انجام قراردادها وجود نداشته Ùˆ از اینرو طبیعی بود Ú©Ù‡ ایران برای اØقاق Øقوق مقرر خود به رایزنی بپردازد.ولی این دو کشور رسما Ùˆ علنا اعلام کردند Ú©Ù‡ تØت هیچ شرایطی Øاضر به ادامه همکاری هسته ای خود با ایران نیستند.پس از آن هجوم تبلیغاتی همگام با کار سیاسی Ù…Øدود در پوشش یک سناریوی جدید علیه ایران آغاز گردید.سÙر برخی مقامهای جمهوری اسلامی ایران به کشورهائی Ú©Ù‡ از امکانات هسته ای برخوردار بودند، Ùˆ دیدار Ùˆ Ú¯Ùتگوهایی مقامهای آن کشورها با مسؤولین ایران همراه با اظهار نظر برخی از شخصیتهای سیاسی کشور بهانه Ùˆ زمینه ای شد تا این تبلیغات به صورت گسترده ای ادامه پیدا کند. در این میان شیطنت مناÙقین، یهودیان آمریکا Ùˆ صهیونیست های اسرائیل شایان ذکر است.مناÙقین در چهارچوب تماسهای آشکار Ùˆ پنهان Ú©Ù‡ با بعضی از مقامهای آمریکایی به ویژه نمایندگان این کشور داشتند، به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø§Ø·Ù„Ø§Ø¹Ø§ØªÛŒ را Ùاش ساختند Ú©Ù‡ علی الظاهر Øساسیت آمریکائیان را بر انگیخت. «ایندیپندنت » چاپ انگلستان Ù…ÛŒ نویسد: «تهدید ناشی از دستیابی ایران به سلاØهای هسته ای در اوایل سال جاری توسط گروه اوپوزیسیون مجاهدین خلق Ú©Ù‡ متعهد به سرنگون سازی رژیم مذهبی در تهران هستند Ù…Ø·Ø±Ø Ú¯Ø±Ø¯ÛŒØ¯.مجاهدین اظهار داشتند Ú©Ù‡ ایران در Øال انجام تØقیقاتی در پنج Ù…ØÙ„ مخÙÛŒ است تا بتواند سلاØهای هسته ای تولیدنماید» (18). «یوس٠بودانسکی » Ú©Ù‡ در Ù…ØاÙÙ„ طرÙدار اسرائیل در ایالات متØده سرشناس Ù…ÛŒ باشد، در یک مقاله چهار هزار کلمه ای Ù…ÛŒ گوید: «ایران در موقعیتی قرار دارد Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ تواند تا ماه آوریل اجزاء تشکیل دهنده سه کلاهک هسته ای را مونتاژ نماید، Ùˆ دارای سیستمهای پرتابی است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ تواند این کلاهک را به یک تهدید دائم تبدیل کند.» Ùˆ بالاخره رادیو اسرائیل در Ù…ÛŒ 1992 از قول مدیر Ú©Ù„ وزارت دÙاع اسرائیل اعلام کرد Ú©Ù‡ این کشور گزارشهای اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد Ú©Ù‡ ثابت Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ دهها Ù†Ùر از دانشمندان هسته ای شوروی در صنایع اتمی ایران استخدام شده اند. (19) در این سناریو مطبوعات آمریکا نیز همگام با سه گروه Ùوق الذکر به تبلیغات علیه ایران پرداختند Ùˆ در این مورد از Ú©Ù…Ú© رسانه های دیگر کشورهای وابسته به غرب نیز استÙاده نمودند.عمده تبلیغات آنها پیرامون این مسائل عبارت بود از: 1- وجود مراکز تØقیقاتی در نزدیکی قزوین Ùˆ تهران، Ú©Ù‡ در Øال تلاش برای غنی سازی اورانیوم هستند. 2- دریاÙت رآکتورها Ùˆ تجهیزات اتمی از چین Ùˆ روسیه. 3- مذاکره با هند در جهت دریاÙت تجهیزات اتمی. 4- آموزش دانشمندان چینی Ùˆ پاکستانی به Ù…Øققان اتمی ایران در دانشگاه مشهد. (20) پس از این Ùعالیتها، سنا Ùˆ دیگر تصمیم گیرندگان آمریکا نیز وارد معرکه شده Ùˆ اظهارات Ùˆ اقداماتی را شروع کردند، از جمله در 9/8/70ØŒ کمیته Ùرعی امور شرق آسیا «اقیانوس آرام » وابسته به مجلس سنای آمریکا ضمن برگزاری اجلاس دو روزه به سیاست وزارت امور خارجه این کشور در قبال امنیت شرق آسیا رسیدگی کرد.سناتور «آلان کرانستون » رئیس کمیته مذکور در مورد ایران Ú¯Ùت: «اخیرا مدارکی بدست آمده Ú©Ù‡ نشان Ù…ÛŒ دهد ایران در صدد تولید Ø³Ù„Ø§Ø Ø§ØªÙ…ÛŒ با بهره گیری از کمکهای چین است.Ùˆ این مساله مسلما یک تØول بسیار جدی به شمار Ù…ÛŒ رود.من میل دارم از میزان اطلاع دولت آمریکا از این مساله Øاد با خبر شوم، Ùˆ همچنین اطلاع پیدا کنم Ú©Ù‡ دولت Ú†Ù‡ اقدامی را برای مقابله با این مساله در نظر گرÙته است.من Ùکر نمی کنم Ú©Ù‡ هیچ تØولی به این اندازه خطرناک باشد.همچنین «ریچاردسولومون » (دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور آسیای جنوب شرقی)ØŒ در Øین ادای شهادت در کمیته مزبور اظهار کرد Ú©Ù‡ شواهدی در دست است Ú©Ù‡ برخی از تجهیزات Ùˆ تکنولوژی تØقیقات اتمی به ایران Ùروخته شده است، Ùˆ Ùعالیتهائی در ایران در جریان است.مقامات آمریکائی درباره این موضوع با دولت چین تماس گرÙته اند.