1) مقدمه
اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عبارتند از Ù†ÙÛŒ سبیل، ائتلا٠و اتØاد ملل اسلامی Ùˆ ÙˆØدت جهان اسلام، Øمایت از مستضعÙان جهان در برابر مستکبران Ùˆ دÙاع از Øقوق همه مسلمانان، این اصول Ùˆ پاÙشاری بر آن موجب شد Ú©Ù‡ با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سیاست خارجی این کشور Ú©Ù‡ تا قبل از این در چارچوب نظم موجود جهانی در راستای نظام دو قطبی Øاکم بر نظام بین المللی بود، به یکباره دچار تغییرات اساسی شود Ùˆ نظام جمهوری اسلامی ایران خواستار تغییر وضع موجود در نظام دو قطبی شد. دیدگاههای انقلابی ایران مبنی بر تشکیل Øکومت دینی Ùˆ صدور ارزشهای ایدئولوژیک در قالب اسلام سیاسی، به سرعت مشروعیت Øکومت های Ù…ØاÙظه کار Ùˆ Øتی بعضی از Øکومتهای پیشرو اسلامی را زیر سوال برد، از سوی دیگر دیدگاههای جهانی انقلاب اسلامی مبنی بر رهبری امت اسلام Ùˆ دÙاع از مستضعÙان در برابر مستکبران Ùˆ به طور Ú©Ù„ÛŒ مقابله با نظام سلطۀ جهانی، ایران را در تقابل با ابرقدرتهای جهانی، همچون آمریکا Ùˆ شوروی قرار داد (1) به ویژه این موضوع روابط ایران Ùˆ آمریکا را دچار چالش اساسی کرد Ú©Ù‡ این امر Øتی به قطع روابط دو کشور منجر گردید.
در Øال Øاضر مساله روابط جمهوری اسلامی ایران با آمریکا به طور مستقیم Ùˆ غیر مستقیم بر Ú©Ù„ سیاست خارجی ایران سایه اÙکنده است. سیاست ایران روی دو Ù…ØورنÙÛŒ Øضور Ùˆ سلطه یا استیلای آمریکا در منطقه از یک سو Ùˆ مردود شمردن برقراری روابط سیاسی با آن از سوی دیگر تنظیم شده است (2)
این موضوع (مردود شمردن روابط میان ایران Ùˆ آمریکا) بیش از هر عامل دیگر در وهلۀ اول به استمرارمواضع آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران برمی گردد.دودهه تØریم اقتصادی Ùˆ اÙزایش دامنۀ آن، سیاست های جانبدارانه Ùˆ مداخله مستقیم آمریکا در دوران جنگ به Ù†Ùع عراق، Ùشار Ùˆ هجوم سیاسی بر ضد ایران Ùˆ... راه را برای هر سیاستمداری Ú©Ù‡ در عرصه تصمیم گیری در صدد تنش زدایی از روابط سیاسی با آمریکا بر آید را تا Øد زیادی مسدود Ù…ÛŒ سازد. به ویژه Ú©Ù‡ این روابط یا به عبارت صØÛŒØ ØªØ± رÙتار این دو کشور در مقابل هم Øالت خصمانه ای به خود گرÙته باشد.
آنچه در این پژوهش در نظر است بدان پرداخته شود علت استمرار خصومت در روابط مابین ایران Ùˆ آمریکا است Ú©Ù‡ دو ویژگی را دارا باشد، نخست، این رÙتار خصمانه در طول Øیات جمهوری اسلامی ایران به طور مستمر انجام شده باشد دوم، این رÙتار خصمانه نقش اصلی Ùˆ عمده در تنش های بین دو کشور Ùˆ اقدامات آنها علیه یکدیگر داشته باشد. بنابراین، این سوال Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒ گردد Ú©Ù‡ علت اصلی استمرار خصومت بین ایران Ùˆ آمریکا پس از پیروزی انقلاب اسلامی چیست؟
برای پرداختن به موضوع Ùوق، ابتدا به پیشینه روابط دو کشور Ùˆ سیر Ùˆ روند روابط Ùˆ رÙتار دو کشور به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران اشاره ای اجمالی Ù…ÛŒ گردد، تا از این طریق مدخلی برای ورود به بØØ« اصلی باز گردد، سپس به دو جنبۀ روابط خصمانه ایالات متØده، یعنی تØریم های آمریکا علیه ایران Ùˆ نقش اسرائیل در روابط دو کشور پرداخته خواهد شد Ú©Ù‡ با تØلیل دو عامل Ùوق به عامل دوم یعنی نقش اسراییل در استمرار خصومت به عنوان عامل اصلی در استمرار Ùˆ تعمیق خصومت بین ایران Ùˆ آمریکا تاکید Ù…ÛŒ گردد.
2) تاریخچه
اولین سابقه روابط ایران Ùˆ آمریکا به عهدنامه دوستی Ùˆ تجاری مابین دو کشور در تاریخ 13 دسامبر 1856 بر Ù…ÛŒ گردد. قبل از آن در سال 1832 هیات های مذهبی آمریکایی به ایران وارد شده بودند. در سال 1883 دو کشور به تاسیس سÙارتخانه های خود اقدام نمودند. این روابط تا پس از جنگ جهانی دوم صرÙا یک رابطۀ Ùرعی Ùˆ Øاشیه ای Ùˆ بیشتر در قالب تجاری بود. پس از جنگ جهانی دوم آمریکا در ایران Øضور جدی تری پیدا کرد. در قضیه آذربایجان نیز آمریکاییها در اخراج روسها از ایران نقش Ùعالانه ایÙاء کردند. موقعیت ژئوپلتیک ایران Ùˆ همسایگی با شوروی، برای جلوگیری این دو کشور از دسترسی به آبهای آزاد از یک طر٠و وجود منابع عظیم Ù†Ùتی اهمیت زیادی را برای آمریکا پیدا کرد.
در سال 1953 آمریکاییها در کودتای 28 مرداد 1332 علیه دولت مصدق نقش مهمی ایÙا نمودند. Ú©Ù‡ این موضوع در زنجیره رویدادهای روابط ایران Ùˆ آمریکا اهمیت زیادی دارد، زیرا Ú©Ù‡ بعدها در ماهیت Ùعالیت های آمریکا در ایران Ùˆ در مسیر مناسبات دو کشور تغییراتی ایجاد کرد. با اÙزایش درآمد Ù†Ùت در دهه 1970 (1350 شمسی) روابط اقتصادی ایران Ùˆ آمریکا بسیار گسترش یاÙت Ùˆ ایران بودجه هنگÙتی را صر٠خریدهای نظامی از آمریکا نمود. نکته ای Ú©Ù‡ در این برهه شایان توجه است، برقراری قانون کاپیتلاسیون در مورد اتباع آمریکایی در ایران است Ú©Ù‡ موجب اعتراضات داخلی شدیدی شد.(3)
در دوران ریاست جمهوری نیکسون Ùˆ Ùورد روابط ایران Ùˆ آمریکا به اوج خود رسید وتبدیل به یک دوستی همه جانبه Ùˆ بی چون وچرا گردید. Ø·ÛŒ سالیان طولانی ایران در کنار عربستان سعودی تبدیل به یکی از دو ستون اصلی خیمۀ سیاست خارجی آمریکا در منطقه Øساس واستراتژیک خلیج Ùارس گردید. آمریکاییها ایران را به « ژاندارم منطقه خلیج Ùارس » تبدیل نمودند تا هد٠های تأمین ثبات Ùˆ امنیت منطقه برای ØÙظ مناÙع بلوک غرب، تضمین صدور Ù†Ùت به کشورهای غربی، ایجاد سدی مستقیم Ùˆ مطمئن در مقابل اهدا٠و سیاستهای توسعه طلبانه شوروی Ùˆ بهره بردن از Øمایت های ایران به عنوان هم پیمان Ùˆ دوست صمیمی غرب در سازمان اوپک را تØقق بخشند. در واقع در این دوران ایران روابط همه جانبه ای با آمریکا برقرار نموده بود Ùˆ به عنوان یک هم پیمان آمریکا در منطقه خلیج Ùارس، روابط استراتژیک Ùˆ عمیقی با آمریکا داشت.(4)
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران روابط ایران Ùˆ آمریکا وارد مرØله جدیدی گردید Ùˆ به سرعت رو به تیرگی نهاد Ùˆ با ماجرای اشغال سÙارت آمریکا در تهران به طور کامل قطع گردید. دراین ماجرا (به نظر عده ای) ایرانیان با یادآوری کودتای 28 مرداد 1332 بر آن شدند تا با اشغال سÙارت، آمریکا را Ùلج سازند تا نتواند یک Ø·Ø±Ø Ú©ÙˆØ¯ØªØ§ÛŒ دیگر را به اجرا گذارد. (5) علاوه بر این عوامل دیگری همچون رÙتار آمریکاییها در قبل از انقلاب، در هنگام وقوع آن Ùˆ در Ú©Ù„ ذهنیت تاریخی – روانی ایرانیان از سیاست های آمریکا در ایران در اشغال سÙارت این کشور دخیل Ù…ÛŒ باشد. در Ù¾ÛŒ اشغال سÙارت آمریکا Ùˆ گروگانگیری کارکنان سÙارت این کشور، بØرانی در روابط دو کشور به وجود آمد. آمریکاییها در واکنش به این قضیه، Ø·ÛŒ دستورالعمل اجرایی شمارۀ 4702 رییس جمهور آمریکا جیمی کارتر، واردات Ù†Ùت ایران به آمریکا را ممنوع اعلام نمودند. چند روز بعد هم Ùرما 12170 به بلوکه کردن تمامی داراییهای ایران نزد بانک های دولتی Ùˆ خصوصی آمریکا در داخل Ùˆ خارج از کشور اقدام نمودند Ùˆ در Ùروردین 1358 جیمی کارتر در یک سخنرانی تلویزیونی قطع روابط دیپلماتیک بین آمریکا Ùˆ ایران را اعلام نمود.(6) پس از مدتی با بی نتیجه ماندن تلاشهای آمریکا در آزادسازی گروگانها، آمریکا تصمیم به عملیات نظامی برای آزادسازی گروگانهای خود (موسوم به عملیات نجات) گرÙت Ú©Ù‡ با ناکامی مواجه گردید. این ماجرا با نزدیکی Øمله عراق به ایران، (دو Ù‡Ùته قبل از آغاز جنگ تØمیلی) با آزاد سازی گروگانها از سوی ایران به پایان رسید.ولی تبعات آن در روابط دو کشور ادامه یاÙت.
