ترجمه: اØسن پاشازاده
این واقعیت در مورد Ø·Ø±Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡â€ŒØ§ÛŒ امریکا نیز کاملاً آشکار است Ú©Ù‡ صØÙ†Û€ خاورمیانه را به دریایی متلاطم Ùˆ پر از کوه‌های یخی تبدیل کرده است. متØد کردن دولت‌های عرب برای مقابله با ایران در اوضاعی Ú©Ù‡ آتش جنگ Ùˆ ناامنی Ùلسطین، عراق، اÙغانستان، پاکستان Ùˆ لبنان را در بر گرÙته است یا تهدید می‌کند، جز نابخردی دیپلماتیک چیزی نمی‌تواند باشد. ولی‌نصر Ùˆ رÙی‌تاکی، دو تن از کارشناسان ارشد شورای روابط خارجی امریکا، در مقالۀ زیر این موضوع را تØلیل نموده‌اند.
هزینه‌های مهار ایران
دولت بوش قصد دارد از طريق جلب Øمايت دول سنّي عرب، ايران را مهار كند Ùˆ اكنون مهارسازي ايران را هستة اصلي سياست خود در خاورميانه قرار داده است: راهي براي برقراري ثبات در عراق، خلع Ø³Ù„Ø§Ø ÙƒØ±Ø¯Ù† Øزب‌الله Ùˆ برقراري ØµÙ„Ø Ø¨ÙŠÙ† دول عربي Ùˆ اسرائيل. ولي اين استراتژي نامعقول Ùˆ غيرعملي است Ùˆ اØتمالاً خاورميانة ناآرام را ناآرام‌تر خواهد كرد.
سیاست جدید و نادرست واشنگتن در خاورمیانه
در طي سال گذشته واشنگتن به اين نتيجه رسيده است كه بايد مهار ايران را سياست اصلي خود در خاورميانه قرار دهد. واشنگتن، تهران را مسئول خشونت‌هاي اخير عراق Ùˆ اÙغانستان، ناآرامي‌هاي لبنان Ùˆ شورش‌هاي Øماس مي‌داند Ùˆ اØساس مي‌كند كه ايران Ùˆ متØدان مسلمانش در Øال به دست گرÙتن قدرت در منطقه‌اند؛ لذا مهار Ù†Ùوذ روزاÙزون تهران براي تأمين امنيت منطقه ضروري مي‌نمايد.
معاون رئيس‌جمهوري، دیک Ú†Ù†ÛŒ (Dick Cheney) در ماه مي گذشته اين جهت‌گيري را در روي عرشة U.S.S John C.Stennis در خليج Ùارس اعلام كرد. Ú†Ù†ÛŒ Ú¯Ùت: «ما به همراه دوستانمان به مخالÙت با اÙراطي‌گري Ùˆ تهديدات استراتژيك ادامه خواهيم داد. ما آسايش را به كساني كه رنج مي‌برند باز خواهيم گرداند Ùˆ دشمنان آزادي را مجازات خواهيم كرد Ùˆ همراه ديگر مخالÙان، تلاش خواهيم كرد ايران را از به دست آوردن سلاØ‌هاي هسته‌اي Ùˆ تسلط بر اين منطقه باز داريم.» كاندوليزا رايس، وزير امور خاورميانه، اØساس مشابهي را بيان كرده است: «ايران تنها قدرت تك كشوري است كه ايالات متØده Ùˆ خاورميانة مورد انتظار ما را تهديد مي‌كند.» علاوه بر اين، برنامة هسته‌اي ايران، كه به سرعت در Øال پيشرÙت است، براي واشنگتن Ùˆ جامعة بين‌الملل به كابوس تبدیل شده است كه بر Ùوريت قضيه مي‌اÙزايد.