Ùˆ در همین زمان واشنگتن پست، نیویورک تایمز Ùˆ برخی از جراید Ø·ÛŒ برگزاری Ú©Ù†Ùرانسهای خبری با سخنگویان وزارت خارجه Ùˆ وزارت دÙاع این کشور مساله دستیابی به Ø³Ù„Ø§Ø Ø§ØªÙ…ÛŒ را در دامن زده Ùˆ وسعت بخشیدند.بنابر این از آن به بعد جلوگیری از دسترسی ایران Øتی به سلاØهای متعار٠در دستور کار تصمیم گیرندگان آمریکا قرار گرÙت، Ú©Ù‡ اقدامات زیر از آن جمله اند: 1- جرج بوش رئیس جمهور آمریکا با صدور دستور العملی Ù…Øرمانه به سازمان جاسوسی آمریکا «سیا» خواستار نظارت Ùˆ کنترل بر تکثیر Ùˆ توسعه سلاØهای کشتار جمعی در جهان بخصوص کشورهائی مانند ایران شد. (21) 2- در تاریخ 25/8/70 آمریکا مخالÙت خود را با عقد قرارداد خرید رآکتور آزمایشگاهی ایران از هند از طریق سÙیر این کشور در واشنگتن را اعلام نمود، Ùˆ این کشور را تØت Ùشار قرار داد Ùˆ مجبور ساخت تا قرار داد را یکطرÙÙ‡ Ùسخ نماید. 3- در همین زمان «جوز٠اشنایدر» سخنگوی وزارت امور خارجه در صورتی Ú©Ù‡ مشخص شود Ú©Ù‡ چین با یک کشور دیگر به ایران برای تولید جنگ اÙزار هسته ای Ú©Ù…Ú© Ù…ÛŒ کنند.آمریکا بسیار نگران خواهد شد. 4- در ماه Ùوریه 92 پس از تبلیغات زیاد در مورد استخدام متخصصین اتمی روسیه به وسیله ایران، جیمز بیکر وزیر امور خارجه آمریکا هنگامی Ú©Ù‡ از مرکز تØقیقات هسته ای «چلیابینسک - 70) روسیه بازدید نمود، به آنها قول داد Ú©Ù‡ غرب به آنها Ú©Ù…Ú© خواهد کرد تا تخصص خود را با Ùعالیتهای زمان ØµÙ„Ø ØªØ·Ø¨ÛŒÙ‚ دهند.Ù‡Ùته قبل از آن ایالات متØده، آلمان Ùˆ روسیه اعلام کردند Ú©Ù‡ طرØهائی را جهت ایجاد یک مؤسسه علوم Ùˆ تکنولوژی جهت استخدام دانشمندان هسته ای اتØاد شوروی سابق دارند. (22) 5- «یوگنی شاپوشینک٠» Ùرمانده نیروهای Ù…Ø³Ù„Ø Ø¬Ø§Ù…Ø¹Ù‡ مشترک المناÙع کشورهای مستقل در تاریخ 12/11/70 Ú¯Ùت Ú©Ù‡ این جامعه به زودی صدور جنگ اÙزار به ایران را Ù…Øدود خواهد کرد Ùˆ درباره عدم Ùروش تسلیØات به دولتهای تندرو تضمین خواهد داد. (23) 6- آرژانتین تواÙÙ‚ 12 میلیون دلاری خود را برای همکاری در زمینه تØقیقات هسته ای Ú©Ù‡ با ایران به امضاء رسانیده بود را لغو کرد زیرا آرژانتین امیدوار بود Ú©Ù‡ بتواند با Ú©Ù…Ú© آمریکا اقتصادش را رÙرم دهد. (24) 7- در همین زمان غوغای بارگیری موشکهای بالستیک توسط کشتی کره ای از کره یا چین به مقصد بندر عباس برخاست Ùˆ کشورهای مختل٠از جمله اسرائیل از آمریکا خواستند Ú©Ù‡ بر ضد کشتیهای مذکور اقداماتی انجام دهد، یا آنها را در دریا متوق٠یا غرق نماید. (25) 3- ایجاد Ùˆ تشدید اختلاÙات با همسایگان همانطور Ú©Ù‡ عوامل Ùˆ انگیزه های گوناگون سبب توسعه همکاری Ùˆ برقراری اتØاد میان واØدهای سیاسی متÙاوت Ù…ÛŒ شوند، عوامل مختلÙÛŒ نیز در واگرائی Ùˆ ایجاد تعارض میان دولتها مؤثر Ù…ÛŒ اÙتند، Ú©Ù‡ Ø·ÛŒ آن به جای ترغیب واØدهای سیاسی به همکاری Ùˆ اشتراک مساعی در عرصه سیاست بین الملل، آنها را از یکدیگر دور ساخته زمینه های بØران Ùˆ جنگ را Ùراهم Ù…ÛŒ کند.از Ù„Øاظ Ø³Ø·Ø ØªØلیل تجاوز، Ù…ÛŒ توان متغیرهای گوناگونی را نیز در نظر گرÙت Ú©Ù‡ عبارتند از: عوامل انسانی Ùˆ روانی، عوامل اجتماعی، واØدهای سیاسی، نظام بین الملل Ùˆ متغیرهای اجتماعی بین المللی. (26) در اکثر موارد دولتها علت اصلی تعارضات خود با سایر واØدهای سیاسی را بر اساس به مخاطره اÙتادن مناÙع ملی توجیه Ù…ÛŒ کنند، Ú©Ù‡ البته مناÙع ملی Ù…Ùهومی مبهم Ùˆ چند پهلو است Ú©Ù‡ در شرایط Ùˆ مقتضیات گوناگون Ùˆ با توجه به برخورداری دولتها از امکانات Ùˆ توانائیهای لازم برای تاثیر گذاری بر رÙتار سایرین از Ù„Øاظ Ù…Øتوا Ùˆ Øوزه اطلاق اشکال مختلÙÛŒ به خود Ù…ÛŒ گیرد.البته نقش قدرتهای بزرگ در بØرانها نیز نباید نادیده گرÙته شود.بخصوص امروزه Ú©Ù‡ به علت گستردگی روابط Ùˆ تسهیل ارتباطات Øضور قدرتهای بزرگ در همه جهان Ú©Ù‡ در Ù¾ÛŒ مناÙع خود Ù…ÛŒ باشند بسیار بیشتر از زمانهای گذشته Ù…ÛŒ باشد.بنابر این در Ùرآیند بررسی بØرانهای مختل٠منطقه ای بایستی قدرتهای بزرگ همواره به عنوان عامل اصلی یا تشدید کننده بØرانها مورد بررسی قرار گیرند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آمریکا به عنوان یکی از قدرتهای بزرگ موضوع یکی از سناریوهای خود را اختلا٠اÙÚ©Ù†ÛŒ میان کشورهای همجوار ایران با ایران اسلامی قرار داد Ùˆ اولین کشوری را Ú©Ù‡ توانست به طور مؤثر تØریک به جنگ نماید عراق بود. البته آمریکا این کار را مستقیما انجام نداد بلکه عربستان را واسطه عمل قرار داد.