با آغاز جنگ عراق علیه ایران،آمریکا استراتژی توازن قوا را در برخورد با ایران Ùˆ عراق به اجرا گذارد. یعنی خنثی نمودن قدرت این دو کشور به وسیله یکدیگر Ùˆ جلوگیری از تبدیل یکی از این دو کشور به قدرت منطقه ای. البته این سیاست بیشتر در Øمایت از عراق Ùˆ جلوگیری از شکست این کشور به خصوص بعد از آزاد سازی خرمشهر بوسیله ایران به اجرا گذارده شد. Ú©Ù‡ Øتی در مواردی Ú©Ù‡ عراق توانایی مقابله با ایران را نداشت، آمریکا خود مستقیما وارد عمل Ù…ÛŒ گردید. از جمله Øمله به سکوهای Ù†Ùتی ایران Ùˆ هواپیمای مساÙربری ایران برÙراز خلیج Ùارس را Ù…ÛŒ توان نام برد.
سیاست های موازنه قوا در استراتژی ایالات متØده بر علیه ایران تقریبا تا پایان جنگ ادامه یاÙت Ú©Ù‡ البته در این مدت ایران تØت تØریم های وسیع اقتصادی نیز قرار داشت Ú©Ù‡ در مباØØ« بعدی به آن پرداخته خواهد شد.
پس از جنگ ایران Ùˆ عراق Ùˆ تغییرات شگر٠سیستم دو قطبی بین المللی Ùˆ Ùروپاشی شوروی در 1991 (1370) Ùˆ جنگ آمریکا Ùˆ عراق در 1990 (1369) Ùˆ Ù¾ÛŒ آمدهای منطقه ای آن Ùˆ نیز توامان بودن این رخدادها با تغییر رهبری سیاسی در آمریکا از جرج بوش به بیل کلینتون، در نوامبر 1992 (1371)ØŒ سیاست مهار دوجانبه به عنوان یکی از منظم ترین Ùˆ پیچیده ترین سیاست سنتی آمریکا در منطقه خلیج Ùارس Ú©Ù‡ مبتنی بر ایجاد تعادل قوا در قالبی استراتژیک بین ایران Ùˆ عراق بود، تکرار الگوی مهار شوروی در دوران جنگ سرد را به عنوان اصلی ترین دستور العمل استراتژیک غرب برای مقابله با ایران توصیه کرد.(7)
سیاست مهار دوجانبه را اولین بار در مه 1993 (خرداد1372) مارتین ایندیک، مسئول امور خارجه در شورای امنیت ملی دولت کلینتون، Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯. این سیاست از این مساله نشات گرÙت Ú©Ù‡ سیاست گذشته آمریکا در قبال ایران Ùˆ عراق بر اساس ایجاد تعادل بین این دو کشور با تکیه بر یکی علیه دیگری بوده Ú©Ù‡ در عمل موÙÙ‚ نبوده Ùˆ باعث نا بسامانیهای Ùراوان در سیاست خارجه آمریکا از جمله ماجرای ایران-کنترا Ùˆ عراق گیت شد. بنابراین سیاست مهار دوگانه در مورد ایران بر این پایه Ù¾ÛŒ ریزی گردید Ú©Ù‡ ایالات متØده آمریکا نباید اجازه بدهد Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران از مناسبات عادی تجاری Ùˆ سیاسی سود برد. در واقع باید با ایجاد مانع، Ùشارها را بر ایران زیادتر کرد تا این Ùشارها باعث تغییر رÙتار این کشور شود. (8) در سیاست مهار دوگانه، سیاست آمریکا در قبال ایران از تØریم های کلاسیک تجاری Ùˆ اقتصادی Ùراتر رÙت Ùˆ در بطن خود، هد٠تضعی٠قدرت ایران Ùˆ جلوگیری از رشد Ùˆ توسعه هم جانبه ایران را نشانه گرÙت.(9) استدلال آمریکاییها در لزوم سیاست مهار ایران Ùˆ ضرورت تداوم این سیاست Ùˆ موÙقیت این سیاست به قرار زیر است.
1) مهار دوگانه، به سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران نظم Ùˆ سامان بخشیده است Ùˆ آنرا دقیقا بر اساس وضعیت قدرت بین المللی آمریکا Ùˆ چگونگی Øضور آمریکا در منطقه خاورمیانه Ùˆ خلیج Ùارس Ùˆ شرایط ایران منسجم کرده است. در این سیاست مجموعه ای از نیتها Ùˆ تواناییهای ایران با هم ارزیابی شده Ùˆ به این نتیجه دست یاÙته Ú©Ù‡ به دلیل خطرناک بودن نیت های ایران باید تواناییهای این کشور تØلیل Ùˆ تضعی٠شود Ùˆ لذا هر آنچه به ایران قدرت Ù…ÛŒ بخشد باید از این کشور دور نگاه داشته شود.
2) سیاست مهار به طور تدریجی Ù…ÛŒ تواند درآمدهای ایران را کمتر کند Ùˆ با Ùشار سیاست مهار به کشورهای مختلÙØŒ از در اختیارقرار دادن Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ پیشرÙته به ایران ممانعت به عمل Ù…ÛŒ آید Ùˆ قدرت نظامی ایران کاهش Ù…ÛŒ یابد.
3) هد٠آمریکا، جلوگیری از ظهور ایران به عنوان قدرت منطقه ای بوده که در این راستا کاهش ارزش اشتراتژیک ایران و تبدیل ایران به یک کشور غیر مهم در منطقه مد نظر است.
4) سیاست مهار موجب جلوگیری از سرمایه گذاری در صنایع Ù†Ùتی ایران Ù…ÛŒ شود Ùˆ در این زمینه ایران را با مشکلات جدی Ùˆ اساسی روبرو خواهد نمود.
5) اثرات این سیاست در طولانی مدت مشخص خواهد شد. (10)
به هر روی آنچه Ú©Ù‡ در نیمه اول دهه 90 شاهد آن بودیم، جدی تر شدن سیلست مهار ایران از طر٠آمریکا در Øر٠و عمل بود. بارزترین عرصه عمل این سیاست، در جلوگیری از سرمایه گذاری در صنایع Ù†Ùتی ایران Ùˆ تصویب قانونی موسوم به قانون تØریم ایران Ùˆ لیبی در 1995 (1374) بود Ú©Ù‡ نه تنها مانع سرمایه گذاری شرکت های Ù†Ùتی در ایران Ù…ÛŒ شد، بلکه آمریکا در اقدامی بی سابقه Ùˆ در مغایرت آشکار با قوانین Øقوق بین الملل، شرکت های دیگر کشورها را نیز Ú©Ù‡ به سرمایه گذاری در طرØهای Ù†Ùتی ایران مبادرت Ù…ÛŒ ورزیدند تØریم Ù…ÛŒ نمود. (11)
سیاست مهاردوگانه در Ù¾ÛŒ پروسه انتخابات دوم خرداد 1376 Ùˆ در اثر Ùعل Ùˆ انÙعالات گوناگون داخلی، منطقه ای Ùˆ بین المللی عمیقا زیر سوال رÙت، بدین صورت Ú©Ù‡ تمام ساخته ها Ùˆ یاÙته ها ÛŒ استراتژیست های مهارگرا، در این Ú©Ù‡ ایران خطرزا Ùˆ تهدیدآÙرین است در سرتاسر دنیا Ùˆ منجمله در داخل آمریکا مورد تردید همگان واقع شد. جذابیتی Ú©Ù‡ پروسه انتخابات ایران در دنیا بوجود آورد، Ùضای بین المللی را به Ù†Ùع ایران Ùˆ خلا٠مسیر روانی Ùˆ سیاسی ایجاد شده توسط آمریکا دگرگون ساخت. عنصر دیگری Ú©Ù‡ سیاست مهار ایران توسط آمریکا را بی اثر کرد ظرÙیت نظام جمهوری اسلامی ایران Ùˆ قانون اساسی Ùˆ پروسه انتقال قدرت در مجموعه سیستم Ù…ÛŒ باشد Ú©Ù‡ در منطقه بی نظیر است. این موضوع Ú©Ù‡ ایران Ù…ÛŒ تواند در منطقه ای Ú©Ù‡ هیچکدام از کشورها چنین ظرÙیتی ندارند با عنایت به چارچوبهای قانون اساسی، به نیازهای سیاسی خود Ø´Ú©Ù„ Ùˆ سامان دهد، برای جهانیان تØسین انگیز بود Ùˆ در ریزش Ùکرهای منÙÛŒ نقش ساختاری یاÙت. عناصر Ùوق موجب شد Ú©Ù‡ آمریکا از موضع نسبتا واکنش گرا، از بسیاری از مواضع مهارگرا عقب نشینی کند. Ù¾ÛŒ گیری سیاست تنش زدایی Ùˆ تکیه بر Ù…Ùاهیم، به گونه ای ساختاری، پایه های مهار ایران را درهم ریخت.(12)
Ø·ÛŒ سالهای پایانی دهه 1990 اعلام شد، سیاست مهار در مقابل ایران Ùˆ عراق با شکست انجامیده است. شاهد Ù…ØÚ©Ù… بر این ادعا را باید در وقوع برخی از تØولات از جمله Øمله آمریکا به عراق در اوائل سال 2003 Ùˆ تهدید ایران در صورت عدم تغییر سیاست ها Ùˆ خط مشی به Øمله نظامی جستجو کرد.
