به گونه‌ای Ú©Ù‡ به جای به کارگیری مستقیم زور، توجه قدرت‌ها به استÙاده از قدرت نرم Ùˆ ایجاد تغییرات از طریق مسالمت‌آمیز با به کارگیری شیوه‌های نوین مداخله در امور داخلی کشورها جلب شده است. علاوه بر این، در این دوران رسانه‌ها به مثابه ابزاری اساسی برای اÙعمال سیاست‌های قدرت‌های زورمدار به کار می‌روند Ùˆ رقابتی جهانی در عرصه نبرد رسانه‌ای Ø´Ú©Ù„ گرÙته است. در این میان جنگ نرم با هد٠گرÙتن Ùکر Ùˆ اندیشه ملت‌ها نقش مهمی را در سست نمودن Øلقه‌های Ùکری Ùˆ Ùرهنگی جوامع ایÙا می‌کند. در این خصوص، امریکا سعی دارد با ارائه تعری٠جدیدی از تروریسم Ùˆ آزادی‌خواهی جنگ نرم گسترده‌ای را علیه دیگر کشورها از جمله ایران Ø´Ú©Ù„ دهد. در این مقاله راهکارهای این کشور برای مقابله نرم با جمهوری اسلامی ایران مورد مطالعه Ùˆ بررسی قرار می‌گیرد.
مقدمه
جنگ نرم در برابر جنگ سخت در Øقیقت شامل هرگونه اقدام روانی Ùˆ تبلیغات رسانه‌ای Ú©Ù‡ جامعه هد٠یا گروه هد٠را نشانه می‌گیرد Ùˆ بدون درگیری نظامی Ùˆ گشوده شدن آتش جنگ روانی، جنگ رایانه‌ای، Ø§ÛŒÙ†ØªØ±Ù†ØªÛŒØŒï€ Ø±Ù‚ÛŒØ¨ را به انÙعال یا شکست وامی‌دارد. براندازی نرم، راه‌اندازی شبکه‌های رادیویی Ùˆ تلویزیونی Ùˆ شبکه‌سازی از اشکال جنگ نرم هستند. جنگ نرم در Ù¾ÛŒ از پای درآوردن اندیشه Ùˆ تÙکر جامعه هد٠است تا Øلقه‌های Ùکری Ùˆ Ùرهنگی آن را سست کند Ùˆ با بمباران خبری Ùˆ تبلیغاتی در نظام سیاسی – اجتماعی Øاکم تزلزل Ùˆ بی‌ثباتی تزریق کند.
جنگ نرم به وسیله کمیته خطر جاری در سال‌های پایانی دهه Û±Û¹Û¸Û° طراØÛŒ شد. کمیته خطر جاری در اوج جنگ سرد Ùˆ در دهه Û±Û¹Û·Û° با مشارکت اساتید برجسته علوم سیاسی Ùˆ مدیران سابقه‌دار سازمان سیا Ùˆ پنتاگون تأسیس شد.
در آن مقطع Ùˆ در Ù¾ÛŒ اصلاØات گورباچ٠مبنی بر ایجاد Ùضای باز سیاسی Ùˆ تغییر در قوانین اقتصادی (پروسترویکا) این کمیته با منتÙÛŒ دانستن جنگ سخت Ùˆ رودررو با اتØاد جماهیر شوروی تنها راه به زانو درآوردن بلوک شرق را جنگ نرم Ùˆ Ùروپاشی از درون معرÙÛŒ کرد. سیاستگذاران پنتاگون Ùˆ سیا با سه راهبرد دکترین مهار، نبرد رسانه‌ای Ùˆ سامان‌دهی ناÙرمانی مدنی اتØاد شوروی را به Ùروپاشی Ùˆ شکست واداشتند.
ایران نیز امروزه به Ù„Øاظ وسعت سرزمینی، کمیت جمعیت، Ú©ÛŒÙیت نیروی انسانی، امکانات نظامی، منابع طبیعی سرشار Ùˆ موقعیت جغراÙیایی ممتاز در منطقه خاورمیانه Ùˆ هارتلند نظام بین‌الملل به قدرتی کم‌نظیر تبدیل شده است Ú©Ù‡ از دید کارشناسان سیاسی کشورهای غربی دیگر نمی‌توان با یورش نظامی Ùˆ جنگ سخت آن را سرنگون کرد بلکه تنها راه سرنگونی نظام جمهوری اسلامی پیگیری مکانیسم‌های جنگ نرم Ùˆ به کارگیری تکنیک‌های عملیات روانی با استÙاده از سه راهبرد دکترین مهار، نبرد رسانه‌ای Ùˆ سامان‌دهی Ùˆ پشتیبانی از ناÙرمانی مدنی است. راه‌اندازی پروژه جنگ نرم علیه ایران در مقطع کنونی را باید ناشی از گسترش Øس تنÙر از امریکا در جهان دانست Ú©Ù‡ به نظر سران کاخ سÙید ایران مرکز اصلی ایجاد این تنÙر Ùˆ گسترش آن است. در امریکا برای مقابله با این موج، نیروی واکنش سریع تشکیل شد تا اولاً در قالب پروژه دموکراتیزه کردن کشورها به خنثی‌سازی Ù†Ùوذ معنوی ایران در کشورهای اسلامی Ùˆ منطقه خاورمیانه بپردازد Ùˆ ثانیاً با القای خطرناک بودن ایران برای امنیت همسایگان اذهان عمومی از اقدامات Ùˆ نقشه‌های ایالات متØده منØر٠شود.
نکته مهم اینکه آخرین نظرسنجی Ú©Ù‡ به وسیله شورای روابط خارجی امریکا در بیشتر کشورهای خاورمیانه مانند مصر، عربستان سعودی، اردن، لبنان Ùˆ امارات متØده عربی صورت گرÙته Øاکی از آن است Ú©Ù‡ کمتر از ده درصد مردم این کشورها طرÙدار دمکراسی به سبک امریکایی‌اند. اکثریت مردم این کشورها معتقدند هد٠اصلی امریکا از پروژه دمکراسی‌سازی در خاورمیانه دستیابی آسان به Ù†Ùت، امنیت اسرائیل Ùˆ تضعی٠مسلمانان است. نوشتار Øاضر بر این اعتقاد است Ú©Ù‡ استراتژی امریکا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی مبتنی بر اقدامات غیرنظامی Ùˆ نرم در کنار تهدید به اقدام نظامی است.
جنگ نرم؛ استراتژی جدید امریکا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران
پدیده جنگ نرم Ú©Ù‡ هم‌اکنون به عنوان پروژه‌ای عظیم علیه جمهوری اسلامی ایران در Øال تدوین است در شاخص‌هایی ماننده ایجاد نابسامانی اقتصادی، Ø´Ú©Ù„ دان به نارضایتی در جامعه، تأسیس سازمان‌های غیردولتی در Øجم گسترده، جنگ رسانه‌ای، عملیات روانی برای ناکارامد جلوه دادن دستگاه اداری Ùˆ اجرایی دولت، تضعی٠Øاکمیت ایران از طریق روش‌های مدنی Ùˆ ایجاد ناتوی Ùرهنگی متبلور می‌شود. در برایند جنگ نرم، عوامل براندازی یا از زمینه‌های موجود در جامعه برای پیشبرد اهدا٠خود بهره می‌برند یا به طور مجازی سعی در ایجاد نارضایتی در نزد اÙکارعمومی Ùˆ سپس بهره‌برداری از آن دارند.
به طور کلی تهدیدات علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در برهه زمانی کنونی را می‌توان در گونه تهدیدات نظامی و تهدیدات نرم تقسیم‌بندی کرد.
در همین راستا کمیته ØµÙ„Ø Ø¬Ø§Ø±ÛŒ برای مقامات امریکایی، نیز تنها راه تغییر نظام جمهوری اسلامی ایران، را پیگیری جنگ نرم به جای جنگ سخت می‌داند. این استراتژی Ú©Ù‡ دلتا نام دارد سه Ù…Øور اصلی آن استÙاده از تاکتیک‌های دکترین مهار، نبرد رسانه‌ای Ùˆ ساماندهی ناÙرمانی مدنی می‌باشد.