بدین ترتیب Ú©Ù‡ یک ماه Ùˆ نیم مانده به شروع جنگ زمامداران عربستان هنگام استقبال از صدام هدیه ای به او دادند Ú©Ù‡ از سوی دستگاههای سری آمریکا تهیه شده بود.در این مجموعه واقعیات دقیقی از وضع ارتش ایران، تعداد Ù†Ùرات آن، مواضع Ùˆ تجهیزات آن Ú©Ù‡ هنوز بسیار Ù…Øرمانه بود وجود داشت.با پایان یاÙتن جنگ Ùˆ به نتیجه نرسیدن، Ùˆ به دنبال آن پیدایش نظام نوین جهانی، آمریکا باز به دنبال ترÙندهای قدیمی خویش مساله تعارض میان ایران Ùˆ کشورهای همسایه را دنبال نموده، موارد جدیدی را در دستور کار خود قرار داد، Ú©Ù‡ یکی از این موارد اختلا٠میان ایران Ùˆ ترکیه بر سر کشورهای تازه به استقلال رسیده آسیای میانه بود. از زمان استقلال کشورهای آسیای مرکزی، جمهوریهای مسلمان نشین ترک زبان اتØاد جماهیر شوروی سابق، شاهد رقابتی Ùزاینده میان ترکیه لائیک Ùˆ ایران اسلامی بر سر Ùعالیت در این جمهوریها Ùˆ عدم گرایش آنها به یک طر٠بود، Ú©Ù‡ طر٠مقابل Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شد.نگرانیهای غرب اسلام ستیز Ùˆ ترکیه لائیک غربگرا بر سر گسترش انقلاب اسلامی در جمهوریهای مسلمان نشین شوروی بخصوص در آذربایجان مجاور آنکارا بوده است.بنابر این ایالات متØده در ادامه سیاستهای گذشته خود مبنی بر جلوگیری از Ù†Ùوذ جمهوری اسلامی ایران در بین مسلمانان جهان به ویژه مسلمانان همجوار در شوروی سابق، Ú©Ù‡ دارای زمینه های مشترک مذهبی، قومی Ùˆ Ùرهنگی Ùˆ قرابت جغراÙیائی با ایران هستند Ùˆ همچنین به امید جلوگیری از ظهور یک جنبش بزرگ اسلامی منطقه ای Ùˆ بالاخره به طمع گسترش Ù†Ùوذ اقتصادی - سیاسی خود به منظور بهره برداری از ذخایر غنی طبیعی جمهوریهای Ùوق الذکر، تلاشی پیگیر Ùˆ جدی در همکاری با ترکیه را در برنامه سیاست خارجی خود قرار داد.از نظر دولت بوش Ùˆ بسیاری از تØلیلگران آمریکائی ترکیه به عنوان یک کشور مسلمان Ùˆ در عین Øال با داشتن ساختار غیر مذهبی مدل بسیار خوبی برای دیگر جمهوریهای مسلمان نشین سابق بود.این مساله را بوش زمانی اظهار داشت Ú©Ù‡ «سلیمان دمیرل » نخست وزیر وقت ترکیه در 11 Ùوریه 92 (اسÙند 1370) به واشنگتن رÙت.دمیرل سÙرش را به واقع در راستای برنامه مشترک آمریکا Ùˆ ترکیه در قبال جمهوریهای Ùوق الذکر قرار داده بود، بوش ترکیه را در عین Øال دمکراتیک Ùˆ بسیار مناسب توصی٠کرد. (27) البته از نظر تØلیل گران آمریکائی امید غرب نسبت به موÙقیت ترکیه در گسترش Øوزه Ù†Ùوذی خود در جمهوریهای مسلمان نشین شوروی سابق بیشتر متوجه گروه نخبگان Ùˆ روشنÙکران این جمهوریها بود.زیرا علی رغم اعتقادات Ù…ØÚ©Ù… مذهبی توده ها، گروه نخبگان Ùˆ روشنÙکران این جمهوریها دارای گرایشات غربی بوده Ùˆ هستند. (28) اما از طر٠دیگر همانطور Ú©Ù‡ یکی از مقامات کابینه قبلی ترکیه نیز معتقد است «ترکیه امروزه پس از چهار صد سال برای اولین بار تØت تهدیدات نظامی مسکو قرار ندارد» ØŒ (29) Ùˆ یک گونه اعتماد به Ù†Ùسی را در خود اØساس Ù…ÛŒ کند.بنابر این خود را مجبور نمی بیند Ú©Ù‡ هر آنچه را Ú©Ù‡ از او خواسته Ù…ÛŒ شود قبول کند، Ùˆ Ù…ÛŒ تواند از همه جهت ها به مسائل نگاه کند.علیهذا ترکیه این دیدگاه غرب Ú©Ù‡ این کشور پلی میان غرب Ùˆ جمهوریهای آسیایی شوروی سابق Ù…ÛŒ تواند باشد را پذیرÙت، Ùˆ در صدد استÙاده از این Ùرصت بر آمد Ú©Ù‡ در کنار آن با استÙاده از منابع Ù†Ùت Ùˆ گاز موجود در این منطقه ضع٠اقتصادی خود را نیز جبران نماید. (30) از آن به بعد ترکیه مبادرت به عقد قراردادهای متعدد در زمینه های Øمل Ùˆ نقل، تاسیس ایستگاههای تقویت کننده، دریاÙت Ùˆ پخش برنامه های تلویزیونی، تهیه برنامه های تلویزیونی برای جمهوریهای ترک زبان Ùˆ زمینه های دیگر، از جمله ارتباطات، خطوط هوائی، تاسیس کارگاههای Ú©ÙˆÚ†Ú© Ùˆ بزرگ، سرمایه گذاریهای مقدماتی Ùˆ مشترک، اعزام مشاوران ÙÙ†ÛŒ Ùˆ همکاریهای دیگر ÙÙ†ÛŒ Ùˆ علمی Ùˆ بالاخره عرضه کتاب Ùˆ مطبوعات در تیراژ وسیع، ضمن کوشش در بسط Ù†Ùوذ در منطقه آسیای میانه Ùˆ Ù‚Ùقاز سعی کرد به اهمیت Ùˆ نقش ترکیه در مجموعه جهان غرب جلوه خاصی بخشد، Ùˆ غرب نیز این را پذیرÙت.