در دور اول ریاست جمهوری آقای خاتمی، به نظر Ù…ÛŒ رسید تلاش های برای عادی سازی روابط دو کشور در Øال Ù¾ÛŒ گیری است. خاتمی در مصاØبه با شبکه تلویزیونی (CNN) اعلام نمود Ú©Ù‡ دیوار بی اعتمادی بین دو کشور باید از میان برداشته شود. او همچنین به برقراری روابط Ùرهنگی Ùˆ روابط بین ملت ایران Ùˆ آمریکا تاکید کرد. در واکنش به این رÙتار جمهوری اسلامی ایران، خانم مادلین آلبرایت وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در سخنرانی خود در Ú©Ù†Ùرانس روابط ایران Ùˆ آمریکا اعلام نمود:
در پاسخ به دعوت رئیس جمهوری ایران به منظور Ú¯Ùتگو میان مردم دو کشور، رئیس جمهور کلینتون Ùˆ من از دعوت استقبال کردیم. ما تماسهای دانشگاهی، Ùرهنگی Ùˆ ورزشی را ترغیب کردیم Ùˆ توصیه های هشدار دهنده را برای آمریکاییهای خواهان سÙر به ایران را نیز تغییر دادیم. ما تمایل خود را برای آغاز Ú¯Ùتگوهای رسمی بر مبنای اصول مورد نظر طرÙین با ایران Ùˆ دربارۀ موضوعاتی Ú©Ù‡ موجب نگرانی های اصلی دوطر٠است، به صراØت بیان کرده ایم. مادلین آلبرایت سپس به دخالت آمریکا در کودتای 28 مرداد به عنوان یک نکته منÙÛŒ در روابط دو کشور اشاره Ù…ÛŒ نماید Ùˆ ضمن ابراز گلایه از Øادثه اشغال سÙارت آمریکا، این مسائل را به گذشته نسبت داد Ú©Ù‡ نمی بایستی اجازه داد Ú©Ù‡ گذشته موجب منجمد شدن آینده گردد. او به مناÙع مشترک دو کشور در منطقه اشاره نمود Ùˆ تاکید کرد ما اکنون سیاستی را Ú©Ù‡ در پیش گرÙته ایم تمایل به همکاری با ایران است. (13)
ایالات متØده آمریکا علیرغم اعلام مواضع Ùوق در خط Ùˆ مشی خود نسبت به جمهوری اسلامی ایران در عمل تغییر چندانی نداد.
با تغییر ریاست جمهوری آمریکا Ùˆ روی کار آمدن جمهوری خواهان به پشتوانه نو Ù…ØاÙظه کاران، عادی سازی روابط آمریکا با ایران با مخالÙت مواجه گردید Ùˆ شیوۀ جدیدی از خصومت علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز گردید. نو Ù…ØاÙظه کاران به Ùشارهای سنگین از بیرون Ùˆ Øمایت علنی از گروههای معاند Ùˆ معارض در داخل Ùˆ خارج Ùˆ Øتی Øمله نظامی علیه ایران برای تغییر رژیم جممهوری اسلامی ایران معتقدند. زیرا Ú©Ù‡ به اعتقاد آنها سیاست های گذشته آمریکا علیه ایران در 25 سال گذشته نتوانسته است، رÙتار این کشور را تغییر دهد.
بنابراین اØمقانه است Ú©Ù‡ اگر Ùکر کنیم از این به بعد تغییری در آن ایجاد شود Ùˆ دولت آمریکا نباید اساسا به دنبال میانه روها باشد Ùˆ با آنها تماس برقرار کند.(14)
با بروز Øوادث یازدهم سپتامبر رویکرد نئوکانها، طرÙدار بیشتری پیدا کرد Ùˆ تØت تأثیر آن جرج بوش Ø·ÛŒ نطقی ایران رامØور شرارت به همراه عراق Ùˆ کره شمالی قرارداد. ÙˆÛŒ درسخنرانی خود چنین Ú¯Ùت:
« هد٠ما به انقیاد درآوردن رژیم هایی است Ú©Ù‡ با Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ کشتارجمعی به تهدید آمریکا، دوستان ما ومتØدین ما Ù…ÛŒ پردازند Ùˆ به Øمایت از تروریسم مشغولند. برخی از این رژیم ها پس از Øوادث یازدهم سپتامبر سکوت پیشه کرده اند اما ما ماهیت Ùˆ نیت باطنی آنان را Ù…ÛŒ شناسیم... ایران نیز با جدیت برنامه دستیابی به این سلاØها Ùˆ صدور ترور را دنبال Ù…ÛŒ کند. » (15)
بنابراین پس از Øوادث یازدهم سپتامبر در نظر رهبران سیاسی آمریکا، ایران از کشوری Ú©Ù‡ قبلا با عنوان « یاغی » در سیاست خارجی آن مورد نظر قرار Ù…ÛŒ گرÙت Ùˆ سیاست مهار نسبت به آن اجرا Ù…ÛŒ شد به « Ù…Øورشرارت » انتقال یاÙت Ú©Ù‡ جزء منابع تهدید برای امنیت آمریکا به شمار Ù…ÛŒ رود Ùˆ باید هد٠جنگ علیه تروریسم قرار گیرد. آمریکا این بار بØØ« تهدید ایران را علاوه بر تروریسم به سلاØهای کشتار جمعی نیز مرتبط ساخت Ú©Ù‡ باید مورد Øمله نظامی قرار گیرد. (16)
البته در بعد از یازدهم سپتامبر به ویژه در Ø·ÛŒ Øملات آمریکا به اÙغانستان، نوعی دوگانگی در برخورد این کشور با ایران مشاهده Ù…ÛŒ شود. آمریکا در مرØله اول به خاطر نیاز به ایران Ù„ØÙ† نسبتا مثبتی داشت، ولی بعد از پایان یاÙتن Øکومت طالبان، Ù„ØÙ† آمریکا منÙÛŒ گشت. بنابراین دوگانگی رÙتار Ùˆ Ù„ØÙ† آمریکا، بØØ« غیرقابل اعتماد بودن آمریکا را Ú©Ù‡ یکی از عناصر اصلی Ú¯Ùتمانهای مربوط به روابط ایران Ùˆ آمریکا بوده است را تشدید کرد. (17)
بعد دیگر رÙتار آمریکا در قبال ایران پس از یازدهم سپتامبر همانگونه Ú©Ù‡ اشاره شد بعد نظامی Ùˆ امنیتی رÙتار این کشور است. Ù„ØÙ† نظامی گرایانه آمریکا Ùˆ Ø·Ø±Ø Ø§Øتمال Øمله به کشورهایی Ú©Ù‡ از نظر واشنگتن Øامی تروریسم هستند، معنای جدیدی به Ù…Ùهوم دشمن در روابط دو کشور داده است. به ویژه پس از دورۀ دوم ریاست جمهوری جرج بوش Ùˆ انتخاب خانم کاندولیزا رایس به وزارت امور خارجه ایالات متØده Ùˆ هماهنگی آن با وزارت دÙاع این طرز تÙکر در واشنگتن غالب شده است. (18)
پس از مرور اجمالی بر روابط ایران Ùˆ آمریکا، این نکته روشن گردید Ú©Ù‡ پس از قطع روابط دو کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، رابطه ای خصمانه Ùیمابین دو کشور جریان یاÙت به ویژه از جانب ایالات متØده آمریکا پس از، از دست دادن ایران به عنوان یک متØد استراتژیک در منطقه خاور میانه این رÙتار خصمانه با ÙˆØ¶ÙˆØ Ø¨ÛŒØ´ØªØ±ÛŒ قابل درک است.علل چندی را Ù…ÛŒ توان برای خصومت به وجودآمده Ùیمابین دو کشور برشمرد، سابقه تاریخی Ùˆ رÙتار آمریکا در ایران در قبل Ùˆ بعد از انقلاب، طرÙین از ماهیت، تلقی های متÙاوت آنها از چگونگی رÙتار در نظام بین الملل اعتقاد به ارزشهای متÙاوت در نزد دو کشور در برخورد با دنیای بیرون، تØریم های وسیع آمریکا علیه ایران، سیاست آمریکا در خصوص تقابل ایران Ùˆ اسرائیل Ùˆ به عبارتی نقش اسرائیل در اتخاذ سیاست های آمریکا علیه ایران.