استÙاده از مشکلات اقتصادی، تنوع کثرت قومی ایران، ایجاد Ùˆ دامن زدن به ناÙرمانی مدنی در تشکل‌های دانشجویی Ùˆ نهادهای غیردولتی Ùˆ صنÙی، تلاش در نزدیکی به مردم تØت پوشش Øمایت از Øقوق بشر Ùˆ دمکراسی در ایران، ایجاد شبکه‌های متعدد رادیو – تلویزیونی Ùارسی زبان Øمایت از اپوزیسیون (سÙر Ùعالان جوان خارجی از کشورهای متØد با امریکا به ایران تØت عناوین جهانگرد Ú©Ù‡ در صورت نیاز، به جنبش‌های مدنی Ùˆ ناÙرمانی‌ها بپیوندند)ØŒ تسهیل Ùعالیت ان.جی.ا٠امریکایی در ایران، دعوت Ùعالان جوان ایرانی به خارج برای شرکت در سمینارهای Ú©ÙˆÚ†Ú© (این اÙراد باید از سوی مقامات امریکایی انتخاب شوند نه نهادهای ایرانی)ØŒ استÙاده از سÙارتخانه‌های کشورهای دیگر Ùˆ به طور Ú©Ù„ÛŒ تضعی٠ستون‌های Øمایتی Øکومت ایران از جمله راهکارهای اجرای استراتژی دلتا به شمار می‌آیند.(www.aei.org/publications)
رژیم صهیونیستی نیز با همکاری امریکا در راستای جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران چندی پیش در نر داشت Ú©Ù‡ با درج Ø¢Ú¯Ù‡ÛŒ در روزنامه‌های وابسته به خود تعدادی جاسوس Ùارسی‌زبان را با عنوان انتخاب شغلی جالب Ùˆ چالشگر به استخدام موساد درآورد. علاوه بر این، این رژیم‌ها با همکاری اتØادیه اروپا Ùˆ امریکا در نظر دارد یک شبکه رادیو – تلویزیونی برای ایرانیان راه‌اندازی کند.
Ø·Ø±Ø ÛŒØ§Ø¯ شده شامل راه‌اندازی یک کانال تلویزیونی، یک ایستگاه رادیویی Ùˆ یک وب‌سایت اینترنتی است Ú©Ù‡ اخبار Ùوری، برنامه‌های زنده Ùˆ تکراری را به صورت Û²Û´ ساعته برای ایرانیان پخش می‌کنند. هد٠از این Ø·Ø±Ø ØªØ£Ø«ÛŒØ±Ú¯Ø°Ø§Ø±ÛŒ بر اÙکارعمومی جامعه ایران Ùˆ Ùراهم نمودن زمینه جنگ نرم جمهوری اسلامی ایران عنوان شده است.
دلایل به کارگیری قدرت نرم علیه جمهوری اسلامی ایران
قدرت نرم، به آن دسته از قابلیت‌ها Ùˆ توانایی‌های کشور اطلاق می‌شود Ú©Ù‡ با به کارگیری ابزاری چون Ùرهنگ، آمال Ùˆ یا ارزش‌های اخلاقی به صورت غیرمستقیم بر مناÙع یا رÙتارهای دیگر کشورها اثر می‌گذارد استÙاده از راهکارهای قدرت نرم در جنگ نرم از اهمیت زیادی برخوردار است. ژوز٠نای از پیشگامان Ø·Ø±Ø Ù‚Ø¯Ø±Øª نرم در سال Û±Û¹Û¸Û¹ می‌گوید: «قدرت نرم، توجه ویژه به اشغال Ùضای ذهنی کشور دیگر، از طریق ایجاد جاذبه است Ùˆ نیز زمانی یک کشور به قدرت نرم دست می‌یابد Ú©Ù‡ بتواند (اطلاعات Ùˆ دانایی) را به منظور پایان دادن به موضوعات مورد اختلا٠به کار گیرد Ùˆ اختلاÙات را به گونه‌ای ترسیم کند Ú©Ù‡ از آنها امتیاز بگیرد. مونوپولی اطلاعات Ùˆ دانایی مرکز دیپلماسی نیست، بلکه خود دانش Ùˆ گسترش آن است Ú©Ù‡ باید نقطه قوت دیپلماسی باشد. قدرت نرم، تبلیغات سیاسی نیست بلکه مباØØ« عقلانی Ùˆ ارزش‌های عمومی را شامل می‌شود. هد٠قدرت نرم اÙکارعمومی خارج Ùˆ سپس داخل کشور است. وسایل ارتباط جمعی در جهان امروز، جهان‌های ذهنی Ùˆ غیرواقعی را به دنیا مخابره می‌کنند. آنها دیگر به انتقال واقعیت Ùکر نمی‌کنند، بلکه واقعیت‌ها را می‌سازند. هد٠رسانه‌ها از قدرت نرم در ابتدا مدیریت اÙکارعمومی نیست، بلکه رسانه‌ای در این دنیا موÙÙ‚ است Ú©Ù‡ بتواند با اÙکارعمومی Øرکت کند Ùˆ خود را سازگار با آنها نشان دهد. در عصر رسانه‌های نوین جهانی، به یاری Ùناوری‌های نوین ارتباطات Ùˆ اطلاعات کسب قدرت نرم به مراتب راØت‌تر از به دست آوردن Ùˆ نگهداری قدرت سخت است.
دولت‌ها اگر بتوانند Ù…Ùاهیم جدید امنیتی را برای خود، بازتعری٠کنند، در آن صورت مجبور نیستند لشکرهای عظیم نظامی خود را تقویت کنند. (کوآت.بی،ای.ماتیو)
راهکارهای رسیدن Ùˆ در اختیار داشتن قدرت نرم Ù…Øورهای ذیل را دربر می‌گیرد:
۱٫ داشتن کانال‌های چندگانه ارتباطی داخلی و خارجی؛
Û²Ù« نزدیک کردن سنت‌ها Ùˆ ایده‌های Ùرهنگی اجتماعی Ùˆ سیاسی بر نرم‌های جهانی؛
Û³Ù« Øرکتی آرام، پراکنده Ùˆ پیوسته در جهت تسخیر اÙکارعمومی به وسیله رسانه‌های همراه Ùˆ همگام با مردم (نه رسانه‌ای Ú©Ù‡ قصد مدیریت اÙکار را داشته باشد)Ø› Ùˆ
Û´Ù« ایجاد Ú¯Ùتمان‌های خبری – رسانه‌ای در خارج Ùˆ داخل به زبان‌های مختلÙ.
البته در شرایط Ùعلی به نظر می‌رسد قدرت متراکم Ùˆ سخت امریکا دچار بØران اساسی شده است، به همین منظور امریکا در صدد به کارگیری قدرت نرم برای مقابله با ØریÙان خود به خصوص ایران است.
بر همین مبنا دونالد رامسÙلد Ø·ÛŒ سخنانی در شورای روابط خارجی امریکا ضمن دÙاع از استراتژی مقابله با تروریسم Ùˆ ادامه جنگ در عراق بر نقش اثرگذار Ùˆ خصمانه Ù…Øیط رسانه‌ای گروه‌های رقیب برای مقابله با تروریسم تأکید کرد.
نکته مهم Ùˆ برجسته سخنان رامسÙلد، هشدار ÙˆÛŒ در مورد ناتوانی دولت امریکا در روند مواجهه با واقعیت عصر رسانه‌ای است Ú©Ù‡ موجب ضرر Ùˆ زیان Ùˆ از دست رÙتن جان هزاران امریکایی در سراسر جهان شده است. ÙˆÛŒ اشاره می‌کند Ú©Ù‡ برخی از صØنه‌های نبرد ممکن است در کوهستان‌های اÙغانستان یا خیابان‌های عراق اتÙاق Ù†ÛŒÙتد، بلکه در اتاق‌های خبر در نیویورک، لندن Ùˆ قاهره یا هر جای دیگر Ø´Ú©Ù„ بگیرد.