بنابر این به موازات پشتیبانی ایران از کاندیداتوری باکو برای عضویت در سازمان Ú©Ù†Ùرانس اسلامی در نشست سران اسلامی در داکا (سنگال 1991)ØŒ آنکارا نیز در ماه نوامبر 91 وجود آذربایجان را به عنوان یک جمهوری مستقل به رسمیت شناخت Ùˆ در کنار نبرد بر سر Ù†Ùوذ Ùرهنگی (جهت سوق دادن ساکنین آذربایجان، به تغییر الÙبای خود به Øرو٠لاتین مثل ترکیه) مساله اقتصادی در چهارچوب Ø·Ø±Ø ØªØ±Ú©ÛŒÙ‡ در خصوص برپائی «سازمان همکاری اقتصادی کشورهای Øوزه دریای سیاه » Ú©Ù‡ از سال 1989 متشکل از ترکیه، اتØاد شوروی، بلغارستان Ùˆ رومانی بود، را دنبال نمود، Ùˆ در این مسائل به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ø¨Ø§ ایران به رقابت پرداخت. البته ترکیه به این اقدامات اکتÙا نکرد، Ùˆ در اواخر سال 70 (اوایل 1991) به عناوین مختل٠اÙکار عمومی این کشور Ùˆ به ویژه مسلمانان را علیه جمهوری اسلامی ایران تØریک نمود.مطبوعات این کشور با ادعای اینکه جمهوری اسلامی ایران جهت تضعی٠جمهوری آذربایجان از جمهوری ارمنستان Øمایت Ù…ÛŒ کند Ùˆ با انجام کمکهای Ù†Ùتی به ارمنستان، در درگیریهای قره باغ به کشتار آذریها Ú©Ù…Ú© کرده، سعی کردند چهره جمهوری اسلامی ایران را در نزد اÙکار عمومی «ترکها» خدشه دار نمایند، Ùˆ این مطبوعات در کنار سایر کشورها تا جائی پیش رÙتند Ú©Ù‡ وقوع یک جنگ میان ایران Ùˆ ترکیه بر سر جمهوریهای آسیای میانه را اجتناب ناپذیر دانستند.الکÙØ§Ø Ø§Ù„Ø¹Ø±Ø¨ÛŒ در این زمان نوشت: «این در Øالی است Ú©Ù‡ آمریکا به بهانه انبار کردن Ø³Ù„Ø§Ø Ø¯Ø± منطقه (در صورت وقوع جنگ) مقادیر زیادی جنگ اÙزارهای مدرن در اختیار آنکارا قرار Ù…ÛŒ دهد» . (31) غیر از ترکیه دو کشور دیگر نیز Ú©Ù‡ توان نسبی رویاروئی با ایران در منطقه را داشتند نیز گاه تØریک به مصا٠با ایران Ù…ÛŒ شدند، Ú©Ù‡ از آنجمله Ù…ÛŒ توان «پاکستان » Ùˆ «عراق » پس از پذیرش قطعنامه 598 را نام برد.زیرا پاکستان Ú©Ù‡ مناÙعی را در اÙغانستان برای خود متصور بوده است، Øضور جمهوری اسلامی ایران، در آن کشور را برای خود مانعی Ù…ÛŒ پندارد Ú©Ù‡ بایستی از سر راه خود برداشته شود، بنابر این خبرگزاریها در Ùروردین 1371 چشم اندازهائی را مبنی بر مقابله پاکستان با ایران بر سر همسایه شمالی خود پیش بینی Ù…ÛŒ کردند. (32) در مورد عراق نیز غربیها بر این عقیده بودند Ú©Ù‡ با وجود عقب نشینی از خاک ایران Ùˆ آغاز مذاکرات ØµÙ„Ø Ù…ÛŒØ§Ù† دو کشور هنوز هیچ نتیجه عملی به بار نیامده است.به Ú¯Ùته غربیها عراقیها خواستارآزادی 30 هزار تن از اسرای خود بودند Ú©Ù‡ ایرانیها به علت وجود پنج هزار Ù†Ùر از اسرایشان در عراق Øاضر به آزادی آنها نبودند.هنوز 50 Ùروند هواپیمای نظامی Ùˆ غیر نظامی عراقی Ú©Ù‡ به ایران پناهنده شده بودند به عراق باز گردانده نشده بود.اقلیت سنی Øاکم بر عراق هنوز معتقد بودند Ú©Ù‡ ایرانیها با بهانه جوئی مختل٠از وقت استÙاده Ù…ÛŒ کنند Ùˆ در انتظار ضع٠و سقوط صدام به سر Ù…ÛŒ برند.ولی آنها قصد دارند در زمان مناسب طرØهای (امام) خمینی را در عراق پیاده کنند، Ùˆ استیلای خود را در خلیج Ùارس بگسترانند. (33) بنابر این اینگونه مسائل، بهانه های خوبی بود Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ توانست اختلا٠میان ایران Ùˆ عراق را زنده Ù†Ú¯Ù‡ داشته Ùˆ روزی به عنوان بهانه علم شود. 4- تØریم Ùˆ Ù…Øاصره اقتصادی یکی از تکنیکهای مؤثر در اجرای سیاست خارجی، برای تØقق هدÙها Ùˆ تامین مناÙع ملی، استÙاده از ابزار اقتصادی، مالی Ùˆ تکنولوژیک است.در این راستا دولت استÙاده کننده از این Øربه ها سعی Ù…ÛŒ کند سایر دولتها را وادار به تغییر در رÙتار یاست خارجی شان کند، به گونه ای Ú©Ù‡ دگرگونیهای Øاصل، در داده های سیاست خارجی دیگران، مناÙع دولت استÙاده کننده از ابزارهای مورد نظر را در Ù¾ÛŒ آورد.البته باید توجه داشت Ú©Ù‡ در بسیاری از موارد بهره گیری از Øربه های اقتصادی در یاست خارجی به منظور تامین اهدا٠صر٠اقتصادی نیست، بلکه ممکن است دولتی Ú©Ù‡ این ابزار را به کار Ù…ÛŒ گیرد، صرÙا هدÙهای سیاسی، اجتماعی امنیتی Ùˆ یا نظامی را دنبال کند Ùˆ تنها رÙتار ظاهری آن دولت در چهارچوب مسائل اقتصادی توجیه گردد. امروزه Øربه اقتصادی به اشکال گوناگون از جمله اعطاء یا عدم اعطای وام، صدور تکنولوژی یا خودداری از آن، تØریم تجاری Ùˆ بازرگانی، Ù…Øاصره اقتصادی، مسدود کردن دارائیها، اÙزایش یا کاهش تعرÙÙ‡ های گمرکی، مشارکت یا عدم مشارکت در سرمایه گذاریها Ùˆ نظایر اینها مورد استÙاده قرار Ù…ÛŒ گیرند.