این عوامل هر کدام به تنهایی با مجموعا، موجبات خصومت Ùیمابین دو کشور را Ùراهم نموده اند. اما نکته ای Ú©Ù‡ شایان توجه است این است Ú©Ù‡ کدام یک از عوامل Ùوق در استمرار این خصومت نقش مهم تر Ùˆ اصلی تر،داشته است. از میان عوامل Ùوق دو عامل تØریم های آمریکا علیه ایران Ùˆ نقش اسراییل در تقابل دو کشور همواره در طول Øیات جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک سیاست ثابت از سوی ایالات متØده آمریکا علیه ایران استمرار داشته است. عوامل دیگر Ù…ÛŒ توانند در مقاطعی در پیدایش خصومت باشند، ولیکن نمی توانند عامل اصلی Ùˆ مهمی در استمرار این خصومت باشند، زیرا Ú©Ù‡ اولا برخی از آنها مقطعی بوده است ثانیا قابلیت ØÙ„ ÙˆÙصل مساله وجود داشته است Ùˆ ثالثا نسبتا با مبانی Ùˆ اصول سیاست خارجی طرÙین در تضاد نبوده اند. بنابراین ریشه اختلاÙات Ùˆ خصومت را در عامل دیگری Ù…ÛŒ بایستی جستجو نمود Ú©Ù‡ بسیار اساسی Ùˆ بنیادین است Ùˆ به استراتژی سیاست خارجی دو طر٠تبدیل شده است Ú©Ù‡ عدول از این مساله کار چندان ساده ای برای طرÙین نیست Ùˆ قابلیت ØÙ„ Ùˆ Ùصل آن تقریبا لاینØÙ„ شده است. بنابراین در این تØقیق سوالی Ú©Ù‡ Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒ گردد این است Ú†Ù‡ عامل نقش اساسی Ùˆ اصلی در اÙزایش Ùˆ استمرار خصومت در میان دو کشور ایÙاء Ù…ÛŒ کند؟
بر این اساس در این مقاله دو پایه از استراتژی سیاست خارجی ایالات متØده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران Ú©Ù‡ تقریباً از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تداوم Ùˆ استمرارداشته است، بررسی Ù…ÛŒ گردد. این دو سیاست عبارتند از تØریم های آمریکا علیه ایران Ùˆ سیاست آمریکا در خصوص تقابل ایران Ùˆ اسراییل Ùˆ Øمایت این کشور در این زمینه از اسراییل Ùˆ یا به عبارت دیگر نقش اسراییل در اتخاذ سیاست خارجی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی. بنابراین با بررسی این دو سیاست سعی Ù…ÛŒ گردد عامل اصلی استمرار خصومت بین دو کشور در پاسخ به پرسش این تØقیق تا Øدودی معرÙÛŒ گردد.
3) تØریم های آمریکا علیه ایران
تØریم های آمریکا علیه ایران، یکی از مهم ترین ابزارهای آمریکا علیه ایران در جهت بازگرداندن جمهوری اسلامی ایران به رÙتار مورد علاقه این کشور بوده است. از نوزدهم Ùروردین 1359 Ú©Ù‡ کارتر قطع روابط با ایران را اعلام کرد Ùˆ به دنبال آن بلوکه کردن اموال Ùˆ موجودی ایران در آمریکا تØریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران شروع شد.
الÙ) Ù…Ùهوم Ùˆ ماهیت تØریم
اصولاً تØریم های اقتصادی به عنوان ابزاری برای نیل به اهدا٠سیاست خارجی استÙاده Ù…ÛŒ شوند.(19)
از نظر باری ای کارتر، تØریم های اقتصادی به معنی تدابیر قهرآمیز اقتصادی علیه یک یا چند کشور برای ایجاد تغییر در سیاست های آن کشور است، یا دست Ú©Ù… بازگو کنندۀ نظر یک کشور درباره این قبیل سیاست ها است. ماÙبوئر، اسکات والیوت هم تØریم اقتصادی را به معنی توق٠عمدی یا تهدید به توق٠روابط معمول تجاری یا مالی از سوی یک دولت Ù…ÛŒ دانند. بنابراین تØریم های اقتصادی به عنوان ابزاری برای ارتقای سیاست خارجی یک کشور، در میانه Ø·ÛŒÙÛŒ قرار Ù…ÛŒ گیرد Ú©Ù‡ در یک سوی آن سخت ترین اقدامات قهرآمیز از جمله توسل به نیروی نظامی، اقدامات مخÙیانه Ùˆ یا تهدید به توسل به نیروی نظامی است Ùˆ در سوی دیگر، طی٠تدابیر دیپلماتیک، اخراج دیپلماتها، اØضار سÙیر، اعتراض رسمی Ùˆ به تعلیق درآوردن مبادلات Ùرهنگی است. به تعبیری Ù…ÛŒ توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ برقراری تØریم های اقتصادی در میانه این طی٠از اقدامات قرار Ù…ÛŒ گیرد Ùˆ اغلب به جای اقدامات قرار Ù…ÛŒ گیرد Ùˆ اغلب به جای اقدامات یاد شده به کار برده Ù…ÛŒ شود.(20)
در توجیه تØریم دلایل Ùراوانی ذکر Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ عبارت است از: تمایل به تأثیرگذاری در سیاست ها یا Øتی تغییر نظام یک کشور، تنبیه Ùˆ یا مجازات کشور به علت سیاست های آن صر٠نظر از دلایل، در برخی موارد تØریم ها به این دلیل برقرار Ù…ÛŒ شوند Ú©Ù‡ کشور تØریم کننده اØساس Ù…ÛŒ کند باید برای جلب نظر دیگران اقدامی بکند Ùˆ این تØریم ها Ù…ÛŒ تواند کمتر جنجال برانگیز باشد. در این Øالت، به نظر Ù…ÛŒ رسد اقدام سیاسی به اندازه کاÙÛŒ موثر نباشد Ùˆ در عین Øال توسل به نیروی نظامی نیز اقدامی اÙراطی Ù…Øسوب Ù…ÛŒ شود. منطق دیگری Ú©Ù‡ در برقراری تØریم های اقتصادی از آن یاد شده است، نشان دادن تصمیم Ùˆ اراده برای اقدام است. اغلب برای اینکه یک کشور تصمیم Ùˆ ارادۀ خود را به منصه ظهور برساند به برقراری تØریم مبادرت Ù…ÛŒ ورزد. این مورد به ویژه درخصوص آمریکا صادق است؛ زیرا این کشور برای اینکه بخواهد رهبری خود را در عرصه جهانی نشان دهند، Øتی اگر اØتمال اینکه اقدام علیه کشور هد٠در رÙتار آن کشور تغییری پدید نیاورد. در این موارد، تØریم به این علت اعمال Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ دست روی دست گذاشتن Ùˆ اقدام نکردن، سیاستمداران این کشور اعتماد عمومی داخلی Ùˆ خارجی را از دست Ù…ÛŒ دهند Ùˆ متهم Ù…ÛŒ شوند Ú©Ù‡ تمایلی به استÙاده از Ù†Ùوذ خود ندارند.(21)
ب) تØریم های آمریکا
ایالات متØده آمریکا هم برای ایجاد تغییر در رÙتار جمهوری اسلامی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا Øال Øاضر طی٠گسترده ای از تØریم ها را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال نمود.