از دید اکثر کارشناسان امریکایی در Øالی Ú©Ù‡ القاعده Ùˆ جنبش‌های اÙراطی سال‌ها از این سکو – رسانه خبری استÙاده کرده Ùˆ به طور موÙقیت‌آمیزی توانسته‌اند اÙکارعمومی مسلمانان را علیه غرب مسموم نمایند، ولی این کشور هنوز در مرØله آغاز رقابت برای جلب مخاطبان قرار دارد. علاوه بر این، تلاش رسانه‌ای Ùˆ ارتباطی مقامات امریکا در پنتاگون Ùˆ دیگر سازمان‌ها، به جای آنکه Ùعال باشد بیشتر متمایل به اÙدامات واکنشی است.
این کارشناسان به دولت بوش پیشنهاد در پیش گرÙتن استراتژی ارتباطات را می‌نمایند Ú©Ù‡ بر بازنگری در تلاش‌های جاری رسانه‌ای به ویژه در Ù†Øوه Ùعالیت‌ سازمان اطلاعات امریکا Ùˆ رادیو اروپای آزاد Ùˆ نیز شناسایی واقعیت‌های رسانه‌های تصویری Ùˆ دیجیتالی Ùˆ لزوم تغییر در شیوه‌های کاری Ùˆ تجاری بخش‌های روابط عموی مبتنی است. به نظر می‌رسد قدرت سخت امریکا در چنبره قدرت نرم رسانه‌ها گرÙتار شده است Ùˆ خاورمیانه با پیچیدگی‌ها Ùˆ تنوع خاص Ùرهنگی، سیاسی Ùˆ رسانه‌ای خود، به خطرناک‌ترین دام برای امریکا تبدیل شده است. به گونه‌ای Ú©Ù‡ ایجاد Ùˆ رشد شبکه‌های خبری مستقل در این منطقه ضربه سختی را بر وجهه Ùˆ موقعیت امریکا در منطقه وارد نموده است. شبکه‌های خبری همچون الجزیره، روند هدایت اÙکارعمومی Ùˆ مسلمانان علیه امریکا را وارد Ùاز جدیدی کرد.
علاوه بر این با اشغال عراق Ùˆ اÙغانستان Ùˆ Ùشار بر سوریه Ùˆ لبنان از یک‌سو Ùˆ بهانه‌جویی Ùˆ شرارت امریکا در خصوص پرونده هسته‌ای ایران، بازی باخت – باخت امریکا در خاورمیانه، بسیار روشن‌تر Ùˆ خطرناک‌تر شده است، گروه‌های ضدامریکایی با گرایش‌های سلÙÛŒ – تکÙیری رشد Ùˆ توسعه برق آسایی را تجربه کردند Ùˆ اÙکارعمومی منطقه خاورمیانه هم به شدت ضدامریکایی‌تر شد.
اÙØªØ¶Ø§Ø Ø²Ù†Ø¯Ø§Ù†â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ ابوغریب Ùˆ گوانتانامو، بØران اÙکارعمومی را برای امریکایی‌ها، سیاه‌تر Ùˆ مشکل‌تر کرد. ورود مستقیم امریکا به بØران انرژی در منطقه خاورمیانه Ùˆ عقد قرارداد هسته‌ای با هند از جمله مصادیق همین قمار امریکایی Ùˆ ورود سخت به بازی‌های نرم منطقه است.
از سوی دیگر چالش هسته‌ای ایران Ùˆ امریکا نیز تاکنون با ناکامی Ùˆ البته خشم امریکایی‌ها روبه‌روابط عمومی، شده است Ùˆ آنها عملاً نتوانسته‌اند ایران را در چارچوب شورای امنیت تØت Ùشار بگذارد.
رشد سریع شبکه‌های خبری در منطقه خاورمیانه Ú©Ù‡ با الگوبرداری از الجزیره تأسیس شده‌اند Ùˆ به موÙقیت‌های قابل قبولی در ایجاد Ùضای رسانه‌ای Ùˆ هدایت اÙکارعمومی منطقه دست یاÙته‌اند، دورنمای بسیار تاریکی را برای موقعیت امریکا در منطقه خاورمیانه ایجاد کرده است؛ بنابراین، اگر در دوره نخست ریاست‌جمهوری بوش استÙاده از قدرت سخت برای مقابله با کشورهای خاورمیانه به خصوص ایران در میان بود اکنون قدرت نرم در مرکز توجه مقامات سیاسی واشنگتن قرار گرÙته است، به گونه‌ای Ú©Ù‡ براساس بررسی انجام شده از سوی پروژه گرایش‌های جهانی پیو بیشتر جهانیان Ùکر می‌کنند جنگ امریکا در عراق خطر بزرگ‌تری برای ØµÙ„Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ است تا ایران؛ Ùˆ این جنگ جهان را به مکانی خطرناک‌تر تبدیل کرده است.
همچنین، این گزارش تأکید می‌نماید Ú©Ù‡ در کشورهایی Ú©Ù‡ اکثر جمعیت‌شان مسلمان‌اند امریکا باید اØتمالاً بیشتر بر قدرت نرم متمرکز شود، با این Øال این کشور وجهه‌ای منÙÛŒ دارد، اما ایران در این کشورها تصویری بسیار مطلوب از خود بر جای گذاشته است.(دبلیو، ی، آستین)
ناتوی Ùرهنگی؛ چهره‌ای دیگر از جنگ نرم
پس از Ùروپاشی اتØاد جماهیر شوروی در سال Û±Û¹Û¹Û± Ùˆ پایان یاÙتن جنگ سرد (Û±Û¹Û¹Û± – Û±Û¹Û´Ûµ) دنیا به سمت تک‌قطبی شدن پیش رÙت، بنابراین امریکا Ú©Ù‡ رقیب اصلی‌اش (اتØاد جماهیر شوروی) دیگر توان مقابله با او را نداشت اØساس کرد رقیب ممتازی ندارد به همین علت تلاش کرد سیطره خود را در عرصه‌های نظامی، اقتصادی، Ùرهنگی Ùˆ سیاسی بر جهان تØمیل کند. بنابراین به Ùرهنگ‌سازی جهانی مبتنی بر Ùرهنگ لیبرال دمکراسی، متوسل شد؛ از همین روابط عمومی،، به یک مجموعه مقتدر Ùرهنگی نیاز بود Ùˆ شاید از این زمان به بعد عملاً ناتوی Ùرهنگی موجودیت یاÙت. در همین راستا اندکی پیش از Ùروپاشی اتØاد جماهیر شوروی نظریه پایان تاریخ Ùوکویاما – استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه جان‌هاپکینز – در سال Û±Û¹Û¸Û¹ در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù† Ù…Ø·Ø±Ø Ú¯Ø±Ø¯ÛŒØ¯. ÙˆÛŒ در مقاله‌اش خاطرنشان می‌کند: «واقعیتی Ú©Ù‡ اینک شاهد عینی آن هستیم تنها پایان جنگ سرد یا عبور از یک دوران تاریخی جنگ سرد نیست بلکه این واقعه نقطه پایان تØول ایدئولوژیکی Ùˆ بشری Ùˆ جهانی‌سازی لیبرالیسم غربی به عنوان Ø´Ú©Ù„ نهایی Øکومت بشری است.» همچنین همزمان با نظریه مذکور نظریات دیگری مانند موج سوم آلوین تاÙلر، دهکده جهانی جرج اورول Ùˆ Ù…Ú© لوهان، برخورد تمدن‌های ساموئل هانتینگتون، جهانی‌شدن Ùˆ جهانی‌سازی رابرتسون هابرماس Ùˆ گیدنز Ùˆ نظریه عدالت جهان راولز به عنوان مکمل‌های نظریه پایان تاریخ Ùوکویاما Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù†Ø¯ØŒ در نتیجه Øس جهانشمولی Ùˆ به تعبیر دیگر اØساس کدخدا بودن برای دنیایی Ú©Ù‡ در چارچوب دهکده جهانی گنجانده شده است، سبب گردید Ú©Ù‡ ناتوی Ùرهنگی عینیت یابد. همچنین می‌توان دلایل روی آوردن به ناتوی Ùرهنگی را نسبت به ناتو با رویکرد نظامی به Ø´Ø±Ø Ø°ÛŒÙ„ بیان نمود:
- گستره Ùˆ دوربرد ناتوی Ùرهنگی Ùراتر از مرزهای جغراÙیایی – بلکه مرزهای Ùکر، اندیشه Ùˆ Ùرهنگ ملت‌هاست – Ù„Ú©Ù† دوربرد ناتوی نظامی مرزهای جغراÙیایی یک یا چند کشور است.