واشنگتن، از طريق ÙراÙكني قدرت خود Ùˆ در عين Øال تØت Ùشار قرار دادن دشمن Ùˆ همچنين متØد كردن قدرت‌هاي بزرگ عليه آن، اميدوار است به تقليد از سناريوي دوران جنگ سرد، همان‌طوركه نقشه‌هاي توسعه‌طلبانۀ شوروي را نقش بر آب كرد، از قدرت ايران بكاهد. واشنگتن شديداً ناوگان خود را در خليج Ùارس تقويت كرده است Ùˆ با استÙاده از Ù„ØÙ† خشن، Ø´Ø¨Ø Ø¬Ù†Ú¯ را در ذهن ملت‌ها تداعي مي‌كند. در همين Øال امريكا براي تغيير رژيم در تهران Ùˆ برنامة گسترش دموكراسي در ايران 75 ميليون دلار هزينه كرده است. در ماه‌هاي اخير، واشنگتن براي تصويب قطعنامه توسط سازمان ملل عليه برنامة هسته‌اي مواÙقان خود را بسيج نموده Ùˆ سعي كرده است با تØريم‌هاي اقتصادي غيررسمي، ايران را از بازارهاي بين‌المللي Øذ٠كند. اين دولت، نيروهاي انقلابي ايران را توزيع‌كنندة سلاØ‌هاي كشتار جمعي Ùˆ سپاه قدس را Øامي تروريسم معرÙÙŠ كرده است تا از اين طريق وزارت دارايي اجازه یابد اموال آنها را مصادره كند Ùˆ نيروهاي نظامي امريكا مجاز باشند نيروهاي آنها را در عراق آزار دهند Ùˆ دستگير نمايند. واشنگتن به سختي تلاش مي‌كند Øمايت دولت‌هاي Ø¨Ù‡â€ŒØ§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ù…ÙŠØ§Ù†Ù‡â€ŒØ±Ùˆ خاورميانه (عمدتاً دول ديكتاتوري عرب كه روزي آنها را عامل مشكلات منطقه مي‌دانست) را جلب كند.
هد٠واشنگتن اين است كه Ù†Ùوذ ايران در دنياي عرب را از طريق ممانعت از پيشرÙت‌هاي تهران Ùˆ پراكنده كردن متّØدان آن ــ در Øقيقت كشيدن خطی از لبنان تا عمان براي جدا كردن ايران از همسايگان عربش ــ Øذ٠کند. دولت بوش Øمايت دولت‌هاي عرب را براي مخالÙت با سياست‌هاي ايران در عراق، لبنان Ùˆ Ùلسطين جلب كرده است. ايالات متØده تلاش مي‌كند نيروي نظامي كشورهاي خليج‌Ùارس را از طريق كمك بیست ميليارد دلاري به عربستان سعودي Ùˆ امارات تقويت كند. طبق Ú¯Ùتة نيكولاس برنز، معاون وزير امور خارجۀ این کشور، يكي از اهدا٠مهم Ùروش Ø³Ù„Ø§Ø Ø§ÙŠÙ† است كه «اين كشورها قادر شوند نيروي دÙاعي خود را تقويت نمايد Ùˆ از اين طريق از پيشرÙت Ùˆ تهاجمات ايران در آينده جلوگيري نمايند.» دولت بوش اميدوار است از طريق سلسله نشست‌ها Ùˆ كنÙرانس‌هاي منطقه‌اي، روند مذاكرات ØµÙ„Ø Ùلسطين Ùˆ اسرائيل را اØيا نمايد تا بتواند تمام انرژي دولت‌هاي منطقه را در راه مهار كردن تهديدات ايران به كار برد.