این رÙتار آمریکا از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون استمرار داشته است. تØریم اقتصادی، بلوکه کردن دارییهای ایران در آمریکا، درخواست از اروپا برای عمق ندادن به روابط اقتصادی با ایران Ùˆ تقویت قانون داماتو برای Ù…Øدود سازی شرکت های چند ملیتی درروابط اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران، نشانه های آشکار این استراتژی ایالات متØده Ù…ÛŒ باشد.رؤسای جمهور آمریکا شامل کارتر، ریگان، بوش، کلینتون Ùˆ جرج دبلیوبوش همگی بر این استراتژی ابرام ورزیدند. به دلیل وجود اجماع نظر در Ø³Ø·Ø Ø¯ÙˆÙ„ØªÙ…Ø±Ø¯Ø§Ù† Ùˆ نخبگان در ایالات متØده آمریکا، این سیاست نهادینه شده Ùˆ به طور مستمر ادامه یاÙته Ùˆ بسته به شرایط، اشکال گوناگونی به خود گرÙته است.(22) Ú©Ù‡ عبارتند از:
1- تداوم تØریمهای اقتصادی Ùˆ ممانعت از سرمایه گذاری در ایران؛
2- اعمال Ù†Ùوذ آمریکا در سازمانهای اقتصادی، پولی Ùˆ بازرگانی برای Ù…Øدود نمودن دست یابی جمهوری اسلامی ایران به منابع اقتصاد جهانی؛
3- تلاشهای معطو٠به جلوگیری از انتقال تکنولوژی پیشرÙته به ایران؛
4- تلاشهای معطو٠به Øذ٠ایران از Ùعالیت در پروژه های Ù†Ùتی دیگر کشورهای Øوزه دریای خزر؛
5- تلاش برای پیش گیری از ساخت خط انتقال انرژی از مسیر ایران برای انتقال Ù†Ùت دریای خزر به بازارهای جهانی؛
6- تلاش برای جلوگیری از Ù†Ùت خام به دست آمده توسط کشورهای Øوزه دریای خزر در مقابل تØویل Ù†Ùت ایران به جای آن در خلیج Ùارس برای Øمل به بازارهای جهانی Ù†Ùت؛ (23)
تØریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران از بعد از Øادثه گروگانگیری سÙارت این کشور علیه ایران آغاز گردید. این تØریم ها در زمان جنگ ایران Ùˆ عراق نیز با وسعت بیشتری ادامه داشت. به طوری Ú©Ù‡ Ù…Øدودیت صادرات کالاهای آمریکایی به ایران از سال 1984 اÙزایش یاÙت Ùˆ واردات کالاهای ایرانی به آمریکا از اکتبر 1987 Ø·ÛŒ Ùرمان نامه اجرایی رونالد ریگان رئیس جمهور وقت به Ú©Ù„ÛŒ ممنوع شد.(24) موج دیگر تØریم های آمریکا علیه ایران از زمان انعقاد قانون منع تولید Ùˆ تکثیر Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø³ØªÙ‡ ای برای ایران Ùˆ عراق در سال 1992 بر اساس سیاست مهاردوگانه آغاز گردید Ú©Ù‡ طبق آن Ù…Øدودیت های صادرات به ایران به طور چشمگیری شدت یاÙت. این قانون Ú©Ù‡ از طر٠کنگره به تصویب رسید، دولت آمریکا را ملزم Ù…ÛŒ ساخت برای جلب مواÙقت ملل دیگر، ایران را در زمینۀ کالا Ùˆ ÙÙ† آوری در مضیقه بگذارند به ویژه آن دسته از کالا ÙˆÙÙ† آوریهایی Ú©Ù‡ قابلیت استÙاده دو منظوره داشتند Ùˆ Ù…ÛŒ توانستند برای دست یابی ایران به سلاØهای غیرمتعار٠پیشرÙته Ù…Ùید واقع شوند.(25)
بیل کلینتون در مارس 1995ØŒ همه شرکت های آمریکایی را از سرمایه گذاری در توسعه منابع Ù†Ùتی ایران منع نمود. این اقدام به طور خاص، قرارداد چندین میلیارد دلاری شرکت کونوکو را مورد هد٠قرار داد. این قرارداد به منظور توسعه Øوزه Ù†Ùتی جزیره سیری منعقد شده بود. در ماه مه 1995ØŒ کلینتون ممنوعیت معامله های اقتصادی را با ایران صادر کرد. (26)
در سال 1996 بر اساس قانون تکمیلی، تقریباً تمامی تجارت دو جانبه را Ú©Ù‡ Ø·ÛŒ آن شرکت های خارجی سالانه بیش از 40 میلیون دلار در Øوزه های Ù†Ùتی جدید ایران سرمایه گذاری کنند، ممنوع نمود.
Ú©Ù‡ البته این سق٠در سال 1997 به 20 میلیون دلار در سال کاهش یاÙت Ú©Ù‡ این یکی از غیر عادی ترین نوع تØریم ها علیه ایران بود.(27)
اغلب تØریم های آمریکا علیه ایران تاکنون ادامه دارد Ùˆ یا اگر به صورت مقطعی اعمال گردیده بود، بارها تمدید گردید. بنابراین مشاهده گردید Ú©Ù‡ این سیاست از طول Øیات جمهوری اسلامی ایران تاکنون استمرار داشته است Ùˆ این رویه البته موجبات اÙزایش خصومت مابین دوکشور را Ùراهم آورد، ولیکن آنچه قابل بررسی است به میزان نقش این عامل در استمرار این خصومت است Ùˆ دیگر آنکه اگر این مسئله به طور ریشه ای مورد بررسی قرار گیرد، تØریم های آمریکا علیه ایران برآیند سیاست دیگری است Ú©Ù‡ تا Øد زیادی تØت Ù†Ùوذها Ùˆ Ùشار این عامل بر علیه ایران اعمال گردیده است.
4) نقش اسرائیل در استمرار خصومت مابین ایران و آمریکا
عمق روابط آمریکا Ùˆ اسرائیل، نشان دهندۀ نقش تعیین کننده اسرائیل در روابط واشنگتن – تهران است. در میان واØدهای سیاسی جهان، هیچ کشوری به اندازه اسرائیل در داخل آمریکا Ù†Ùوذ نداشته است Ùˆ در منطقه خاورمیانه، مناÙع Ùˆ Ù…ØµØ§Ù„Ø Ø§ÛŒÙ† رژیم راهنمای سیاستها Ùˆ استراتژی ایالات متØده باشد. سیاست خارجی اصول گرایانه جمهوری اسلامی ایران در قبال مسئله Ùلسطین Ùˆ Ù†ÙÛŒ مشروعیت سیاسی Øکومت مستقر در تل آویو، علاوه بر چالش میان ایران Ùˆ اسرائیل، به واگرایی Ùˆ ضدیت آمریکا با ایران نیز منتهی شده است. بنابراین نقش اسرائیل در روابط ایران Ùˆ آمریکا از دوزاویه قابل Ø·Ø±Ø Ø§Ø³Øª Ùˆ از سویی ضدیت جمهوری اسلامی ایران با این رژیم Ùˆ Øمایت از گروههای مبارز لبنانی Ùˆ Ùلسطینی Ú©Ù‡ مناÙع آمریکا در اسرائیل را به عنوان متØد استراتژیک این کشور در منطقه خاورمیانه به خطر Ù…ÛŒ اندازد. از سوی دیگر نقش Ùˆ Ù†Ùوذ اسرائیل Ùˆ لابی صهیونیستی در تعیین خط Ùˆ مشی های سیاست خارجی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران این موضوع را Ù…ÛŒ توان بررسی کرد.