بدین ترتیب هر اندازه دولتی از قدرت Ùˆ توانایی کمتری برخوردار باشد Ùˆ وابستگی آن به دولتهای دیگر بیشتر باشد در مقابل Øربه های اقتصادی، مالی، تجاری Ùˆ تکنولوژیک آسیب پذیر است.همانگونه Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ دانیم، ایران در زمان پهلوی آماج توطئه های اقتصادی بود.Ùˆ با کمال تاس٠کشوری آنگونه ثروتمند به سرزمینی وابسته Ùˆ نیازمند مبدل گردید Ú©Ù‡ با از بین رÙتن سنتهای ملی تولید Ùˆ Ù…Øصولات Ùراوان اقتصادی آن، تمام نقطه اتکاء کشور بر صادرات Ù†Ùت قرار داده شد.عوامل بیگانه توانستند بر تمام منابع مالی Ùˆ کارخانه های کشور Ùˆ تبلیغ Ùرهنگ مصر٠گرائی، وابستگی اقتصادی را به دولتهای خارجی روز تعمیق بخشند.لذا نظام جمهوری اسلامی پس از پیروزی انقلاب وارث کشوری با این مشخصات گشت Ùˆ طبیعی است Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ مشکلات طاقت Ùرسائی را در پیش داشت.آمریکا در 18 Ùروردین ماه 1359 به بهانه اشتغال سÙارتخانه آمریکا، Ú©Ù‡ در ایران به لانه جاسوسی معرو٠گشت، روابط خود را با ایران قطع کرد، Ùˆ پس از آن به اعلام تØریم اقتصادی علیه ایران همت گماشت.بدین ترتیب از تاریخ مذکور صادرات آمریکا به ایران متوق٠شد، در Øالیکه شرکتهای آمریکائی Øتی قبل از آن تØریم اقتصادی علیه ایران را شروع کرده Ùˆ قرار دادهای بازرگانی خود با ایران را باطل نموده بودند. (34) جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا در اجرای تØریم اقتصادی، علاوه بر قطع صادرات آمریکا به ایران Ú©Ù‡ شامل قطعات یدکی خریداری شده، بلوکه کردن مبالغی Ú©Ù‡ قبلا بابت خریدهای تسلیØاتی Ùˆ غیر نظامی پرداخت شده بود، موضوع بلوکه کردن مبلغ هشت میلیارد دلار ذخایر Ùˆ سپرده های ارزی ایران در آمریکا را نیز اعلام کرد Ùˆ تصمیم دولتش دایر بر پرداخت ضرر Ùˆ زیانهای وارده به شرکتهای آمریکائی Ùˆ اتباع آن کشور Ùˆ خانواده گروگانها از Ù…ØÙ„ ذخایر بلوکه شده ارزی ایران را عنوان نمود...آثار منÙÛŒ تØریم مذکور با توجه به وابستگیهای شدید بخشهای اقتصادی کشور Ú©Ù‡ میراث سیستم اقتصادی ناسالم Ùˆ ترویج روند مصرÙÛŒ در جامعه قبل از انقلاب اسلامی بود، بالطبع شدید Ùˆ زیانبار ارزیابی Ù…ÛŒ گردید، زیرا در سالهای 56- 57 (1978) یعنی آخرین سال Øیات رژیم پهلوی میزان مبادلات ایران Ùˆ آمریکا طبق اعلام مقامات آمریکائی بالغ بر 6/6 میلیارد دلار بوده است Ú©Ù‡ 7/3 میلیارد دلار آن را واردات ایران از آمریکا Ùˆ 9/2 میلیارد آنرا صادرات ایران به آمریکا تشکیل Ù…ÛŒ داده است، Ú©Ù‡ عمدتا شامل مواد Ù†Ùتی بوده است. (35) بنابر این با چنین کارنامه اقتصادی Ùˆ Øجم مبادلات با آمریکا Ùˆ همچنین مبادلاتی مشابه باکشورهای اروپای غربی، به «تصور تصمیم گیرندگان آمریکا» اعمال یک تØریم کامل اقتصادی توسط آن کشور Ùˆ هم پیمانان غربی او موجب Ù…ÛŒ شد Ú©Ù‡ اقتصاد نوپای جمهوری اسلامی تاب مقاومت نیاورد Ùˆ آشÙتگی Ùˆ هرج Ùˆ مرج ناشی از بØرانهای کمبود مواد غذایی Ùˆ مصرÙی، آن را در برابر شیطان بزرگ به تسلیم وادار سازد.بدیهی است چنین وضعی در شرایط قبل از انقلاب اسلامی Ùورا جامعه مصرÙÛŒ Ùˆ وابسته آن دوران را به تکاپو Ùˆ واکنش مثبت در قبال کمبودها وا میداشت.ولی آنچه در ارزیابی تصمیم گیران آمریکا مورد توجه نبود تØولات معنوی در جامعه ایران انقلابی بود.در سال بعد از اعمال تØریمهای اقتصادی یعنی در سال 1360 (1981) روابط بازرگانی ایران Ùˆ آمریکا به قدری ناچیز گردید Ú©Ù‡ وزارت بازرگانی آمریکا Øتی آمار آنرا هم تهیه نکرد.در هر Øال تØریم اقتصادی تا پایان گروگانگیری ادامه داشت Ùˆ در تاریخ سوم اسÙند 1359 (22 مارس 1981) Ú©Ù‡ زمان لغو تØریم بود شرکتهای متعدد آمریکائی به تدریج پیشنهادهای گوناگونی در زمینه صدور مواد غذایی Ùˆ دیگر مایØتاج را نمودند Ú©Ù‡ البته برقراری چنین ارتباط اقتصادی با سیاست جمهوری اسلامی سازگار نبود Ùˆ پذیرÙته نشد. در آغاز جنگ تØمیلی عراق علیه ایران نیز Ú©Ù‡ با Øمایت همه جانبه آمریکا بوجود آمده بود در عرض دو سال رقمی بالغ بر 96/163 میلیارد دلار (000/64 میلیارد ریال) خسارات مستقیم Ùˆ غیر مستقیمی به ایران اسلامی وارد شد. (36) Ú©Ù‡ هشت برابر در آمد Ù†Ùت خام در سال 1362 Ùˆ Øدود 16 برابر درآمد Ù†Ùت در سال 1365 بود. (37) نخستین برداشت از آثار اقتصادی جنگ تØمیلی، این Ùرض را پیش میآورد Ú©Ù‡ اگر جنگ واقع نمی شد مسیر رشد اقتصادی ایران چگونه Ù…ÛŒ بود Ùˆ وقوع جنگ Ú†Ù‡ تاثیر مخربی بر آن گذاشت.