مهار كردن ايران ايدة جديدی نيست، ولي عوايدي كه واشنگتن انتظار دارد از اين مهارسازي به‌دست آورد جديد هستند. از آغاز Øكومت جمهوري اسلامي در ايران، دولت‌هاي جمهوري‌خواه Ùˆ دموكرات امريكا، طرØ‌ها، نقشه‌ها Ùˆ شعارهاي مختلÙÙŠ را براي بازداري Øكومت اسلامي در ايران به كار بسته است. براي دولت بوش، مهار كردن ايران، راه ØÙ„ مشكلات مختل٠خاورميانه است. دولت‌هاي سنّي عرب متØد خواهند شد تا به برپايي Øكومتی كارآمد در عراق كمك كنند Ùˆ بدین‌شیوه از تسلط ايران بر Øكومت بغداد جلوگيري نمايند. ترس از تسلّط مسلمانان شيعه بر منطقه، عربستان سعودي Ùˆ مصر را تØريك كرده است تا Ùعالانه به خلع Ø³Ù„Ø§Ø Øزب‌الله كمك كنند Ùˆ همان‌طوركه سیاست مهار بازگو مي‌كند اكنون كه اسرائيل Ùˆ مخال٠ديرينة عرب آن، ناگهان منÙعت مشترك خود را در تضعي٠ايران Ùˆ پایان دادن به تسلط دست‌نشاندة آن، يعني Øماس، مي‌بينند به تواÙÙ‚ رسيده‌اند كه بين Ùلسطين Ùˆ اسرائيل ØµÙ„Ø Ø¨Ø±Ù‚Ø±Ø§Ø± كنند. Ùˆ اين مسأله نیز تمركز خاورميانه را از مسألۀ Ùلسطين به تهديد ايران، كه مسأله‌اي مهم‌تر است، تغيير خواهد داد. سران دولت بوش، بي‌توجه به اينكه در Øال Øاضر، خاورميانه در شعله‌هاي آتش مي‌سوزد، اØساس مي‌كنند كه در بØبوØØ© اين بي‌نظمي Ùˆ آشÙتگي Ùرصتی بي‌سابقه براي تغيير ساختار منطقه نهÙته است، به‌طوري‌كه در نهايت منطقه را مطيع تسلط امريكا Ùˆ قدرت اسرائيل نمايد.
اما يك مشكل وجود دارد: سياست مهار واشنگتن، عاقلانه نيست Ùˆ نمي‌تواند به طور مؤثر اجرا شود Ùˆ اØتمالاً باعث وخيم‌تر شدن اوضاع خواهد شد. عوامل لازم براي اجراي موÙقيت‌آميز اين سياست موجود نيستند. در اين اوضاع، تأكيد واشنگتن براي اتØاد دول عرب بر ضد ايران، ممكن است به آشÙته شدن هرچه بيشتر خاورميانه منجر شود.
نوين و اثبات‌نشده
ايران مشكل جدي‌اي براي ايالت متØده به Øساب مي‌آيد. تلاش ایران براي به‌دست آوردن انرژي هسته‌اي، مداخلات شرورانۀ آن در عراق Ùˆ مخالÙت آشكارش با ØµÙ„Ø Ùلسطين Ùˆ اسرائيل علل اصلي نارضايتي امريكا از اين کشور هستند، ولي مسألۀ مهم‌تر اين است كه دولت بوش اعتقاد دارد ايران براي ثبات خاورميانه به درستي عمل نخواهد كرد Ùˆ نمي‌توان رÙتار نامناسب ايران را از طريق ديپلماسي تغيير داد. ايران در Øقيقت به دنبال اÙزايش آشÙتگي به نام اسلام نيست Ùˆ همچنين دولتي نيست كه دنبال گسترش Ù†Ùوذ Ùˆ جاه‌طلبي‌هاي سيري‌ناپذير باشد. ايران، مانند سوريه Ùˆ چين، قدرتی در Øال گسترش است Ùˆ به طور طبيعي مي‌خواهد در منطقه به دولتی كليدي تبديل شود.
يكي ديگر از خطاهاي واشنگتن اين Ùرضيه است كه ايران را مي‌توان مانند شوروي كنترل كرد Ùˆ اينكه مدل جنگ سرد را در مورد خاورميانه هم مي‌توان به كار برد. اسرائيل Ùˆ دولت‌هاي عرب از واشنگتن خواستار شدند با Ùعاليت‌هاي هسته‌اي ايران مخالÙت كند Ùˆ از زمان جنگ لبنان در سال 2006ØŒ نگران اÙزايش روابط بين تهران Ùˆ Øزب‌الله هستند. آنها از طريق Øمايت از دولت سينيوره در بيروت، به اين مسأله پاسخ دادند Ùˆ تلاش كردند كه از تباني بين دولت‌هاي ايران Ùˆ سوريه جلوگيري كنند. واشنگتن از اين قضيه Øمايت كرده Ùˆ Øضور نظامي خود را در خليج Ùارس Ùˆ همچنين عراق اÙزايش داده است تا از گسترش مناÙع ايران در عراق جلوگيري نمايد، ولي همان دولت‌هاي عرب كه از Ù†Ùوذ ايران شاكي هستند، با دولت شيعۀ عراق هم مخالÙت مي‌كنند. اين دولت هم با ايران مواÙÙ‚ است Ùˆ هم با امريكا، اما دولت‌هاي عرب، مخالÙان سنّي آن دولت را به آن ØªØ±Ø¬ÙŠØ Ù…ÙŠâ€ŒØ¯Ù‡Ù†Ø¯. Øالا تصميم با واشنگتن است كه Ú†Ù‡ موضعي اتخاذ كند، چگونه واشنگتن مي‌تواند هم با دولت عراق كنار بيايد Ùˆ هم اتØادی منطقه‌اي با دولت‌هاي سنّي عرب ايجاد كند؟ بنابراين ديوار مهار واشنگتن بايد از عراق عبور كند. اين مسأله به بي‌ثباتي هرچه بيشتر عراق خواهد انجاميد؛ زيرا عراق خط مقدم جبهة امريكا عليه ايران خواهد بود.