الÙ) ضدیت ایران با اسرائیل
جمهوری اسلامی ایران از آغاز، عدم مشروعیت اسرائیل Ùˆ مبارزه برای نابودی آن را یکی از اصول سیاست خارجی خود قرار داد Ùˆ در این زمینه Ú©Ù…Ú© های Ùراوانی نیز به کشورهای اسلامی Ùˆ جنبشهای اسلامی در Øال مبارزه با اسراییل اعطا کرده است. در سیاست خارجی ایران، مسئله Ùلسطین عمده ترین مشکل جهان اسلام تلقی شده است Ú©Ù‡ با وجود اسراییل در منطقه هرگز به Ù†Ùع مسلمانان خاتمه نخواهد یاÙت. به عبارت دیگر در سیاست خارجی ایران، کشوری به نام اسراییل هرگز به رسمیت شناخته نشده است. از این رو بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مسئله اشغال Ùلسطین توسط اسرائیل از جمله مهم ترین دغدغه های جمهوری اسلامی ایران بوده است. اعلام روز قدس، تعطیلی دÙتر نمایندگی اسرائیل در تهران Ùˆ تبدیل آن به سÙارت Ùلسطین، Øمایت از نهضت های آزادیبخش Ùˆ گروههای مبارز Ùلسطینی،در دستور کار ایران قرار گرÙت. ایران Øتی در دورۀ جنگ تØمیلی باعراق تÙکر خود را در مورد اسرائیل تغییر نداد. ایران هممچنین مخالÙت شدید روند ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ Ùˆ اسرائیل است.(28)
مخالÙت ایران با روند مذاکرات ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ موجب تداوم تیرگی Ùˆ تنش بین ایران Ùˆ آمریکا شده است. Øمایت از گروههای مبارز Ùلسطینی، مخالÙت ایران با روند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ از طریق به رسمیت نشناختن اسراییل بر سرزمینهایی Ú©Ù‡ قبل از تاÙسیس دولت اسرائیل تØت کنترل Ùلسطینی قرار داشت، همچنین مخالÙت با تلاشهای میانجیگرانه ایالات متØده در جهت امضای Ù‚Ø±Ø§Ø±Ø¯Ø§Ø¯ØµÙ„Ø Ø¨ÛŒÙ† اسراییلی ها Ùˆ Ùلسطینی ها موجب پیدایش اختلا٠بین ایالات متØده Ùˆ ایران شده است.(29) از دید آمریکا استمرار این مخالÙت باعث اختلال اØتمالی در این جریان شده است Ú©Ù‡ آثارمخرب برای مناÙع آمریکادرمنطقه دارد (30)
از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، اهداÙÛŒ Ú©Ù‡ آمریکا در ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ± میانه دنبال Ù…ÛŒ کند با مبانی Ùˆ اصول سیاست خارجی ایران تعارض دارد. بنابراین استمرار ایدئولوژی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران در قبال مسئله Ùلسطین، یکی از دلایل رویارویی ایران Ùˆ آمریکا است. بر این اساس مخالÙت جمهوری اسلامی ایران با اسرائیل Ùˆ روند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ با تلاشهای آمریکا در ØÙ„ منازعه اعراب واسرائیل Ùˆ همچنین تلاش این کشور در تثبیت Ùˆ ØÙظ موقعیت اسرائیل برای پیشبرد مناÙع ملی خود در خاور میانه از سوی دیگر، تعارض Ùˆ تضاد مابین دو کشور اÙزایش Ùˆ تداوم Ù…ÛŒ بخشد. بزرگترین Ùˆ مهم ترین دلیل آمریکا برای تخاصم با جمهوری اسلامی ایران، به زعم این کشورمخالÙت ایران Ùˆ اسراییل Ùˆ کارشکنی ایران در قبال ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ عنوان گردیده است.(31)
از این رو اسراییل Ùˆ آمریکا، برای سالیان متمادی جمهوری اسلامی ایران را Øامی تروریسم معرÙÛŒ کرده اند. آنها بر این باورند Ú©Ù‡ Ú©Ù…Ú© ایران به جریان مقاومت لبنان Ùˆ Ùلسطین، یک مانع مهم در مقابل Ùرآیند ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ Ùˆ اسرائیل به شمار Ù…ÛŒ رود. پاتریک کلاوسون در این خصوص اظهارمی دارد: ایران در مختل ساختن تعادل شکننده ای Ú©Ù‡ Ùرآیند ØµÙ„Ø Ø±Ø§ طولانی نموده است مسئول Ù…ÛŒ باشد. تهران در این مورد یک شکست استراتژیک واقعی را به آمریکا وارد ساخته است. چرا Ú©Ù‡ غیر از موضع Ùرآیند صلØØŒ این موضوع به اعتبار آمریکا نیز خدشه وارد کرده است. بنابراین بر اساس دیدگاه واشنگتن اگر تهران به Ùعالیت خود در تضعی٠Ùرآیند ØµÙ„Ø Ø§Ø¯Ø§Ù…Ù‡ دهد، باید انتظار خصومت Ùˆ دشمنی آمریکا را داشته باشد.(32)
ب) Ù†Ùوذ Ùˆ Ùشار اسراییل Ùˆ لابی صهیونیستی بر سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران
روابط آمریکا Ùˆ اسرائیل بسیار درهم تنیده است، این روابط علاوه بر تعاملات نزدیک دو دولت، از عمق استراتژیک نیز بر خورداراست Ùˆ نقش منطقه ای اسرائیل در استراتژی آمریکا، نیز اهمیت بسیاری برخوردار Ù…ÛŒ باشد. از این رو ایالات متØده، Øمایت Ùˆ ØÙظ مناÙع این رژیم را در صدر علایق سیاست خارجی خود قرار داده است. از سوی دیگر به دلیل Ù†Ùوذ اسرائیل Ùˆ لابی صهیونیستی در ایالات متØده مناÙع اسرائیل Ùˆ تمایلات منطقه ای این رژیم، جزء اصل Ùˆ Ø´Ú©Ù„ دهنده سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه است. هیچ مسئول آمریکا Ùˆ هیچ قانون گذاری در این کشور نمی تواند موضعی اتخاذ کند Ú©Ù‡ بر خلا٠مناÙع تعری٠شده از طر٠دولت اسراییل Ùˆ گروههای Ùشار یهودی آمریکا باشد.
Ù†Ùوذ اسرائیل بر سیاست خارجی آمریکا به ویژه در قبال جمهوری اسلامی ایران با ÙˆØ¶ÙˆØ Ø¨ÛŒØ´ØªØ±ÛŒ قابل درک است. به گونه ای Ú©Ù‡ بسیاری از کارشناسان مسائل خاورمیانه معتقدند عدم ارائه یک تØلیل واقعی Ùˆ نبود درک Ùˆ شناخت صØÛŒØ Ø§Ø² ایران از سوی مقامات آمریکایی ناشی از Ù†Ùوذ لابی قدرتمندی است Ú©Ù‡ مانع Ø´Ú©Ù„ گیری یک تØلیل واقعی از اوضاع ایران در کاخ سÙید شده است. برای مثال گراهام Ùولر نوسینده کتاب قبله عالم Ùˆ از مقامات بلندپایه سازمان سیا Ú©Ù‡ به مدت 25 سال در منطقه خاورمیانه Ùˆ از جمله ایران Ùعال بوده است در ØªØ´Ø±ÛŒØ Ù†ÙˆØ¹ نگرش سیاستمداران واشنگتن در خصوص ایران Ùˆ نقش لابی صهیونیسم معتقد است؛
هرگونه تلاشی برای دستیابی به یک تØلیل واقع بینانه Ùˆ متعادل از Øکومت ایران بسیار مشکل است، زیرا Ú©Ù‡ یک مرکز سخنگویی Ùˆ تبلیغاتی داغ Ùˆ پرهیجان طرÙدار اسراییل در سنا وکنگره Øضور دارند Ú©Ù‡ هرگونه Ø´ÙاÙیت در روابط دو کشور را مخدوش Ùˆ تیره Ù…ÛŒ کند ÙˆÛŒ Ù…ÛŒ اÙزاید کارمندان دولت آمریکا تنها در پشت درهای بسته Ùˆ مخÙیانه Ù…ÛŒ توانند به طور بی طرÙانه Ùˆ منصÙانه در خصوص ایران تجزیه Ùˆ تØلیل کنند، Ú©Ù‡ البته این Ùضا برای مناÙع دراز مدت آمریکا مناسب نیست. چون مقامات عالی رتبه وزارت خارجه، وزارت دÙاع Ùˆ کنسولگریها به راØتی نمی توانند مسائل را گزارش دهند. (33)
یکی از تØلیل گران روابط بین الملل در این باره معتقد است تضاد بنیادین آمریکا با ایران، موضوع اسراییل است Ùˆ Øتی از Ù„Øاظ متدلوژیک در وزن گذاری متغیرها ÛŒ دخیل در تقابل ایران وآمریکا، موضوع اسراییل Ùˆ امنیت اسراییل به صورت Ú©Ù…ÛŒ نزدیک به 80درصد مشکل را تشکیل Ù…ÛŒ دهد. این موضوع Ú©Ù‡ چرا اسراییل تا این اندازه برای آمریکا اهمیت دارد Ú©Ù‡ Øتی برای دÙاع از آن Øاضر است به Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø³ØªÙ‡ ای نیز متوسل شود، بنابرنظر تØلیل گران به Ù†Ùوذ مالی، رسانه ای Ùˆ سیاسی یهودیان آمریکا در دستگاه Øکومتی این کشور بستگی زیادی دارد. همچنین Ù†Ùوذ مذهبی یهودیها در میان طی٠وسیعی از مسیØیان کلیسای انجیل آمریکا بسیار در این زمینه قابل توجه است، تا Øدی Ú©Ù‡ عده زیادی از جمهوری خواهان را مسیØیان صهیونیست تشکیل Ù…ÛŒ دهند (34)
در این زمینه لابی صهیونیست ها در آمریکا ایپک Ù†Ùوذ بسیار زیادی در تصمیمات متخذه از سوی کاخ سÙید دارند به ویژه این Ù†Ùوذ در سیاست های ایالات متØده برعلیه جمهوری اسلامی ایران در Ø·ÛŒ 27 سال گذشته نقش بسیار زیادی داشته است. بسیاری از تصمیم گیرندگان سیاست خارجی آمریکا در مقاطع مختل٠گرایش Ùکری به اسراییل داشته اند Ú©Ù‡ نقش آنها در Ù¾ÛŒ ریزی Ø·Ø±Ø Ù‡Ø§ÛŒ آمریکا علیه ایران نیز قابل مشاهده است.