در صورت وقوع جنگ تØمیلی، با ادامه رشد تولید ناخالص داخلی بدون Ù†Ùت در سالهای 59- 61 Ú©Ù„ سرمایه گذاری کشور در سال 1361 از Øدود 6431 میلیارد ریال Ùراتر Ù…ÛŒ رÙت Ùˆ موجب رشد متوسط 6 درصد در سال Ù…ÛŒ شد، در Øالی Ú©Ù‡ رشد ناخالص داخلی بدون Ù†Ùت در سه سال مورد اشاره به دلیل وقوع جنگ به ترتیب 3/1ØŒ 5/2 Ùˆ 1 درصد برآورد Ù…ÛŒ شود. (38) بنابر این جنگ تØمیلی در کنار سایر عوامل از جمله ضرورتهای عینی وابستگی اقتصادی در شرایط تداوم الگوی مصر٠قبل، امکان ساخت اقتصادی را نیز Ù…Øدود کرد.ترمیم خسارات اقتصادی به وجود آمده در اثر جنگ تØمیلی، با ابعاد گسترده ای Ú©Ù‡ کلیه زمینه های اقتصادی را در بر Ù…ÛŒ گیرد، بازسازی یکصد هزار واØد مسکونی (تا اسÙند ماه 1361)ØŒ دهها کیلومتر راه آهن، صدها کیلومتر راه، روستاههای بسیار، چند شهر از جمله: خرمشهر، آبادان، اسکله ها Ùˆ تاسیسات مربوطه، پالایشگاه، 117 شرکت تولیدی (در زمینه نساجی، شیمیائی، داروئی، غذائی Ùˆ خدمات صنعتی Ùˆ مالی، صنایع ساختمانی Ùˆ معدنی، الکتریکی Ùˆ لوازم خانگی، Ùلزی Ùˆ ماشین سازی) را شامل Ù…ÛŒ شود.آمریکا Ùˆ دستیارانش در خلیج Ùارس همواره سعی نمودند Ú©Ù‡ ایران را در توان مالی ضعی٠کنند تا پشتوانه جنگ از میان برود.بارزترین عمل پیرامون این قضیه «شوک Ù†Ùتی سوم » (1986) بود Ú©Ù‡ در آن قیمت Ù†Ùت را به Ù‡Ùت دلار در هر بشکه تقلیل دادند.البته سقوط Ù†Ùت در این سال درست زمانی اتÙاق اÙتاد Ú©Ù‡ اØتمال عملیات سرنوشت سازی از سوی ایران Ù…ÛŒ رÙت. (39) بنابر این پس از انجام موÙقیت آمیز عملیات ÙØªØ Ùاو (22 بهمن 1364)ØŒ شدت بیشتری گرÙت.هد٠از این کار Ù…Øروم کردن ایران از در آمدهای Ù†Ùتی Ùˆ سست نمودن دست او در تهیه Ø³Ù„Ø§Ø Ùˆ مهمات بود، زیرا در ایران علاوه بر اینکه سقوط بهای Ù†Ùت موجبات کاهش اقلام مورد نیاز بخشهای کشاورزی Ùˆ صنعت Ùˆ همچنین کالاهای ضروری را Ùراهم آورده بود، موجب تورم شدید داخلی Ùˆ بیکاری پنهان Ùˆ آشکار قابل مشاهده نیز گردید.این عامل Ùعالیت علیه دشمن بعثی شدید داخلی Ùˆ بیکاری پنهان Ùˆ آشکار قابل مشاهده نیز گردید.این عامل Ùعالیت علیه دشمن بعثی را تا اندازه ای کند کرد. پس از پذیرش قطعنامه 598 سازمان ملل متØد از سوی ایران، آمریکا Ùˆ متØدان غربیش Ú©Ù‡ خود از عوامل اصلی بروز جنگ تØمیلی Ùˆ انØرا٠نیروهای مادی Ùˆ معنوی ایران از توسعه اقتصادی Ùˆ اجتماعی بودند Ùˆ در صدد شرکت در بازسازی اقتصادی ایران بر آمدند، تا از این طریق نیز بتوانند ضربه های دیگری بر پیکر انقلاب اسلامی وارد آورند.از جمله پیشنهادهای این کشورها به ایران، پرداخت وامهائی به مبلغ یکصد تا سیصد میلیارد دلار در یک دوره ده تا بیست ساله به ایران Ùˆ عراق به عنوان وام برای بازسازی اقتصادی بود Ú©Ù‡ در مرØله توق٠جنگ انجام پذیرÙت. (40) غیر از موارد Ùوق پس از پذیرش قطعنامه، آمریکا تا اواخر دهه اول انقلاب مسائل ذیل رادر دستور کار خود داشته Ùˆ اعمال زیر را انجام داده است: 1- Ùشار به آرژانتین در مورد عدم صدور تکنولوژی به ایران. 2- توصیه به آلمان در مورد عدم تکمیل پروژه اتمی در جنوب ایران. 3- تØت Ùشار قرار دادن ژاپن، Ùˆ جلوگیری از اعطاء وام به ایران Ùˆ شرکت ژاپن در پروژه های صنعتی در ایران. 4- Ùشار به کارخانجات صنعتی اروپا Ú©Ù‡ Øد اقل 20 در صد از آنها متعلق به آمریکا است در مورد عدم Ùروش Ùˆ قرار داد با ایران. 5... 5- تلاش برای جذب تصمیم گیرندگان آمریکا دو سال را با درماندگی Ùˆ ناباوری شاهد انÙجار انقلاب در ایران بودند، Ùˆ دیدند Ú©Ù‡ چگونه یکی از مهمترین متØدان Ùˆ بر پادارندگان سیاست آمریکا در خاورمیانه چون ستونی موریانه خودره Ùرو ریخت.بنابر این آن را به عنوان Ùاجعه ای با ابعاد عظیم در سیاست خارجی خود تلقی کردند.آنها به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù…ÛŒ دیدند Ú©Ù‡ تئوریهای «ساموئل هانتینگتون » مغز متÙکر هاروارد Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ Ú¯Ùت: «امروزه نظامهای سیاسی، در بیشتر مناطق آسیا Ùˆ Ø¢Ùریقا Ùˆ آمریکای لاتین همگی Ùˆ همزمان با این اØتیاجات رو به رو هستند: مرکزیت دادن به قدرت، تÙکیک ساختار Ùˆ گسترش مشارکت.