استراتژي دولت بوش همچنين در درك دیدگاه‌های متنوع دولت‌هاي عرب ناتوان بوده است. رژيم‌هاي عربي همگي نگران قضية ايران هستند، ولي موضعشان در مورد اين مسأله يكسان نيست. عربستان سعودي Ùˆ بØرين گسترش Ù†Ùوذ ايران را نکوهش مي‌كنند Ùˆ از مداخلۀ تهران در امور داخلي‌شان هراسانند. ولي مصر Ùˆ اردن نگران این هستند كه اهميت اخير ايران جايگاه آنها را در منطقه تضعي٠كند. ترس آنها، تماميت ارضي يا ثبات داخلي نيست، بلكه تأثير در مورد مسأله Ùلسطين است. Øتي در داخل منطقة خليج Ùارس هم، بر سر دليل مخالÙت با ايران تواÙÙ‚ وجود ندارد. برخلا٠بØرين، كويت Ùˆ عربستان سعودي (به عنوان مثال)ØŒ قطر Ùˆ امارات متØده عربي از مشكل اقليت شيعه متضرّر نيستند Ùˆ از اواسط دهة 1990.Ù… از داشتن روابط اقتصادي با تهران بسیار سود كرده‌اند. آنها به Ùكر رويارويي با ايران نيستند، ولي از عواقب اÙزايش تنش‌ها بين ايران Ùˆ ايالات متØده هراسانند، Øتي متØدان امريكا در خاورميانه قابليت‌ها Ùˆ آسيب‌پذيرهاي خود را بررسي مي‌كنند، اتØادهاي لازم را شكل مي‌دهند Ùˆ به دنبال مناÙع خودشان هستند، با اين درك كه آنها خودشان هم در معرض Ù†Ùوذ ايران هستند. اصل اين سياست مهار كه مستلزم ÙˆØدت دولت‌هاي عرب است نامعقول به نظر مي‌رسد.
اين سیاست قابليت عملي شدن را ندارد براي نيم قرن جهان عرب، ارتش عراق را سنگري در خليج‌Ùارس به Øساب مي‌آورد. وقتي اين سنگر در سال 2003 از هم‌پاشيد، دولت‌هاي عرب به اين نتيجه رسيدند كه امريكا اكنون تنها قدرت Øاضر در خليج Ùارس است كه مي‌تواند قدرت نظامي ايران را مهار كند. به دوش كشيدن اين مسئوليت مستلزم داشتن نيروهاي Ùراوان در منطقه است. ولي با توجه به اØساسات ضدامريكايي كه امروزه خليج Ùارس را Ùرا گرÙته، هيچ كدام از دول منطقه (به جز كويت) نمي‌توانند آرايش مجدد تعداد زيادي از نيروهاي امريكايي را در قلمرو‌شان تØمل كنند. بنابراين، واشنگتن مجبور است براي مهار ايران، كه از نظر وسعت، جمعيت Ùˆ اقتصاد بزرگترين كشور منطقه است، به كشورهاي ضعيÙ‌تر منطقه اعتماد كند. Øتي Ùروش گستردۀ سلاØ‌های نظامی به كشورهاي خليج Ùارس، نتوانست اين Øقيقت را تغيير دهد.