- استراتژی Ùˆ رهیاÙت ناتوی Ùرهنگی قبضه کردن باورها، ایدئولوژی Ùˆ جهان‌بینی ملت‌ها Ùˆ Ùرهنگ‌هاست، Ù„Ú©Ù† استراتژی با رویکرد نظامی تصر٠زمین Ùˆ کسب منابع Ùˆ مراکز مهم اقتصادی است.
- ویرانی‌ها، تلÙات Ùˆ خرابی‌ها در کارکرد نظامی Ùˆ جنگ سخت، Ù…Øسوس Ùˆ ملموس است ضمن آنکه با هزینه کردن، قابل بازسازی است، ولی در ناتوی Ùرهنگی ویرانی‌ها Ùˆ تلÙات Ùˆ به تعبیر بهتر آسیب‌ها نامØسوس است، بنابراین تخریب Ùکری Ùˆ Ùرهنگی به آسانی بازسازی نمی‌شود.
- ناتوی Ùرهنگی جنگ نرم، بدون خاکریز Ùˆ بی‌سروصداست اما ناتو با رویکرد نظامی درگیر جنگ سخت Ùˆ پرسرصداست.
- کارکرد ناتوی Ùرهنگی بلندمدت، پرجاذبه، پربازده، کم‌دردسر Ùˆ کم‌هزینه‌تر است، ولی ناتو با رویکرد نظامی کوتاه‌مدت، خشک Ùˆ سخت، کم‌بازده Ùˆ پردردسر Ùˆ پرهزینه‌تر است.
- تلÙات انسانی در جبهه نظامی مقدس، با ارزش Ùˆ ماندنی است Ùˆ به خصوص در Ùرهنگی دینی تØت عنوان شهادت از آن یاد می‌شود اما در عرصه Ùرهنگی ذهن‌ها Ùˆ اندیشه‌ها آسیب می‌بیند.
به طور Ú©Ù„ÛŒ Ùرهنگ هر قوم Ùˆ آیینی Ùˆ به تعبیر دیگر Ùرهنگ هر ملت Ùˆ کشوری دربر گیرنده باورها، ارزش‌ها، آداب، رسوم Ùˆ بایدها Ùˆ نبایدهایی است Ú©Ù‡ به عنوان زیربنای اصلی هویت هر کشوری به شمار می‌آید، بنابراین از جمله اهدا٠ناتوی Ùرهنگی به Øاشیه راندن Ùرهنگ ملی Ùˆ دینی جوامع Ùˆ ملت‌هاست تا با Øاکم کردن Ùرهنگ لیبرال دمکراسی در راستای Ùرهنگ‌سازی جهانی خواسته‌های خود را در تمام ابعاد تأمین کنند Ùˆ در عمل اداره کشورها Ùˆ به تعبیر صØÛŒØ‌تر اداره امور جهان را به دست گیرند. (سریع القلم، Ù…Øمود)
امریکا Ùˆ جریان صهیونیسم بین‌الملل برای عملیاتی ساختن Ùˆ جنگ نرم در قالب ناتوی Ùرهنگی علیه جمهوری اسلامی ایران Ø·ÛŒ سال‌های گذشته Ùˆ همچنین برای سال‌های آینده راهبردها Ùˆ شیوه‌های زیر را طراØÛŒ کرده‌اند:
- پیگیری پرونده هسته‌ای ایران Ùˆ القای غیرصلØ‌امیز بودن این Ùناوری تبلیغ Ùˆ اینکه ایرانی‌ها تلاش دارند بمب اتمی بسازند Ú©Ù‡ نه تنها برای امنیت Ùˆ ثبات منطقه Ùˆ جهان خطرناک است بلکه موجب تقویت جبهه تروریست‌ها Ùˆ جریان بنیادگرایی اÙراطی در جهان خواهد شد.
- سرمایه‌گذاری در رسانه‌های دیداری Ùˆ شنیداری، سازمان‌های تبلیغاتی Ùˆ خبری Ùˆ کمپانی‌های Ùیلم‌سازی برای ارائه تصویری سیاه Ùˆ خطرناک از جمهوری اسلامی ایران برای اÙکارعمومی جهان Ú©Ù‡ آخرین نمونه آن ساخت Ùˆ پخش Ùیلم ضدایرانی Û³Û°Û° بوده است. Ùیلم دیگری نیز تØت عنوان Ùرار از تهران توسط کمپانی برادران وارنر در Øال تولید است.
- ایجاد Ùضای رسانه‌ای درباره دخالت ایران در عراق، لبنان Ùˆ … در نقش بزرگ‌ترین مداÙع تروریسم Ú©Ù‡ به عوامل ناامنی در این کشورها تسلیØات می‌رساند Ùˆ آنها را آموزش نظامی می‌دهد.
- تقویت Ùˆ ایده جنبش دمکراسی به سبک امریکایی Ùˆ مستمسک قراردادن مقوله Øقوق بشر، Øقوق زنان Ùˆ دامن‌زدن به مطالبات صنÙÛŒ Ùˆ اجتماعی همچنین سازمان‌دهی نارضایتی‌ها Ùˆ ناÙرمانی به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø Ù…Ø¯Ù†ÛŒ به وسیله مطبوعات خاکستری، اØزاب Ùˆ …
- راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی Ùˆ ارائه نرم‌اÙزارهای جاسوسی به عوامل خود در داخل کشور تا ابعاد مختل٠جنگ رسانه‌ای به Ø´Ú©Ù„ اثربخش‌تر طراØÛŒ Ùˆ اجرا شود.
- تلاش برای تØلیل مغرضانه از اوضاع داخلی Ùˆ ایجاد Ùضای ÙˆØشت‌زا Ùˆ موهوم از اØتمال بروز جنگ، آغاز دوره بØران اقتصادی Ùˆ مشکلات عظیم ناشی از آن.
- سوءاستÙاده تبلیغاتی از اجرای طرØ‌هایی چون Ø·Ø±Ø Ø§Ù…Ù†ÛŒØª اجتماعی به عنوان Ù…Øدودکننده آزادی Ùˆ Øقوق زنان Ùˆ نقش‌ آزادی‌های مدنی Ùˆ اجتماعی.
- ایجاد تقابل‌های سیاسی بین سران ارشد نظام اسلامی Ùˆ القای اینکه جنگ قدرت در جمهوری اسلامی بین چند طی٠در جریان است Ùˆ در نهایت Ùلان طی٠یا Ùلان گروه پیروز Ùˆ یا شکست می‌خورد.