Ø·Ø±Ø§Ø Ø³ÛŒØ§Ø³Øª مهار دوجانبه مارتین ایندیک مدت زیادی در اسراییل مشاور مطبوعاتی اسØاق شامیر، نخست وزیر اسراییل Ùˆ رهبر Øزب لیکود بوده است. سپس به آمریکا مهاجرت Ù…ÛŒ کند Ùˆ به استخدام کمیته عمومی آمریکا-اسراییل (ایپک) در Ù…ÛŒ آید. پس از این ÙˆÛŒ موسسۀ واشنگتن برای مطالعه خاورمیانه نزدیک را در 1985 تاسیس Ù…ÛŒ کند Ùˆ از این طریق به کاخ سÙید Ùˆ مسئولیت امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی راه پیدا Ù…ÛŒ کند. ÙˆÛŒ در اجلاس سالانه این موسسه سیاست مهار دو جانبه را اعلام Ù…ÛŒ کند. بنابراین زمینه کاری Ùˆ Ùکری مارتین ایندیک تا Øدودی انگیزه های شخصی طراØان سیاست مهاردوگانه را روشن Ù…ÛŒ کند. همچنین دو Ù†Ùر ازطراØان دیگر سیاست خاورمیانه ای دولت کلینتون به جانبداری از اسراییل اشتهار دارند. دنیس راس رئیس بخش برنامه ریزی وزارت خارجه آمریکا Ú©Ù‡ به ایپک نزدیک بود Ùˆ ساموئل لوییس Ú©Ù‡ به مدت هشت سال، سÙیر آمریکا در اسراییل بوده است. (35) بنابراین آنها از طریق تØت الشعاع قراردادن ایران، Ú†Ù‡ از Ù„Øاظ نظامی Ùˆ Ú†Ù‡ از Øیث سیاسی، سیاست خارجی آمریکا را در مسیر مناÙع اسراییل Ø´Ú©Ù„ دادند. این سیاست به طور رسمی با مواضع اسراییل سازگار بوده است. دردورۀ بوش، این سیاست Øتی با شدت بیشتری دنبال گردید.(36) با روی کارآمدن نو Ù…ØاÙظه کاران در زمان ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش، وابستگی سیاستمداران آمریکایی به اسراییل بیشتر Ù…ÛŒ گردد. ایپک معمولاً رابطه نزدیکی با بازهای واشنگتن Ùˆ جمهوری خواهان به ویژه نومØاÙظه کاران دارد. در زمان جرج دبلیو بوش آنها از سیاست های ÙˆÛŒ علیه ایران Øمایت زیادی نمودند، برای مثال ایپک از اصلاØیه سناتور سام براون بک Ú©Ù‡ به قانون دموکراسی برای ایران معرو٠شد Øمایت نمود. ربکا داینار در این زمینه Ù…ÛŒ گوید: ما از کوششهایی Øمایت Ù…ÛŒ کنیم Ú©Ù‡ مردم ایران را تشویق Ù…ÛŒ کند تا از رابطه رژیم ایران با تروریسم Ùˆ تلاش آن برای تجهز به Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø³ØªÙ‡ ای جلوگیری کند. پویا دیانیم رئیس کمیته عمومی یهودیان ایرانی مقیم لس آنجلس نیز اعلام نمود: به منظور تقویت Øمایت از سیاست تغییر رژیم در ایران، میان نو Ù…ØاÙظه کاران، ایپک Ùˆ Øامیان ایرانی رضا پهلوی (سلطنت طلبان) معاهده ای بسته است.
گزینه نو Ù…ØاÙظه کاران استÙاده توامان از مشی سخت اÙزاری Ùˆ نرم اÙزاری کاخ سÙید برای ماهیت نظام جمهوری اسلامی ایران است Ùˆ ایپک به شدت از این سیاست Øمایت Ù…ÛŒ کند. از این رو در کاخ سÙید اÙرادی مانند پل ولÙووتیز به عنوان یکی از 83 شخصیت یهودی دولت بوش، سعی نمودند ایالات متØده را در همان مسیری هدایت کنند Ú©Ù‡ سیاست تندرو Ùˆ اÙراطی صهیونیست ها به آن سو درØال Øرکت است.(37) نو Ù…ØاÙظه کاران نیز تØت تاثیر خواسته های اسراییل پا را Øتی از این Ùراتر نهادند Ùˆ خواستار تغییر رژیم در ایران Ùˆ در مواردی کاربرد نیروی نظامی علیه ایران گردیده اند.(38)
نومØاÙظه کاران Ú©Ù‡ پس از Øوادث یازدهم سپتامبر در اوج قدرت خود قرار دارند در Øوزه های دینی، سیاسی Ùˆ نظامی نیز جای خود را باز کرده اند Ùˆ موسسات مطالعاتی این جریان همانند امریکن اینترپرایز در Ø´Ú©Ù„ گیری سیاست خارجی جممهوری خواهان نقش اساسی دارند. کسانی Ú©Ù‡ در این موسسه کار Ù…ÛŒ کنند در زمرۀ تندروترین اÙراد مخصوصاً علیه کشورهایی مثل ایران هستند. این اÙراد معمولاً در موسساتی مثل انستیتوی واشنگتن Ú©Ù‡ قوی ترین تشکیلات به Ù†Ùع اسراییل است نیز کار Ù…ÛŒ کنند. موسسۀ مزبور بیشترین همکاری را با دستگاه های دÙاعی Ùˆ نظامی آمریکا دارد. لابی صهیونیستی نیز Ùعالیت شدیدتری پس از Øوادث یازده سپتامبر علیه ایران شروع کرده است. همچنین تقریباً پس از این Øوادث همیشه یکی از مقامات عالی اسراییل در واشنگتن با هد٠تØریک علیه ایران Øضور داشته اند. تعداد بیشمار مصاØبه هایی Ú©Ù‡ از شبکه های خبری آمریکا با مقامات اسراییل دارند، تقریباً در تمامی آنها به نوعی موضوع Ùˆ نقش بسیار منÙÛŒ ایران پیش کشیده Ù…ÛŒ شود.(39)
بنابراین بعد از Øوادث 11 سپتامبر Ùˆ رویکرد جدید مقامات آمریکایی به مساله ایران در چارچوب Ù…Øور شرارت Ùˆ تهدید به Øمله نظامی، بیش از هر دیگر، با وضعیت اسراییل Ú©Ù‡ به شدت از Øوادث Ùوق اØساس ناامنی Ù…ÛŒ کند قابل Ùهم Ùˆ تØلیل است. متهم نمودن ایران به Øمایت از تروریسم، نقض Øقوق بشر Ùˆ مخالÙت با دستیابی ایران به تکنولوژی هسته ای به شدت از سوی اسراییل Ùˆ لابی یهودی Ù¾ÛŒ گیری Ù…ÛŒ شود به ویژه Ú©Ù‡ ایران با روند ØµÙ„Ø Ø§Ø³Ø±Ø§ÛŒÛŒÙ„ Ùˆ Ùلسطین نیز مخالÙت است.
با توجه به مطالبی Ú©Ù‡ در خصوص نقش متغیر اسراییل در رÙتار ایالات متØده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران آورده شد. تاثیر مستمر اسراییل در سیاست های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران مشخص Ù…ÛŒ گردد. این تاثیر در اکثر اقدامات آمریکا علیه ایران به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù‚Ø§Ø¨Ù„ شناسایی بود. شاید اگر این عامل از روابط دو کشور ØØ°Ù Ù…ÛŒ گردید، خصومت مابین دو کشور تا این Øد عمق Ùˆ استمرارنمی یاÙت، زیرا Ú©Ù‡ نقش عوامل دیگر در این زمینه چندان قابل توجه نمی باشد Ùˆ در بسیاری از موارد تابع Ùˆ ناشی از این عامل Ù…ÛŒ باشد.
در مورد سیاست تØریم آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به عنوان عاملی Ú©Ù‡ در طول Øیات جمهوری اسلامی ایران استمرار داشته است، نقش Ùشارهای لابی یهود Ùˆ اسراییل در اکثر موارد Ùˆ مقاطع Ù…Øرز است. بنابراین این عامل هرچند در استمرار خصومت بین دو کشور نقش داشته است ولی به میزان زیادی تØت تاثیر Ùشار لابی یهود Ùˆ اسرائیل قرار داشته است. لذا Ù…ÛŒ توان عنوان نمود نقش اصلی Ùˆ مهم را دشمنی اسراییل علیه ایران در این زمینه به عهده دارد.
Ùرجام
در طول دهه های پس از انقلاب اسلامی آمریکا به دلیل ضع٠اطلاعاتی خود در خصوص ایران نتوانست سیاست های خود را در خصوص ایران واقع بینانه سازد. رÙتار این کشور را Ù…ÛŒ توان بر اساس الگوی منازعات مارپیچی Ú©Ù‡ ریچارد کاتم آنرا Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒ سازد تØلیل نمود.
بر اساس این الگو کشورها نسبت به نیت طر٠مقابل ظنین Ù…ÛŒ شوند Ùˆ بر همین مبنا عمل Ù…ÛŒ کنند. بنا بر این، عمل طر٠مقابل از جانب آنها با ظن مورد ارزیابی قرار Ù…ÛŒ گیرد، Ùضای خصمانه تشدید شده Ùˆ اوج Ù…ÛŒ گیرد. این موضوع بیشتر به وجود عنصر سومی در روابط کشورها برمی گردد. در روابط ایران Ùˆ آمریکا، آمریکاییها با استÙاده از نظرات Ùˆ اطلاعات دستگاههای اطلاعاتی اسراییل Ùˆ Ùشار لابی صهیونیستی قدرتمند در کاخ سÙید به تØلیل اوضاع ایران Ù…ÛŒ پردازد Ú©Ù‡ این موضوع در برداشت ایالات متØده از رÙتار ایران بسیار نقش اساسی داشته است.
گراهام Ùولر این موضوع را چنین بیان Ù…ÛŒ کند: تØلیل گران Ùˆ تصمیم گیرندگان کاخ سÙید، از پشت عینکی Ú©Ù‡ اسراییلیها بر روی چشم های Ø¢ نها تعبیر نموده است به مسائل ایران Ù…ÛŒ نگرد.