پس جای تعجب نیست Ú©Ù‡ مناسبترین روش Øکومتی برای دستیابی به این هدÙها Øکومت تک Øزبی باشد» .چگونه باعث شده بود Ú©Ù‡ از سیاست Ùضای باز سیاسی Øمایت کنند Ùˆ گمراه شوند. (41) ضربه های Ù¾ÛŒ در Ù¾ÛŒ انقلابیون مسلمان در ایران بر پیکر رژیم شاهنشاهی پهلوی چنان کوبنده Ùˆ سریع بود Ú©Ù‡ مهلت Ùکر کردن را Øتی از Øامیان شاه سلب کرده بود Ùˆ «هنگام برکناری شاه در میان مشاوران اصلی ریاست جمهوری نوعی رقابت Ùˆ ستیزه گری شدید مثل رقابت بچه های دبیرستانی برای در دست گرÙتن قدرت در گرÙته بود» . (42) اساسی ترین اشتباه، درگیری عمیق میان وزارت امور خارجه به سرپرستی سایروس ونس Ùˆ شورای امنیتی ملی به یاست برژینسکی بود.با وجوداین در همان دوران پیشنهادهائی برای رابطه مستقیم با سران انقلاب به خصوص امام وجود داشت، اما به خاطر همان سر در Ú¯Ù…ÛŒ Ùˆ یا به عقیده جیمز بیل «خودسری برژینسکی Ùˆ همکاران خود خواهش » توجهی به آن نگردید. سولیوان Ú©Ù‡ از پرچمداران این Ùعالیت بود Ù…ÛŒ Ú¯Ùت: «زمانی Ú©Ù‡ انÙجار غیر قابل اجتناب صورت گرÙت، دولت آمریکا اØمقانه Ùˆ با لجاجت Ùˆ دور از هر گونه عقل Ùˆ منطق از شاه Ùˆ سپس بختیار پیگیرانه Øمایت کرد.Øال دیگر برای ایالات متØده تنها راه، جلب Ù…Øبت مردم ایران Ùˆ کسب اعتبار بین آنها، اجتناب از ادامه اینگونه کارهای غیر منطقی Ùˆ پشتیبانی از خمینی است » .ولی کارتر چنین کاری را نکرد Ùˆ با هرگونه تماس آمریکائیان به طور آشکار با سران ایران مخالÙت نمود.اما آمریکاییان روابط پنهانی با بعضی از دست اندرکاران Øکومت را از دستور کار خود پاک نکردند، Ùˆ این کار در زمان جمهوریخواهان نیز ادامه یاÙت، Ú©Ù‡ «قضیه Ù…Ú© Ùارلین » در دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان یکی از مهمترین مصادیق بارز آنست. با پایان عصر جنگ سرد تلاش آمریکا برای ایجاد رابطه با ایران نه تنها پایان نیاÙت بلکه به صور مختل٠ادامه یاÙت.اما آمریکا برای تظاهر به اینکه این درخواست Ùˆ تلاش برای ارتباط از طر٠ایران بوده است، تلاشهای خود را گاه با پوششهای مخالÙتهائی ضمنی انجام میداده است.مثلا همزمان با آغاز دوران بازسازی پس از جنگ در ایران آمریکائیها ادعا کردند Ú©Ù‡ «تهران به رابطه بهتر با واشنگتن نیاز دارد زیرا ایرانیان امیدوارند Ú©Ù‡ اقتصاد در هم شکسته ناشی از جنگ خود را بازسازی کنند، Ùˆ امیدوارند Ú©Ù‡ این کار را با تکنولوژی Ùˆ سرمایه گذاری، Ú©Ù‡ بیشتر از طر٠اروپا باشد انجام دهند.آنها Ù…ÛŒ خواهند مطمئن شوند Ú©Ù‡ آمریکا مانعی در سرمایه گذاری اروپا در ایران ایجاد نخواهد کرد.اما آنها با یک واقعیت رو به رو هستند Ùˆ آن اینکه: تنها راه برای ایجاد Ù†Ùوذ، شروع مذاکره با آمریکا است » . (43) یعنی آمریکائیها در واقع Ù…ÛŒ Ú¯Ùتند Ú©Ù‡ «آمریکا نخواهد گذاشت دیپلماسی ایران بدون ایجاد رابطه با آمریکا Ø´Ú©Ù„ بگیرد» .Ùˆ یا «جرج بوش » رئیس جمهور آمریکا در بیانیه «استراتژی امنیت ملی آمریکا» Ú©Ù‡ در اواخر سال 1991 منتشر شد نوشت: «ما برای بهبود روابط خود با ایران همچنان آماده ایم » . (44) البته در همین دوران مسائلی اتÙاق اÙتاد Ú©Ù‡ به تبلیغ در مورد بهتر شدن روابط ایران Ùˆ آمریکا دامن زد.آزادی گروگانهای غربی در لبنان (Ú©Ù‡ غربیها گروگانگیری های آنها را شبه نظامیان هوادار ایران Ù…ÛŒ نامیدند)ØŒ به ویژه «تری ویت » کشیش انگلیسی Ú©Ù‡ از 1987 در اسارت بود، باعث تعجب بعضی ها شد، Ùˆ این مساله را نشانی بر بهبود جو سیاسی بین تهران Ùˆ واشنگتن دانستند. (45) همچنین آزاد شدن 278 میلیون دلار دارائی مسدود شده ایران اندکی قبل از آزادی آخرین گروگان آمریکائی به عنوان اینکه Øاصل تلاش هائی بوده است Ú©Ù‡ از سال 1981 آغاز Ùˆ بر Øسب اتÙاق با آزادی گروگانها همزمان گردیده بود.بنا بر این برخی در آمریکا بر این اعتقاد بودند Ú©Ù‡ روابط با ایران بهبود Ù…ÛŒ یابد. (46) اما نا خشنودی طرÙین از یکدیگر در رابطه با Øوادث تاریخی گذشته، نظیر کودتای 28 مرداد 1332ØŒ پشتیبانی همه جانبه آمریکا از رژیم شاه Ùˆ برقراری نظام کاپیتولاسیون در ایران، انقلاب اسلامی در ایران سال 1979 Ùˆ اخراج آمریکائیها، اشغال سÙارت آمریکا در تهران، Øمله آمریکا به ایران Ùˆ انجام واقعه طبس، پشتیبانی از کودتای نوژه، دست پنهان آمریکا در جنگ تØمیلی، Ùˆ بالاخره اینکه در سالهای متمادی ایرانیان از آمریکا به عنوان شیطان بزرگ یاد کرده بودند، همچنان باقی بود Ùˆ تهران علاقه ای به ایجاد رابطه جدی با واشنگتن نشان نداد Ùˆ هر چند مدت نیز موضع گیریهای متقابل به این عدم علاقه دامن Ù…ÛŒ زد.