جنگ رسانه‌ای امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران
بنیادی‌ترین تعری٠از جنگ رسانه‌ای استÙاده از رسانه‌ها برای تضعی٠کشور هد٠و بهره‌گیری از توان Ùˆ ظرÙیت رسانه‌ها (اعم از مطبوعات، خبرگزاری‌ها، رادیو، تلویزیون، اینترنت Ùˆ اصول تبلیغات) به منظور دÙاع از منابع ملی است. جنگ رسانه‌ای یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های جنگ نرم Ùˆ جنگ‌های جدید بین‌المللی است. اگرچه رسانه‌ای عمدتاً به هنگام جنگ‌های نظامی کاربرد بیشتری پیدا می‌کند، اما این به آن Ù…Ùهوم نیست Ú©Ù‡ در سایر مواقع جنگ رسانه‌ای در جریان نبوده Ùˆ یا مورد استÙاده قرار نمی‌گیرد. جنگ رسانه‌ای تنها جنگی است Ú©Ù‡ Øتی در شرایط ØµÙ„Ø Ù†ÛŒØ² بین کشورها به صورت غیررسمی ادامه دارد Ùˆ هر کشوری از Øداکثر توان خود برای پیشبرد اهدا٠سیاسی خویش با استÙاده از رسانه‌ها، بهره‌برداری می‌کند. جنگ رسانه‌ای ظاهراً میان رادیو Ùˆ تلویزیون‌ها، Ù…Ùسران مطبوعاتی، خبرنگاران خبرگزاری‌ها، شبکه‌های خبری Ùˆ سایت‌های اینترنتی جریان دارد، اما واقعیت آن است Ú©Ù‡ در پشت این جدال ژورنالیستی، چیزی به نام سیاست رسانه‌ای یک کشور نهÙته است Ú©Ù‡ به طور مستقیم توسط بودجه‌های رسمی مصوب پارلمان‌ها یا بودجه‌های سری سازمان‌های اطلاعاتی Ùˆ امنیتی Ùˆ سرویس‌های جاسوسی تغذیه می‌شود.(روبین، مایکل) سربازان جنگ رسانه‌ای، متخصصان تبلیغات، استراتژیست‌های تبلیغات بین‌المللی Ùˆ کارگزاران رسانه‌ها هستند. پیچیدگی‌های ابعاد مختل٠جنگ رسانه‌ای موجب شده تا تصمیم‌گیری درباره طراØی، تدوین استراتژی، چارچوب‌ها، تکنیک‌های کاربردی، Ù†Øوه عملیاتی کردن اهدا٠و مأموریت‌های تعری٠شده، استÙاده از Øداکقر از توان هر رسانه با توجه به امکانات انتشار مکتوب، چاپی، صوتی، تصویری، چندرسانه‌ای، اینترنتی Ùˆ سرانجام انتشار آنلاین تنها به ژنرال‌های نظامی واگذار نشود. جنگ رسانه‌ای مقوله‌ای است Ú©Ù‡ همکاری هماهنگ Ùˆ نزدیک بخش‌های نظامی، سیاسی، اطلاعاتی، امنیتی، رسانه‌ای Ùˆ تبلیغاتی یک کشور را می‌طلبد. طراØان جنگ رسانه‌ای نه لزوماً ژنرال‌های پادگان‌نشین، بلکه ممکن است پروÙسورهای کالج‌ها Ùˆ دپارتمان‌های رسانه‌ای در دانشگاه‌های معتبر هر کشور باشند.
جنگ رسانه‌ای برخلا٠جنگ‌های نظامی که عمدتاً میان دو یا چند کشور به عنوان ائتلا٠با یک کشور جریان می‌یابند، می‌تواند میان یک گروه از کشورها با گروه بزرگ دیگری از کشورها با ویژگی‌های مشخص جریان یابد. جنگ رسانه‌ای غرب علیه جهان اسلام و جنگ رسانه‌ای غرب علیه کشورهای جهان سوم، دو نمونه بارز از موضوعی هستند که می‌توانیم آن را به جنگ جهانی رسانه‌ای تعبیر کنیم. (کاگن، رابرت)
بهره‌برداری چندمنظوره از Ùناوری جدید ارتباطاتی، یکی از شیوه‌های جنگ رسانه‌ای علیه ایران است. از سویی شبکه تلویزیون ماهواره‌ای مخصوص کامپیوتر Ùˆ اینترنت راه‌اندازی می‌کنند Ùˆ از سوی دیگر با استÙاده از اینترنت، سایت‌ها Ùˆ وبلاگ‌ها، به ØªØ´Ø±ÛŒØ Ø±ÙˆØ´ استÙاده از آنتن‌ها Ùˆ رسیورهای ماهواره‌ای Ùˆ Ù†Øوه عبور از پارازیت‌ها می‌پردازند.
در تعدادی از سایت‌ها Ùˆ وبلاگ‌های مخصوص ماهواره آنچنان از جزئیات ÙÙ†ÛŒ کانال‌ها، Ùرکانس‌ها، سیگنال‌ها Ùˆ مشخصات آنتن‌ها Ùˆ ان‌ال‌پی سخن به میان آمده Ú©Ù‡ هر مخاطبی با داشتن Ø³Ø·Ø Ø§Ø·Ù„Ø§Ø¹Ø§Øª اندکی می‌تواند تشخیص دهد Ú©Ù‡ در پشت چنین سایت یا وبلاگی یک Ø·Ø±Ø§Ø ØرÙه‌ای Ùˆ یک برنامه از پیش تعیین شده برای گسترش Ùرهنگ استÙاده از ماهواره در ایران Ùˆ ØÙ„ مسائل Ùˆ مشکلات ÙÙ†ÛŒ استÙاده‌کنندگان وجود دارد.
اگرچه توجه مطبوعاتی امریکایی به مسائل ایران بسیار اندک بوده Ùˆ به ندرت رویدادهای جاری ایران در این رسانه‌ها بازتاب می‌یابد، اما یک خط‌مشی کلان Ùˆ Ù…Øوری بر این رسانه‌ها Øاکم است Ú©Ù‡ بر اساس آن Ùقط اخبار منÙÛŒ از ایران بر روی صÙØات این نشریات نقش می‌بندد Ùˆ عمده گزارش‌های خبرنگاران مطبوعات غربی از ایران، یا مربوط به بØران‌های سیاسی، اجتماعات، زدوخوردها Ùˆ تضاد Øاکمیت با مردم Ùˆ یا مربوط به موضوعات کلیشه‌ای Ùˆ تکراری مانند نقض Øقوق بشر، تلاش برای دستیابی به سلاØ‌های هسته‌ای Ùˆ کشتارجمعی Ùˆ نقش آزادی‌های سیاسی Ùˆ مدنی است. این رسانه‌ها همچنین با انتشار اخبار سری Ùˆ Ù…Øرمانه یا اخبار هدایت‌شده از سوی دستگاه‌های سیاست خارجی Ùˆ اطلاعاتی کشور متبوع خود، به ایجاد Ùضا Ùˆ جوسازی علیه ایران می‌پردازد.
ریشه‌یابی بسیاری از جریان‌سازی‌های رسانه‌ای علیه ایران، برای اولین بار نشان می‌دهد Ú©Ù‡ این راسنه‌ها Ú©Ù‡ عمدتاً وابسته به Ù…ØاÙÙ„ صهیونیستی بوده‌اند با جعل یا انتشار عامدانه برخی اطلاعات، اقدام به ایجاد Ù…Øور Ùشار علیه ایران کرده Ùˆ بیشتر رسانه‌های بین‌المللی تØت تأثیر Ùضای ایجاد شده، به دنباله‌روی از آن مسئله Ùˆ دامن‌زدن به بØران خبری Ùˆ سیاسی پرداخته‌اند.
در سال‌های اخیر، با Ù…Øوریت یاÙتن مسائل سیاسی ایران، بسیاری از مطبوعات امریکا، اقدام به اعزام خبرنگار یا تأسیس Ùˆ تقویت دÙاتر نمایندگی در ایران کرده‌اند.
این مسئله، عیناً در مورد خبرگزاری‌هایی نظیر رویترز، آسوشیتدپرس، یونایتدپرس، Ùرانس پرس Ùˆ شبکه‌های تلویزیونی بی.بی.سی Ùˆ سی.ان.ان نیز مصداق دارد. (میلانی، عباس Ùˆ مایکل Ù…Ú© Ùول)
شبکه‌سازی، گزینه جدید امریکا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران
Ùعالیت‌های شبکه‌سازی جنگ سرد ایالات متØده Ùˆ بریتانیا، امروزه برای نبرد با اسلام Ùˆ Øکومت‌های اسلامی خصوصاً ایران به کار برده می‌شود.(www.tebyan.net)
در Ø³Ø·Ø Ø§Ø³ØªØ±Ø§ØªÚ˜ÛŒÚ©ØŒ ایالات متØده در آغاز جنگ سرد دریاÙت Ú©Ù‡ شبکه‌سازی باید بخشی Øیاتی از استراتژی همه‌جانبه آن باشد. بنابراین منابع زیادی را برای تأمین مالی مجموعه‌ای از سازمان‌هایی Ú©Ù‡ می‌توانستند با سازمان‌های کمونیستی در اروپای غربی Ùˆ جهان سوم رقابت کنند، اختصاص داد. سیاستگذاران همچنین دریاÙتند Ú©Ù‡ تلاش‌های آنان در راستای شبکه‌سازی تنها در صورتی موÙÙ‚ خواهد بود Ú©Ù‡ یک استراتژی خوب Ùˆ منسجم با همه آژانس‌ها Ùˆ برنامه‌های سیاسی امریکا پیوند خورده باشد.