اتكاي واشنگتن بر اØياي ØµÙ„Ø Ø¯Ø± خاورميانه به عنوان ابزار اصلي براي مهار ايران نيز با مشكلاتي همراه است. سران دولت بوش معتقدند كه ديپلماسي جديد بين اسرائيل Ùˆ كشورهاي همسايه‌اش اختلاÙات جامعة عرب را از بين مي‌برد، دولت‌هاي عرب را با امريكا متØد مي‌كند، Ùˆ زمينه را براي تشكيل اتØاد عربي ــ اسرائيلي بر ضد ايران Ùراهم می‌سازد. ولي واشنگتن اين واقعيت را ناديده گرÙته ‌است كه سياست‌هاي اسرائيل Ùˆ Ùلسطين در Øال Øاضر اجازة سازش‌هاي لازم براي تغيير اساسي را نمي‌دهد. هم نخست‌وزير اسرائيل، اولمرت، Ùˆ هم رئيس‌جمهور Ùلسطين، Ù…Øمود عباس، ضعيÙ‌تر از آنی هستند كه ملّت خود را براي قبول كردن تواÙقاتي كه مستلزم صلØÛŒ پايدار است، متقاعد كنند. انتظارات سران عرب، خيلي Ùراتر از انتظارات اسرائيل Ùˆ امريكاست؛ درØالي‌كه آن‌‌ها صريØاً خواستار مذاكرات نهايي هستند، وزير امورخارجه، رايس، Ùقط در Øال صØبت كردن دربارة انگيزه براي ØµÙ„Ø Ø§Ø³Øª.
Øتي اگر Ùرآيند ØµÙ„Ø Ø¨ØªÙˆØ§Ù†Ø¯ با موÙقيت از سر گرÙته شود، اين عقيده كه اعراب اÙزايش قدرت ايران را مشكلي بزرگ‌تر از اختلا٠چندين سالۀ اعراب Ùˆ اسرائيل بدانند، عقيده‌اي واهي است. پس از سال‌هاي طولاني دشمني توده‌هاي عرب، نظريه‌پردازان عرب معتقدند كه اسرائيل تهديدي بزرگ‌تر است. رئيس‌جمهور ايران، Ù…Øمود اØمدي‌نژاد، از اين قضيه به خوبي آگاه است؛ وي در پي اين است كه بØØ« در مورد قضية Ùلسطين را اØيا نماید تا از اين طريق در دل ملّت‌هاي عرب جا باز كند؛ زيرا از اين قضيه آگاه است كه مردم عرب، بر خلا٠دولت‌هايشان، تÙكرات ضد ايراني ندارند. به موازات نكوهش‌هاي آتشين او در مورد اسرائيل Ùˆ كمك‌هاي تهران به Øماس Ùˆ Øزب‌الله، استقبال اØمدي‌نژاد از يك هد٠عربي Ù…Øبوبيت او را بين عوام اÙزايش داده است. در Øقيقت، امروزه تهران در خاورميانه Ù…Øبوبيت بسیاری دارد. واشنگتن معتقد است كه پيشنهاداتش در مورد Ùرآيند ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ Ùˆ اسرائيل نگراني‌ها را متوجه خطر ايران مي‌كند؛ تهران معتقد است كه اين تلاش‌ها، خواسته‌هاي اعراب را برآورده نخواهد كرد. با برآوردی Øساب‌شده از اوضاع منطقه بر ما نمايان خواهد شد كه دلايل ايران از امريكا Ù…Øكم‌تر است.
در واقع اين مسألۀ Ùلسطين نيست كه موازنة قوا در خاورميانه را مشخص مي‌كند، بلكه سرنوشت دولت‌هاي شكست‌خوردة اÙغانستان، عراق Ùˆ لبنان است؛ كشورهايي كه قدرت ايران در آنها به سرعت رو به اÙزايش است. مسألۀ Ùلسطين براي امنيت اسرائيل، ثبات خاور نزديك، Ùˆ چهرة جهاني ايالات متØده اهميت بسياري دارد. اين مسأله همچنين تشدیدکنندۀ رقابت‌هاي منطقه‌اي است. با این Øال مسألۀ Ùلسطين عامل اصلي اين رقابت‌هاي منطقه‌اي نيست Ùˆ تعيين‌كنندة نتيجة اين رقابت‌ها هم نخواهد بود. واشنگتن، با وجود همة نگراني‌هايش در مورد قدرت روزاÙزون ايران، نتوانسته است درك كند مركز ثقل در خاورميانه از لوانت (Levant) به خليج Ùارس تغيير ياÙته است. ØµÙ„Ø Ùˆ ثبات در خليج Ùارس باعث ØµÙ„Ø Ùˆ ثبات در لوانت خواهد شد. اين قضيه از عكس آن Ù…Øتمل‌تر است.