اما به هر Øال جرج بوش در آوریل 1992 تقریبا آخرین نظریه دولت آمریکا در مورد ارتباط با ایران در این دوران را اعلام Ù…ÛŒ کند.ÙˆÛŒ در مصاØبه هایی با مجله «میدل ایست اینسایت » Ù…ÛŒ گوید: «اØساسات ناخوشایند گذشته Ùˆ سوء ظن نسبت به آینده همچنان در موضع آمریکا نسبت به ایران ØÚ©Ù…Ùراست...اما ما Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ ایران از نقش مهمی در خلیج Ùارس برخوردار است، ما آماده ایم با کادر رهبری ایران در مورد مسائل مورد اختلا٠دو کشور مذاکره کنیم » . (47) Ù¾ÛŒ نوشت ها: 1.james a.bill, (new york :yale university press,1988pp.284 -289. 2. lbid,p.293. Ùˆ ر.Ú©: هامیلتون جردن، بØران.ترجمه Ù…Øمود مینا، تهران: نشر نو، 1362.صص 30- 35. 3.Eagle Clow 4.charle a.beck with & donald knox,delta force. (new york : harcourt bracejovanovich,1983) pp.253 -257 5. james a.bill,op.cit,p.301. 6. رابرت هایزر، ماموریت مخÙÛŒ هایزر در تهران.ترجمه Ù…Øمد Øسین عادلی.تهران: مؤسسه Ùرهنگی رسا، 1368.ص 453. 7.مؤسسه مطالعات Ùˆ پژوهشهای سیاسی، کودتای نوژه.تهران: مؤسسه مطالعات Ùˆ پژوهشهای سیاسی، 1367.ص 63. 8.همان، ص 45. 9.جان کانالی، (نامزد جمهوریخواه ریاست جمهوری 1980) .کیهان (16 آبان 1358) 10.سایروس ونس Ùˆ برژینسکی، توطئه در ایران. ترجمه Ù…Øمود مشرقی.تهران: انتشارات Ù‡Ùته، 1362.ص 197. 11.الثوره (دیماه 1360) . 12.New York Times, (Spring, 1991) 13.علیرضا شیر Ù…Øمدی، «اقدامات جدید دولت کانادا جهت ورود به تجارت بین المللی اسلØÙ‡ » ØŒ Ùصلنامه خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ùˆ امنیت بین المللی (اداره سازمان ملل متØد وزارت امور خارجه)ØŒ سال اول شماره 3 (تابستان 1370) . 14.علیرضا ملکوتی راد، «چین Ùˆ کنترل تسلیØات در خاورمیانه » ØŒ Ùصلنامه خلع Ø³Ù„Ø§Ø Ùˆ امنیت بین المللی (اداره سازمان ملل متØد وزارت امور خارجه) .سال اول شماره 3 (تابستان 70) . 15.همان. 16.همان. 17.Panorama, (February, 199). 18.Indipendent. (February, 25.1992) . 19.رادیو اسرائیل، (25 Ù…ÛŒ 1992) . 20.panorama, (April, 1992) . 22.Indipndent12.Washington post, (June 23, 1992) 23.Washington Post, (February,1992) . 24.انوشیروان اØتشامی، (استاد دانشگاه اگزیتل)ØŒ در مصاØبه با رادیو بی بی سی (17 بهمن 1370) . 25.کیهان، (اسÙند 1370) . 26.عبد العلی قوام، پیشین، ص 229. 27.دÙتر ØÙاظت مناÙع واشنگتن، «نگاهی به سÙر دمیرل نخست وزیر ترکیه به واشنگتن » .تهران، دÙتر مطالعات سیاسی Ùˆ بین المللی وزارت امور خارجه، بولتن 58 (اردیبهشت 1371) . 28.همان. 29.همان. 30.Ill. Tempo, (March 30, 1992) . 31.الکÙØ§Ø Ø§Ù„Ø¹Ø±Ø¨ÛŒØŒ (بهمن 1370) . 32.آسوشیتدپرس، (29 Ùروردین 1371) . 33.Ill. Mesajero. (June 1992) . 34.جواد منصوری، شناخت استکبار جهانی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1367ØŒ صص 186- 185. 35.همان. 36.کمیسیون اقتصادی بر آورد خسارات جنگ تØمیلی (سازمان برنامه Ùˆ بودجه)ØŒ «خلاصه گزارش بر آورد خسارت اقتصادی جنگ تØمیلی عراق علیه ایران تا اسÙند ماه 1361» ØŒ (خرداد 1362) .ص 15. 37.ابراهیم رزاقی، اقتصاد ایران.تهران، نشرنی، 1367.ص 656. 38.کمیسیون اقتصادی بر آورد خسارات جنگ تØمیلی.پیشین.ص 33. 39.رضا قمی، «آثار سقوط بهای Ù†Ùت بر اقتصادی کشورهای در Øال توسعه صادر کننده Ù†Ùت » .نشریه بررسیهای بین المللی Ù†Ùت (سال اول شماره 1)ØŒ 1367. 40.کیهان (23 مرداد 1367)ØŒ به نقل از ایندیپندنت. 41.James A. Bill. The EagelandThe Lion op. cit. p. 303. 24.Ibid. 43.Newsweek, (Decmber 2 1991) . 44.جرج بوش، «استراتژی امنیت ملی آمریکا در نظام نوین جهانی » .اطلاعات (6 آبان 1370) . 45.Newsweek 46.Rod ordland, [Were TheDeals Worth It] . (December 16, 1991) . 47.خبرگزاری رویتر (25 Ùروردین 1371) .
| منبع: پایگاه Øوزه |
|