این استراتژی هرچند تا Øد زیادی دÙاعی بود، ولی از عنصری تهاجمی نیز برخوردار بود. این بدان معنی بود Ú©Ù‡ اگرچه بخش بزرگی از این کوشش در راستای تلاش برای ایجاد ثبات Ùˆ تقویت نیروهای دمکراتیک در اروپای غربی صورت می‌گرÙت (Ùˆ بعدها در آسیا Ùˆ خاورمیانه)ØŒ ولی همچنین تلاش‌هایی برای تضعی٠Øاکمیت کمونیستی در بلوک شوروی از طریق جنگ سیاسی Ùˆ اطلاعاتی نیز وجود داشت. امروزه نیز، امریکا این استراتژی را در قالب پروژه ترویج دموکراسی انجام می‌دهد، به گونه‌ای Ú©Ù‡ کارشناسان امریکایی معتقدند تلاش‌های امریکا برای جذب مردمان اروپای شرقی Ùˆ اتØاد شوروی در دوران جنگ سرد می‌تواند مدلی برای مقابله با ایران امروزی باشد.(www.brookings.edu)
البته امریکا برای اجرای این استراتژی با مشکلاتی زیادی روبروست. یکی از مشکلات کلیدی پیش‌روی ایالات متØده در Øال Øاضر عبارت از چگونگی ØÙظ اعتبار گروه‌هایی است Ú©Ù‡ از امریکا یا دیگر سازمان‌های بین‌المللی Ú©Ù…Ú© دریاÙت می‌کنند. به همین منظور این کشور برای مقابله با این مشکل سعی دارد تا با تشویق سازمان‌های غیردولتی برای گسترش Ùعالیت‌های خود در جهان اسلام، بخش‌های عمومی Ùˆ خصوصی را به یکدیگر مرتبط نموده Ùˆ نقش خود را به ارائه کمک‌های مالی Ùˆ عملیاتی به این گروه‌ها Ù…Øدود نماید. نکته مهم در این زمینه این است Ú©Ù‡ امروزه، گروه‌ها Ùˆ اشخاص در ایالات متØده Ùˆ اروپا در قالب Ø·Ø±Ø ØªØ±ÙˆÛŒØ¬ دمکراسی Ùˆ اسلام اروپایی در Øال سازماندهی خود برای مبارزه با اسلام هستند.
در برخی موارد، ممکن است دولت ایالات متØده مجبور به اتخاذ نقشی Ùعال‌تر در شکل‌دهی به شبکه‌ها باشد. کنگره آزادی Ùرهنگی در دوران جنگ سرد Ú©Ù‡ مثالی بسیار موÙÙ‚ به Øساب می‌آمد، می‌تواند نمونه خوبی از چگونگی متØد ساختن گروه‌های پراکنده Ùˆ شخصیت‌های همÙکر در یک شبکه بین‌المللی قدرتمند با Øمایت مالی Ùˆ سازمان‌دهی Ù…Øدود ایالات متØده باشد. امروزه هد٠امریکا از این اقدام عبارت از ایجاد سازمانی دائمی Ùˆ چندملیتی است Ú©Ù‡ بتواند در نقش یک سکوی Ùکری برای ترویج دموکراسی امریکایی در جهان اسلام خدمت کند.(www.aei.org)
نخستین گام در این راستان برای امریکا Ùˆ متØدانش اتخاذ تصمیمی روش برای ایجاد شبکه‌هایی از Øامیان خود در کشورهای اسلامی به خصوص در ایران Ùˆ ارتباطی آشکار میان این Ùعالیت‌ها با استراتژی همه جانبه امریکا است. برای دستیابی به این هدÙØŒ این کشور در تلاش است تا ساختاری نهادی در داخل دولت امریکا برای هدایت، نظارت Ùˆ بررسی این تلاش‌ها ایجاد کند. بر این اساس، ایالات متØده برای موÙقیت سیاست شبکه‌سازی (Ú©Ù‡ سیاستی نامتقارن Ùˆ انتخابی است) خود Ú©Ù‡ امروزه برای مقابله با Øکومت‌های اسلامی خصوصاً دولت جمهوری اسلامی ایران برگزیده شده است، بر این گروه‌ها تمرکز دارد:
Û±Ù« شخصیت‌های دانشگاهی Ùˆ روشنÙکران مسلمان لیبرال Ùˆ سکولار؛
Û²Ù« صاØب‌نظران مذهبی جوان Ùˆ میانه‌روابط عمومی،؛
Û³Ù« Ùعالان اجتماعی؛
Û´Ù« گروه‌های زنان Ùعال در مبارزات برابری جنسیتی؛ Ùˆ
۵٫ روزنامه‌نگاران و نویسندگان میانه‌رو.
بر همین اساس امریکا استراتژی شبکه‌سازی خود را بر این اصول قرار داده است
Û±- آموزش دمکراتیک؛ در این زمینه این کشور تلاش دارد تا با به چالش کشیدن Ù…Ùاهیم اسلامی به وسیله ارزش‌های دمکراتیک غربی، اسلام را مطابق برداشت خود بازتعری٠کند.
Û²- رسانه‌ها؛ Øمایت از رسانه‌های طرÙدار غرب برای مبارزه با سلطه رسانه‌ای عناصر مسلمان بسیار مهم است.
Û³- برابری جنسیتی؛ مسئله Øقوق زنان موضوعی مهم در شبکه‌سازی است. ترویج برابری جنسیتی باید بخشی ضروری از این پروژه برای توانمند ساختن مسلمانان طرÙدار غرب باشد.
Û´- هواداری سیاسی؛ اسلام‌گرایان دارای برنامه‌های سیاسی هستند Ùˆ به همین جهت اسلام‌گرایان سکولار نیز باید وارد Ùعالیت سیاسی شوند. در این زمینه Ùعالیت‌های Øمایتی در راستای شکل‌دهی به Ù…Øیط سیاسی Ùˆ Øقوقی جهان اسلام مهم است.
به طور کلی، امریکا برای موÙقیت شبکه‌سازی در کشورهای اسلامی به خصوص جمهوری اسلامی ایران بر یک استراتژی Ú©Ù„ÛŒ تأکید دارد Ùˆ آن تلاش برای معکوس کردن جریان ایده‌ها است. در این رابطه مطالب Ùˆ کتاب‌های مهم متÙکران Ùˆ روشنÙکران غربی در میان مسلمانان مهاجر در ترکیه، اندونزی Ùˆ به ویژه ایران با هد٠ترویج اسلام غربی به زبان عربی ترجمه Ùˆ در سطØÛŒ گسترده انتشار می‌یابد.
علاوه بر این تلاش دارند تا انگاره‌های غربی از مسلمانان را در جوامع دیگر گسترش دهند.
بر همین اساس در سال‌های اخیر تÙاسیر رادیکال Ùˆ متعصبانه از اسلام در بسیاری از جوامع غربی رشد چشمگیری داشته است.(واشنگتن وی‌بس، Û²Û°Û°Ûµ)
این رویکردها در نقاشی‌های اروپاییان از مسلمین بازتاب یاÙته Ú©Ù‡ در آن مسلمین اغلب در صØنه‌های گویای بی‌رØÙ…ÛŒ شدید به تصویر کشیده می‌شدند. تØقیق ریوا سیمون نشان می‌دهد Ú©Ù‡ کلیشه اصلی مسلمان خشن چگونه هنگام شخصیت‌پردازی خاورمیانه‌ای در داستان‌های جنایی انگلیسی Ùˆ امریکایی نقشی عمده دارد.
اگر امریکا بتواند اÙکارعمومی دنیا را متقاعد کند Ú©Ù‡ مسلمانان ÙˆØØ´ÛŒ Ùˆ خشن هستند، آنگاه کشتن آنها Ùˆ تخریب اموالشان مقبول‌تر به نظر خواهد رسید. این قالب تبلیغاتی به طور معمول به وسیله رسانه‌های گروهی پخش می‌شود، به گونه‌ای Ú©Ù‡ این رسانه‌ها تصویر معدودی از مسلمان جنگجو را به عنوان نماینده اسلام بازنمایی می‌نمایند.(دیویدمک‌کولاÙ)
علاوه بر این شماری از Ù…Øققان امریکایی نیز می‌کوشند تا ثابت کنند Ú©Ù‡ جنگجویان Øاضر در میان مسلمین معاصر، تبلور امروزین تروریست‌های صدر تاریخ اسلام هستند!