عجيب اين است كه دولت بوش اطلاعات ناقصي از تاريخ اخير خاورميانه دارد؛ زيرا اين دولت هميشه براي پايه‌ريزي سياست‌هاي خود به گذشته‌ها متوسل ‌شده است. آخرين باري كه ايالات متØده دنياي عرب را براي مهار كردن ايران متØد كرد در دهة 1980 بود كه نتيجة آن شكل‌گيري گروه سنّي راديكالی به نام القاعده بود. اين بار هم ممكن است عواقب همان قدر بد باشد: سياست مهار Ùقط باعث مي‌شود كه سنّي‌هاي اÙراطي در برابر نظام شيعة ايراني، قد عَلم كنند، همان‌طوركه رقابت عربستان سعودي با ايران در دهة 1980 ØŒ در آسياي جنوبي نتيجة معكوس داد، Ùˆ همان‌طوركه سالاÙیس (Salafis) بسيج شدند تا با Ù…Øبوبيت روزاÙزون Øزب‌الله پس از جنگ اسرائيل Ùˆ لبنان در سال 2006 مقابله كنند. در Ø·ÛŒ جنگ سرد، مقابله با كمونيسم به معني رواج سرمايه‌داري Ùˆ دموكراسي بود. امروزه مهار كردن ايران به معني رواج اÙراطي‌گري سنّي‌هاست؛ سياستی خودبرانداز براي واشنگتن.
مقتضيات خاورميانه در نهایت سبب شكست توهمات جنگ سردي واشنگتن خواهد شد. اين بدان معنا نيست كه بگوييم ايران خطري براي مناÙع امريكا، اعراب Ùˆ اسرائيل Ù…Øسوب نمي‌شود. ولي تصور اينكه اتØاد بزرگ امريكا با اسرائيل Ùˆ اعراب مي‌تواند ايران را مهار كند، باعث اÙزايش هرج Ùˆ مرج در اÙغانستان، عراق Ùˆ لبنان خواهد شد، راديكاليسم اسلامي را شعله‌ور خواهد ساخت، Ùˆ امريكا را به Øضوری طولاني Ùˆ پرهزينه در خاورميانه مجبور خواهد كرد.
نظم نوين
خاورميانه، منطقه‌اي است كه مدام شاهد تقسيمات داخلي مختل٠بوده است. در دهة 1960ØŒ رژيم‌هاي راديكال عرب منكر مشروعيت Ùˆ قدرت دولت‌هاي پادشاهي سنّتي مي‌شدند. در دهة 1970ØŒ بنيادگراهاي مسلمان، نظام سكولار Øاكم را Ù†ÙÙŠ مي‌كردند Ùˆ مي‌خواستند منطقه را به راه خدا هدايت كنند. در دهة 1980ØŒ اكثر جهان عرب از صدام نسل‌كش Øمايت مي‌كردند كه در پي آن بود رژيم مذهبي ايران را براندازد. امروزه خاورميانه در Øال شكا٠برداشتن در امتداد خطوط Ùرقه‌اي Ùˆ ديني است؛ سنّي‌ها در تلاش‌اند استيلاي شيعه‌ها را مهار كنند. بارها Ùˆ بارها امريكا، به نام ØÙظ تعادل قدرت در منطقه، از گروه‌هاي مختل٠Øمايت كرده Ùˆ باعث وخيم‌تر شدن اوضاع Ùˆ عميق‌تر شدن شكاÙ‌ها شده است. علاقة امريكا Ùقط مختص اختلاÙات عربي ــ اسرائيلي است Ùˆ در موارد ديگر، تمايلي براي ميانجي‌گري، ØÙ„ اختلاÙات يا روبه‌رو كردن دشمنان با يكديگر ندارد. واشنگتن در مقابل جمهوري‌هاي سوسياليستي عرب از پادشاهي‌هاي سنّي دÙاع كرد، با سركوب ÙˆØشيانة گروه‌هاي شورشي بنيادگرا توسط دولت‌هاي سكولار مواÙقت نمود، Ùˆ براي ممانعت كردن از رخداد انقلاب اسلامي توسط آيت‌الله خميني از عربستان سعودي دÙاع كرد Ùˆ ماشين جنگ عراق را به كار انداخت. اكنون هم امريكا در Øال Øمايت از رژيم‌هاي سنّي است تا آنها را عليه ايران Ùˆ متØدان شيعة آن، متØد كند. هر بار كه واشنگتن در باتلاق رقابت‌هاي خاورميانه گير اÙتاده پا را از مرز هد٠خود، يعني باثبات كردن منطقه، Ùراتر گذاشته است.