البته بر اساس اگوی مارپیچی (زیگزاگی) در رÙتار آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران گاه دیدگاه «میانه رو» در رÙتار آرام تر Ùˆ واقع بینانه تر Ùˆ گاته دیدگاه «رادیکال» (برخورد خشن Ùˆ متکی بر سیاست مشت آهنین) غلبه Ù…ÛŒ کرد، Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ توان سیاست دوران کلینتون در قبال جمهوری اسلامی ایران را «میانه رو» Ùˆ سیاست خارجی جرج دبلیو بوش را « رادیکال» خواند. در دیدگاه اخیر، Ù†Ùوذ اسراییل Ùˆ لابی یهود بیشتر به چشم Ù…ÛŒ خورد Ú©Ù‡ این عامل آمریکا را از برخورد Ùˆ رÙتار واقع گرایانه با جمهوری اسلامی ایران دورمی سازد Ùˆ خصومت را اÙزایش Ùˆ استمرار Ù…ÛŒ بخشد.
بنابراین Ù†Ùوذ اسراییل Ùˆ لابی طرÙدار این رژیم به طور مستمر در طول Øیات جمهوری اسلامی ایران بر سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران سایه اÙکنده است. این اعمال Ù†Ùوذ از طریق تاثیرگذاری در تصمیم گیریهای کاخ سÙید ومشارکت در ارائه Ø·Ø±Ø Ù‡Ø§ÛŒ مختل٠بر ضد ایران، موجبات رÙتار خصمانه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران را استمرار Ùˆ Ùزونی بخشیده است.
از سوی دیگر باید اذعان نمود Ú©Ù‡ اسراییل در سیاست خاورمیانه ای آمریکا جایگاه ویژه، اساسی Ùˆ مهمی به عنوان تنها متØد استراتژیک این کشور در منطقۀ خاورمیانه دارد به گونه ای Ú©Ù‡ در گزارش مربوط به مناÙع ملی آمریکا Ú©Ù‡ هر ساله منتشر Ù…ÛŒ شود. بقای اسراییل، ØÙ„ Ùˆ Ùصل Ùرآیند ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ Ùˆ اسراییل به عنوان مناÙع Øیاتی آمریکا در خاورمیانه بیشترین وزن را در سیاستگذاری خارجی این کشور دارد. بنابراین ضدیت اسراییل باایران، Øمایت اصولی ایران از گروههای مبارز Ùلسطینی Ùˆ مخالÙت با روند نا عادلانه ØµÙ„Ø Ø§Ø¹Ø±Ø§Ø¨ Ùˆ اسراییل، رÙتار خصمانه آمریکا علیه ایران را اÙزون Ùˆ مستمر نموده است.
منابع:
1- عباس ملکی Ùرآیند تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران Ùصلنامه راهبرد، شماره 2 7 (بهار 1382)ØŒ ص100.
2- داریوش اخوان زنجانی تاملی در مورد مساله روابط ایران وآمریکا ارزیابی سیاست خارجی خاتمی از منظر صاØب نظران، گردآوری مهدی ذاکریان (مجموعه مقالات)ØŒ (تهران: انتشارات همشهری، 1380)ØŒ ص 13.
3- مریم مرادی استمرار Ùˆ تغییر در سیاست خارجی آمریکا Ùصلنامه راهبرد، شماره 22 (زمستان 1380)ØŒ ص318-317.
4- Ù…Øمد باقر خرمشاد رÙتار شناسی آمریکا در قبال انقلاب اسلامی ایران ØŒ Ùصلنامه راهبرد، شمارۀ 31ØŒ(بهار 1381) صص314-313
5- روزنامه همشهری، 7/6/1384
6- صادق زیباکلام، معرÙÛŒ نقد کتاب سیاست خارجی آمریکا Ùˆ بØران گروگانگیری در ایران نوشته دیوید پاتریک هاÙتون، Ùصلنامه خاورمیانه، شماره 32 (زمستان 1381)ØŒ ص215.
7- سید Ù…Øمد کاظم سجادپور سرنوشت مهار ایران توسط آمریکا در دوران خاتمی سیاست خارجی خاتمی (مجموعه مقالات) از منظر صاØب نظران، گردآوری مهدی ذاکریان،(تهران: انتشارات همشهری، 1380) ص190.
8- سید Ù…Øمد کاظم سجادپور سیاست مهار دو جانبه در تئوری Ùˆ عمل Ùصلنامه سیاست خارجی، سال هشتم، (بهار 1373) ص27.
9- سید Ù…Øمد کاظم سجادپور، ارزیابی مهار دوگانه: چهارنگاه متÙاوت، Ùصلنامه سیاست خارجی سال یازدهم، (بهار1376)ØŒ ص16.
10- همان صص 18-17
11- سجادپور،سرنوشت سیاست مهار پیشین، ص 116.
12- سجادپور، سیاست خارجی ایران؛ چند Ú¯Ùتاردر عرصه های نظری Ùˆ عملی، (تهران. انتشارات دÙتر مطالعات سیاسی Ùˆ بین المللی، 1381)ØŒ صص 152-151.
13- متن سخنرانی، وزیر خارجه آمریکا در Ú©Ù†Ùرانس ایران Ùˆ آمریکا، Ùصلنامه خاورمیانه، سال Ù‡Ùتم،(بهار1379)ØŒ صص9-162.
14- مصطÙÛŒ زهرانی، از کشورهای یاغی تا Ù…Øور اهریمنی، Ùصلنامه سیاست خارجی، سال شانزدهم (بهار1381)ØŒ ص 92.
15- Ù…Øمدرضا گلشن پژوه سخنرانی 29 ژانویه بوش؛ رویا Ùˆ واقعیت گزیده تØولات جهان،
(تهران: موسسه ابرار معاصر، شماره 2، 1380)، ص9.
16- مرادعلی صدوقی، Ùصلنامه مطالعات راهبردی، سال پنجم، شماره 17 Ùˆ 18 (پائیز Ùˆ زمستان 1381)ص718.
17- Ù…Øمدکاظم سجادپور، ایران Ùˆ یازده سپتامبر، چارچوبی برای درک سیاست خارجی Ùصلنامه سیاست خارجی، سال پانزدهم (زمستان 1380)ØŒ ص974.
18- همان، ص 975.
19- Øسین علیخانی، تØریم ایران، شکست یک سیاست، ترجمه Ù…Øمد تقی نژاد (تهران؛ انتشارات وزارت امورخارجه، 1380) ص63.
20- مرتضی بهروزی Ùر ایران تØریم های آمریکا Ùˆ بازار جهانی انرژی Ùصلنامه خاورمیانه، سال یازدهم، (پاییز Ùˆ زمستان 1383)ØŒ صص 45-44.
21- همان،ص49.
22-Øسین اردستانی تاثیر اسراییل بر تعمیق بØران ایران وآمریکا Ùصلنامه خاورمیانه سال نهم (زمستان)1381ØŒ ص17.
23- شورای آتلانتیک ایالات متØده، بن بست روابط ایران Ùˆ آمریکا، (تهران: موسسه مطالعات Ùˆ تØقیقات بین المللی تهران، 2001) ص121.
24- بهروزی Ùر، پیشین، ص52.
25- اردستانی، پیشین، ص17.
26- پاتریک کلاوسون، تØریم های آمریکا علیه ایران، ترجمه Øسین Ù…Øمدی نجم، (تهران: دورۀ عالی جنگ 1997) ص59.
27- بهروزی Ùر، پیشین، ص52.
28- عباس ایمانی راد، جایگاه Ùرآیند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ در سیاست خارجی ایران Ùˆ آمریکا Ùصلنامه خاورمیانه، شماره 38 (تابستان 1383) ص63.
29- گزارش شورای آتلانتیک آمریکا به جرج دبلیو بوش، رئیس جمهور جدید آمریکا، پیرامون مسائل ایران و آمریکا، ترجمه مرگز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، بهار 1380، صص2-1.
30.w.chirstophoer, “ American s leadership , American opput tunityâ€,foreign Affairs , spring 1995.p.21.
31- ایمانی راد، پیشین، صص74-73.
32- کلاوسون، پیشین، ص27.
33- عبدالمهدی مستکین صهیونیسم در روابط ایران و آمریکا ضمیمه روزنامه همشهری (همشهری دیپلماتیک)، شماره سوم (نیمه دوم آذرماه 1382).
34- Ù…Øمود سریع القلم، عراق جدید، خاورمیانه جدید Ù¾ÛŒ آمدهای نظری برای ایران سال نهم، شماره 22 (زمستان 1381)ØŒ صص 15-14.
35- سجادپور، سیاست مهار دوجانبه در تئوری و عملی ، ص 29.
36- Ù…Øمود سریع القلم، سیاست خارجی جمهوری اسلام سیاسی Ùˆ جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی ماهنامه نگاه، سال چهارم، شمارۀ 46(مهر Ùˆ آبان 83)ØŒ ص 22.
38- روزنامه همشهری، 21/7/84، ص8.
39- جهت مطالعه بیشتر در این زمینه بنگرید به:
J.J.Goldberg, Jewish power, Inside the American jewish Establishment. (new york ; Addison.wesley publishing company , Inc, 1996) p.p279-305. Jewish power in American medius ,www.abbc.com