با این نوع استدلال‌ها، کارشناسان امریکایی تأکید می‌کنند از آنجایی Ú©Ù‡ امریکا Ùˆ دیگر کشورهای غربی به طور مستقیم توان زیادی برای تأثیرگذاری بر مسلمانان ندارند، باید از خود کشورهای اسلامی برای مقابله با اسلام استÙاده کنند در اینجاست Ú©Ù‡ این کشور می‌تواند با ترویج ایجاد شبکه‌های مسلمانان میانه‌رو Øامی غرب Ùˆ پیگیری اقدامات مدنی Ú©Ù…Ú© قابل توجهی را به این مسئله کند.
بنابراین در نبرد ضداسلام‌گرایی امریکا، مسلمانان میانه‌رو، لیبرال و سکولار با ارزش‌های منطبق با ارزش‌های لیبیرال و مدرن، شرکای بالقوه این کشور خواهند بود.
ایالات متØده امریکا تلاش دارد تا با انجام اقدامات مدنی علیه کشورهای اسلامی از جمله ایران به شیوه‌ای نرم بر منابع قدرت جهانی مسلط شود. (جرج کنان)
شبکه‌سازی تØت پوشش اقدامات مدنی علیه جمهوری اسلامی ایران
صاØب‌نظرانی همچون رابرت ستلا٠در کتاب خود با عنوان نبرد ایده‌ها در جنگ بر علیه تروریزم درباره چگونگی Ú©Ù…Ú© به متØدان امریکا در نبرد بر ضدØکومت‌های اسلامی به خصوص ایران سه پیشنهاد ارائه می‌دهند: نخست اینکه امریکا متØدان بالقوه‌ای را Ú©Ù‡ شناسایی کند Ú©Ù‡ می‌توانند زیر یک چتر دسته‌جمعی مخالÙØŒ با ایده‌های اسلام‌گرایانه سازمان یابند. دوم؛ ایالات متØده باید شرکای خود را در نبرد با موج Ùزاینده سازمان‌های غیردولتی اسلام‌گرا تقویت کند. این سازمان‌ها تØت پوشش ارائه خدمات اجتماعی به جوامع Ù…ØÙ„ÛŒ به مسیر مهمی برای اشاعه اÙکار اسلام‌گرایانه در سرتاسر جهان اسلام تبدیل شده‌اند. سوم؛ Ùرصت‌های آموزشی لازم – با تأکید بر زبان انگلیسی – در اختیار جوانان مسلمان قرار داده شود. دانش عملی از زبان انگلیسی پنجره رو به جهان را برای جوانان مسلمان می‌گشاید Ùˆ به آنها امکان دسترسی به منابع اطلاعاتی جهانی Ùˆ نه تنها Ù…ØÙ„ÛŒ را می‌دهد.(والتر، ال.هیکسون)
دانیل بایمن کارشناس مؤسسه بروکینگز نیز معتقد است امریکا در مقابل ایران گزینه‌های Ù…Øدودی در اختیار دارد. بنا به Ú¯Ùته ÙˆÛŒ گزینه‌هایی همچون تغییر نظام، بمباران تأسیسات هسته‌ای Ùˆ اعمال Ùشارهای دیگر علیه ایران می‌تواند به تضعی٠موقعیت امریکا در خاورمیانه بینجامد.
در مقابل بایمن از استراتژی چندجانبه اعمال Ùشارهای مدنی Ùˆ نرم به عنوان ابزارهای بالقوه امریکا برای مقابله با ایران نام می‌برد. به اعتقاد ÙˆÛŒ هد٠این استراتژی باید تقویت گروه‌هایی در ایران باشد Ú©Ù‡ به ظاهر از اÙزایش انزوای کشور ابراز نگرانی می‌کنند.
گروهی از کارشناسان امریکایی نیز شبکه‌سازی را در قالب رویکرد تعامل‌گرایی با هد٠تغییر رÙتار ایران پیشنهاد می‌دهند.
براساس این رویکرد، مخالÙان جمهوری اسلامی باید متØد شوند Ùˆ همبستگی مؤثری میان آنها به وجود آید. Øامیان رویکرد تغییر رÙتار معتقدند اتخاذ رویکرد تعامل‌گرایانه برای امریکا سخت نخواهد بود چرا Ú©Ù‡ این کشور پیش از این نیز با وضعیت‌های مشابه روبه‌رو بوده است. دونالد ریگان در دهه Û¸Û° با وجود Ú©Ù‡ اتØاد جماهیر شوروی را شیطان بزرگ نامید، سال‌ها ایدئولوژی Ùˆ رÙتار شوروی را تØمل کرد، روابط دیپلماتیک خود را با مسکو قطع ننمود Ùˆ Ø·ÛŒ این Ùرایند به نتایج سودمند Ùˆ عملی برای هر دو طر٠دست یاÙت. Øوزه‌های چهارگانه‌ای Ú©Ù‡ Øامیان ایده تعامل‌گرایی به دنبال تغییر رÙتار جمهوری اسلامی در آنها هستند عبارتند از: Û±Ù« مسئله هسته‌ای ایران Ùˆ به طور Ú©Ù„ÛŒ سلاØ‌های کشتارجمعی، Û²Ù« Øمایت از تروریسم، Û³Ù« اخلال در روند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ØŒ Ùˆ Û´Ù« وضع Øقوق بشر.
مراکزی نظیر مؤسسه بروکینگز، شورای غیردولتی روابط خارجی، مرکز نیکسون، بنیاد کارنگی برای ØµÙ„Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ Ùˆ مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون Ùˆ Ù…Øققانی چون جÙری کمپ، ری تکیه، زیبگینیو برژینسکی، ریچارد هاوس Ùˆ هنری کسینجر نمایندگان رویکرد تعامل‌گرا Ùˆ تغییر رÙتار به شمار می‌روند.(ادوارد.پی، لیلی)
شورای روابط خارجی امریکا Ùˆ برخی شخصیت‌های Ùعال سیاسی Ùˆ مقامات اسبق Ùˆ Ùعلی امریکا در آن نیز به Ù†ØÙˆÛŒ رویکرد تغییر رÙتار ایران را مورد توجه قرار داده‌اند.
مایکل رابین در مقابل درخواست شورای ایرانیان مقیم امریکا مبنی بر درخواست از کنگره امریکا برای قطع بودجه مربوط به Ùعالیت جامعه مدنی در ایران Ù…Ø·Ø±Ø Ù†Ù…ÙˆØ¯: «قطع بودجه مربوط به جنگ نرم علیه رژیم ایران اقدامی نادرست است. مهم‌ترین اقدام این است Ú©Ù‡ ما به روشی نرم رژیم ایران را تغییر دهیم Ú©Ù‡ مهم‌ترین Ù…Øور آن اÙزایش بودجه برای گسترش Ùدرالیسم قومی در ایران است.» نکته مهم این است Ú©Ù‡ بودجه این اقدامات از Û´/Û± میلیون دلار به Û¶Û¶ میلیون دلار در سال جاری رسیده است Ú©Ù‡ Û³Û¶ میلیون دلار آن به برنامه‌های رادیو صدای امریکا Ùˆ رادیو اروپا آزاد با هد٠خدشه‌دار نمودن چهره ایران اختصاص یاÙته است. علاوه بر این دپارتمان دولت امریکا Ûµ میلیون دلار بودجه برای ترجمه این برنامه‌ها به Ùارسی اختصاص داده است. علاوه بر این، مایکل رابین می‌گوید Ú©Ù‡ پروژه انقلاب‌های مخملی باید در مورد ایران هم اجرا شود، به این صورت Ú©Ù‡ با تغییرات Ùرهنگی در ایران این کشور وتوی Ùرهنگی شود.
دیگر Ù…Øور این Ø·Ø±Ø ØªÙ…Ø±Ú©Ø² بر نیروهای داخلی برای کاهش مشروعیت رهبران نظام Ùˆ زمینه‌سازی برای تغییر نرم رژیم است.