امريكا به جاي اينكه موازنة قوا را به شكل قبلي خود باز گرداند، قدرت را به طور مساوي بين كشورهاي منطقه تقسيم مي‌كند، به طوري كه هيچ يك از آنها سهم بيش از Øدي از اين قدرت نبرد. دولت بوش درست تشخيص داده است كه ايرانی ستيزه‌جو خطري جدي براي مناÙع امريكاست، ولي مهار ايران از طريق قدرت نظامي Ùˆ دشمن‌تراشي براي آن، استراتژي نامقبولی است. ايران، برخلا٠آنچه وانمود شده است، قدرتي موعود نيست كه بخواهد به نام اسلام نظم منطقه را بر هم زند، بلكه دولتی قدرتمند است كه به طور طبيعي مي‌خواهد Ù†Ùوذ Ùˆ تسلط خود را بر كشورهاي هم‌جوار اعمال كند. در چنين وضعي تنها كاري كه امريكا مي‌تواند انجام دهد اين است كه زمینه‌ای را Ùراهم سازد كه طيّ آن ايران مناÙع خود را در Ù…Øدود كردن جاه‌طلبي‌اش Ùˆ اطاعت از هنجارهاي بين‌المللي ببيند.
مذاكره، سازش Ùˆ تجارت بهترين راه‌ها هستند، هرچند ممكن است مشكل به نظر برسد. اذعان امريكا به اين Øقيقت كه تهران مناÙع مشروعي در عراق دارد، به اين مسأله منجر خواهد شد كه دو دولت تشخيص دهند كه اهدا٠مشتركي دارند: هر دو مي‌خواهند تماميّت ارضي عراق را ØÙظ كنند Ùˆ خاورميانه را از گرÙتار شدن در جنگ داخلي عراق نجات دهند. از سرگيري روابط ديپلماتيك Ùˆ اقتصادي بين ايران Ùˆ ايالات متØده Ùˆ همكاري آنها در عراق مي‌تواند زمينه را براي اطاعت ايران از ان‌پی‌تی (NPT) در مسائل هسته‌اي، Ùراهم كند. ايران، اگر پيوندهاي تجاري Ùˆ امنيتي مطلوبي با امريكا مي‌داشت Ùˆ در منطقة خود از آرامش برخوردار مي‌بود، ممكن بود خواسته‌هاي هسته‌اي خود را Ù…Øدود كند.
لزومي ندارد كه برقراري اين روابط با تهران به قيمت روابط امريكا با همسايه‌هاي عرب ايران تمام شود. به جاي نظامي كردن خليج ‌Ùارس Ùˆ شكل دادن اتØادهاي سست در اطرا٠ايران، واشنگتن بايد به سمت وضع سيستم امنيتي جديدی براي منطقه Øركت كند. اين سيستم بايد تمام قدرت‌هاي منطقه را Ù„Øاظ كند Ùˆ مي‌تواند به پاية عهدنامه‌اي باشد كه Ù…Ùادّي از اين قبيل دارد: ممنوعيت تجاوز به مرزهاي يكديگر، قوانين كنترل Ø³Ù„Ø§Ø Ùˆ ممنوعيت گروه خاصي از سلاØ‌ها، يك بازار مشترك با مناطق تجاري آزاد، Ùˆ يك سازوکار براي قضاوت در مورد مشاجرات. چنين اوضاعي باعث مي‌شود كه دولت‌هاي شيعي در ايران Ùˆ عراق به همكاري سازنده با هم تمایل پیدا کنند Ùˆ در نتيجه خطر اختلاÙات Ùرقه‌اي كاهش يابد. سيستم امنيتي جديد براي ايران خواهد بود تا قدرت خود را مشروعيت بخشد Ùˆ اهدا٠خود را از طريق تعاون به‌دست آورد، نه تقابل.
چنين وضعيتي همچنين به دولت عراق كه اغلب توسط همسايگان سنّي‌اش تØقير مي‌شود، اجازه خواهد داد تا اÙعمال Ù†Ùوذ نمايد Ùˆ به اين تهمت كه دولت عراق تابع Ù…Øض دولت ايران است، پايان بخشد. عربستان سعودي Ùˆ ايران، دو قدرت اصلی منطقه، مي‌توانند دست از رقابتي كه هيچ نقطة مشتركي ندارد، بردارند Ùˆ متØدان خود را در عراق وادار كنند به اینکه عهدنامه‌ای ملّي منعقد سازند كه مناÙع اقليت‌هاي سنّي Ùˆ ÙƒÙرد نيز در آن Ù„Øاظ شده باشد.
بااين‌Øال هيچ‌كدام از اين آرمان‌ها بدون مشاركت Ùˆ مساعدت ايالات متØده مقدور نخواهد شد. اگر قرار باشد كشورهاي خليج [Ùارس] نيروهاي دÙاعي خود را با نظام منطقه‌اي جديد هماهنگ كنند، بايد اطمينان آنها را جلب كرد. براي ايران، كه تنها رقيبش در منطقه‌ امريكاست، دليلي براي همكاري وجود نخواهد داشت؛ مگر اينكه پاي واشنگتن در ميان باشد. ايالات متØده، نیز بايد نشان دهد كه در پي تØميل موازنة جديد قوا نيست، بلكه هوادار نظامی منطقه‌اي است كه همة رژيم‌هاي مربوطه آن را تأييد مي‌كنند. سرانجام نتيجة متناقض ولي Ù…Ùيد اين خواهد بود كه در شرايط جديد همة دولت‌هاي خليج [Ùارس] نه تنها با هم همكاري مي‌كنند، بلكه با Øضور مداوم امريكا در منطقه مواÙقت خواهند نمود. اين استراتژي مناÙع متØدان اروپايي امريكا، چين Ùˆ روسيه را نيز ارضا خواهد كرد. همة اين كشورها خواستار ثبات خاورميانه Ùˆ دسترسي مطمئن به ذخاير انرژي آن هستند.
كنترل قدرت روزاÙزون ايران، مشاركت هم‌زمان آن در نظام امنيتي منطقه‌اي جامع بهترين راه براي باثبات كردن عراق، آرام كردن كشورهاي عربي متØد امريكا، كمك به ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ با اسرائيل، Ùˆ Øتي دادن سمت Ùˆ سويي جديد به مذاكرات در مورد مسألۀ هسته‌اي ايران مي‌باشد. ازآنجاكه اين راهكار شامل تمام قدرت‌هاي درگير مي‌شود، بادوام‌ترين Ùˆ كم‌هزينه‌ترين استراتژي براي امريكا در خاورميانه خواهد بود.[1]
پی‌نوشت‌ها
________________________________________
 ولی نصر (Vali Nasr)ØŒ استاد سیاست بین‌الملل در دانشگاه Øقوق Ùˆ دیپلماسی Fletcher Ùˆ کارشناس ارشد امور خاورمیانه شورای روابط خارجی، نویسندۀ «تجدید Øیات شیعه؛ چگونه اختلاÙ‌نظرها در اسلام، آینده را Ø´Ú©Ù„ می‌دهد». ری تاکی (Ray Takeyh) نیز کارشناس دیگر این شورا Ùˆ مؤل٠«ایران پنهان: تناقض Ùˆ قدرت در جمهوری اسلامی» است.
[1] ــ این مقاله از متن زیر ترجمه شده است:
Vali Nasr & Ray Takeyh, “The Costs of Containing Iran (washington’s Misguided New Middle East Policy)â€, Foreign Affairs, January, February 2008, P. 1 – 9