در مجموع به نظر می‌رسد دلایل چندی موجب شده است تا شاهد نوعی چرخش ظاهری در ادبیات سیاسی مقامات امریکا در قبال نظام جمهوری اسلامی Ùˆ ماهیت Ùˆ موجودیت آن باشیم. به دیگر سخن عواملی مانند ناامیدی واشنگتن به تغییر قهری Ùˆ نرم نظام اسلامی Ùˆ امکان تهییج جنبش‌های اجتماعی، شکست سیاست تغییر قهری رژیم در عراق Ùˆ بØران امنیتی پس از سقوط رژیم بعث در این کشور Ùˆ نیز علل ریشه‌ای تر، تاریخی‌تر Ùˆ بنیادی‌تر دیگر موجب شده است تا Ú¯Ùتمان تغییر نظام اسلامی تا Øد زیادی اÙول یابد Ùˆ به جای آن اندیشه جنگ نرم اهمیت یابد.(کروس، پیتر)
نتیجه‌گیری
در مجموع به نظر می‌رسد به رغم تنوع Ùˆ تکثری Ú©Ù‡ در تئوریزه کردن راهبردهای کلان واشنگتن در قبال جمهوری اسلامی در عرصه آکادمیک Ùˆ Ù…ØاÙÙ„ سیاسی –رسانه‌ای وجود دارد، رویکرد جنگ نرم در قالب ناتوی Ùرهنگی، جنگ رسانه‌ای، قدرت نرم Ùˆ شبکه‌سازی از اهمیت خاصی برخوردار است.
جنگ نرم Ùرایندی هدایت شده (پروژه) Ùˆ به شدت متأثر از Ù…Øیط داخلی Ùˆ بین‌المللی است. در Ù…Øیط داخلی، زمینه‌های تهدیدات نرم بسیار گسترده Ùˆ پیچیده‌اند، به Ù†ØÙˆÛŒ Ú©Ù‡ از سوءرÙتار یک مقام مسئول در برخورد با مردم تا سوءمدیریت در بخش‌های اجرایی Ùˆ Ùساد اداری و‌… می‌تواند عاملی برای ایجاد زمینه‌های جنگ نرم Ùˆ نارضایتی عمومی باشند. به همین دلیل در عرصه داخلی تمام دستگاه‌های دولتی در جلوگیری از شکل‌گیری زمینه‌های جنگ نرم مسئولیت دارند.
اساساً بدون بالا بردن ظرÙیت مسئولیت‌پذیری تمام دستگاه‌های دولتی نمی‌توان با تهدیدات نرم Ùˆ جنگ نرم مقابله کرد. در عرصه بین‌المللی نیز با توجه به نقش اساسی عامل خارجی در جنگ نرم، باید با طراØÛŒ سیاست خارجی منطقی Ùˆ تهاجمی از دخالت سایر کشورها در امور داخلی Ùˆ تعرض به Øاکمیت کشور جلوگیری کرد.
از آنجایی Ú©Ù‡ برای مقابله با تهدیدات نرم داشتن استراتژی بیش از داشتن قدرت مؤثر است، در نتیجه شایسته است استراتژی مقابله‌ای با پروژه جنگ نرم در دو Øوزه داخلی Ùˆ بین‌المللی تدوین Ùˆ نقش هر یک از نهادهای دولتی در آن مشخص Ùˆ تبیین شود. در این راستا، تقویت توانمندی‌های کنترلی سازمان‌های امنیتی ضروری است. در راستای تقویت توانمندی‌های امنیتی نیز برای جلوگیری از اÙزایش بی‌رویه هزینه‌های امنیتی Ùˆ تأثیر منÙÛŒ آن بر بودجه‌ سایر بخش‌ها، باید نسبت به هماهنگی کامل نهادهای امنیتی کشور جهت بهره‌وری کامل از ظرÙیت‌های امنیتی موجود اقدامات لازم در دستور کار قرار گیرد.
- پیشبرد طرØ‌های توسعه‌ای در مناطق Ù…Øروم Ùˆ مرزی در ابعاد مختل٠جهت از بین بردن ظرÙیت‌های واگرایی Ùˆ زمینه‌های اعتراض اجتماعی مانند Ùقر، ناامنی، تورم، بیکاری، تراÙیک Ùˆ …
- پرهیز از تهدیدانکاری بیش از Øد در Ùعالیت نهادهای غیردولتی Ùˆ گسترش آزادی‌های مدنی در چارچوب قانون اساسی همراه با هوشیاری لازم جهت اجتناب از تهدیدات اØتمالی این نهادها در Øوزه‌های امنیت سیاسی Ùˆ اجتماعی.
- تلاش برای عملیاتی کردن Øداکثر ظرÙیت‌های معطل‌مانده قانون اساسی در Øوزه مردم‌سالاری دینی.
- تقویت زیرساخت‌های Ùرهنگی – آموزشی با هد٠تقویت Øس میهن‌دوستی.
- تقویت کنترل Ùˆ نظارت عام بر نهادهای غیردولتی با قانون‌â€Ø°Ø§Ø±ÛŒ مناسب در این Øوزه.
- نظارت Ùˆ کنترل بر سازمان‌های مردم‌نهاد Ùˆ موضوع Ùعالیت آنان Ùˆ به ویژه درآمدها Ùˆ کمک‌های مالی به آنان.
- همسان کردن ظرÙیت‌های سازمان‌های امنیتی کشور با ماهیت تهدیدات نرم.
- اÙزایش کارآمدی نظام اداری Ùˆ اجرایی کشور.
- Ùراهم آوردن زمینه عضویت نخبگان در نهادهای دولتی Ùˆ سیاسی با هد٠جلوگیری از جذب آنان در جبهه مخالÙان.
پی‌نوشت‌ها
Û±- http://www.aei.org/publications/pubID.26987,filter.all/pub-detail.asp.
2- Kogut,B.,A.Metiu.2001.Open Source Software development and distributedinnovation. Oxford Rev. Econom. Policy (17(2) 248-264.
3- W.G.Austin,S.Worchel,eds. The Social Psychology of inter – GroupRelations. Brooks. Brooks /Coole, Monterey, CA.
Taylor, C.T.,Z.A Cilberston. 1973. The Economic Impact
4- Ù…Øمود سریع‌القلم، مبانی نظری سیاست خارجی دولت بوش، Ùصلنامه مطالعات منطقه‌ای، زمستان ۱۳۸۱، ص Û±Û°Ù«
Ûµ- Michael Robin, Can Iran be Trusted? AEI, Middle Eastern out Look, 1 Sept 2006, p.5.
6- Robert Kagan, “It s the Regime, stupid’, Washington Post, 29 Jan 2006, p.7.
7- Abbas Milani, Michael McFaul, To Tame Tehran, Washington Post, 28 Jan, 2006, p.21.
8- http://www.tebyan.net/Archive/Society-Politics/2007/8/2/44061.html
9- http:www.brookings.edu/opinions/2007/09middleeast-telhami.aspx.
10- http://www.aei.org/events/eventID.1254,filter.all/event-detail.asp.
11- Ibn Rushd Fund for Freedom of Thought, “Who Are We?†Web page, n.d.
12- Ú¯Ùتگوی پژوهشگر مؤسسه رند با کارکنان کمیسیون ایالات متØده در زمینه آزادی مذهبی در Ø³Ø·Ø Ø¨ÛŒÙ†â€ŒØ§Ù„Ù…Ù„Ù„ÛŒØŒ واشنگتن دی.سی.نوامبر Û²Û°Û°ÛµÙ«
Û±Û³- David McCullough, Truman, New York: Simon and Schuster, 1992, P.546.
14- George Kennan, Memoirs: 1952 – ۱۹۵۰, Boston: Little, Brown, 1967. Pp.319-320.
15- Walter L.Hixson, George F.Kennan: Cold War Iconoclast, New York: CouumbiaUniversity Press, 1989.p.56.
16- Edward P.Lilly, “The Development of American psychological operations, 1945 – ۱۹۵۱,†December 19, 1951, Box 22.p.35.Records of the PsychologicalStrategy Board, Harry S.Truman Library.
17- Policy Phanning Staff to National Security Group 273, Records of theNational Warfare,†4 May 1948, Record Group 273, Records of the NationalSecurity Council, NSC 10/2. National Archives and Records Administration.
18- Peter Grose, Operation Rollback: America s Secret War Behind the IronCurtain, Boston: Houghton Mifflin, 2000, p.98.
19- http://www.brookings.edu/testimony/2007/1023iran.aspx