هاليوود و ديگر هيچ
صنعت «هاليوود» با استÙاده از قدرت عظيم هنري Ùˆ اقتصادي خود Ùˆ ارائه Ùيلم‌هايي كه از Ùرمول شناخته شده بهره‌گيري از سكس Ùˆ خشونت استÙاده مي‌نمايد، سلطه‌اي Ùراگير بر سينماي ايالات متØده پيدا نموده است. همچنين در بخش توزيع Ùˆ اكران Ùيلم‌هاي سينمايي نيز، مديران صنعت سينماي آمريكا با عملكردي سليقه‌اي، عملاً اجازه نمي‌دهند كه هيچ Ùيلم مغاير با نظرات آنان در اين كشور اكران شود Ùˆ يا به سودآوري اقتصادي دست يابد. نويسنده اين مقاله با نگاهي به وضعيت كنوني ساخت Ùˆ اكران Ùيلم‌هاي سينمايي در آمريكا، نشان مي‌دهد كه در سايه سلطه مطلق هاليوود بر سينماي اين كشور، عملاً سد Ù…Øكمي در برابر ارائه Ùيلم‌هاي غير هاليوودي در ايالات متØده وجود دارد. با نگاهي به وضعيت سينماي آمريكا در چند سال اخير، ممكن است چنين بيانديشيد كه تنها هاليوود، قادر به ساخت Ùˆ عرضه Ùيلم‌هاي سينمايي مي‌باشد. هرچند به روشني مي‌توان Ú¯Ùت كه اين تصوري نادرست است، اما اين نكته صØÙŠØ Ø§Ø³Øª كه تنها Ùيلم‌هاي معدودي مي‌توانند بر پرده سينماهاي ايالات متØده به نمايش درآيند. در سال 2001 ميلادي، كمتر از 1% كل Ùيلم‌هاي به نمايش درآمده در اين كشور، وارداتي بوده‌اند. مداÙعان بازار آزاد با ساده‌انگاري معتقدند كه آمريكاييان Ùيلم‌هاي هاليوودي را بر ساير Ù…Øصولات سينمايي ØªØ±Ø¬ÙŠØ Ù…ÙŠâ€ŒØ¯Ù‡Ù†Ø¯ØŒ اما دليل واقعي اين عدم توازن، بيش از دلايل Ùرهنگي، به علل ساختاري باز مي‌گردد؛ چرا كه در سي سال اخير Ùˆ در سايه به وجود آمدن سينماي مستقل آمريكا، اÙول تئاترهاي مستقل، عدم سودآوري Ùيلم‌هاي خارجي به نمايش درآمده در ايالات متØده Ùˆ در نهايت شكل‌گيري ادغام‌هاي عمودي در صنعت Ùيلم‌سازي آمريكا، ما با اين وضعيت روبه‌رو شده‌ايم. در چنين Ù…Øيطي Ùˆ با اجراي قواعد ويژه واردات Ùيلم به اين كشور از سوي توزيع‌كنندگان آمريكايي Ùيلم‌هاي خارجي، اين وضعيت بØراني‌تر هم شده است. مداÙعان سينماي جهاني مدت‌هاست كه در مورد تهديدات ناشي ازسلطه جهاني هاليوود بر Ùرهنگ شكننده سينماي ملي ساير كشورهاي دنيا، ابراز نگراني مي‌كنند، اما همچنان Ùيلم‌هاي آمريكايي در سراسر جهان به Øكمراني خويش ادامه مي‌دهند. ديويد كيپن در مقاله‌اي كه در ژوئن 2004 ميلادي در نشريه «آتلانتيك» انتشار ياÙت، چنين نوشت: «هاليوود به تماشاگران آمريكايي خويش پشت نموده Ùˆ در وهله نخست، Ùيلم‌هاي خود را براي بازار جذاب بينندگان خارج از خاك آمريكا تهيه مي‌نمايد. نتيجة اين رويكرد سينماگران آمريكايي، توليد موجي از Ùيلم‌هاي جنجالي كليشه‌اي ساخته شده در استوديوهاي اين كشور است كه در اين Ù…Øصولات، با ارائه اتÙاقاتي مضØÙƒ Ùˆ پر سر Ùˆ صدا، Ú¯Ùت‌وگوهاي اØمقانه Ùˆ هنرپيشه‌هايي كه براساس جاذبه بين‌المللي آن‌ها انتخاب گرديده‌اند، Ùيلم‌هايي توليد مي‌شود كه با ويژگي‌هاي Ùرهنگي شهروندان آمريكايي شباهتي اندك دارند.» در Ùيلم‌هاي نظير «تروي» (Troy) كه با Ùروش خيره‌كننده 132 ميليون دلار در آمريكا Ùˆ همچنين Ùروش 356 ميليون دلاري در خارج از ايالات متØده روبه‌رو گرديد، ما شاهد اين اتÙاق بوديم. اگر هاليوود براي دنيا Ùيلم مي‌سازد، بايد اين سؤال را پرسيد كه Ú†Ù‡ كساني براي خود آمريكا Ùيلم مي‌سازند؟ يك پاسخ نامعقول به اين سؤال مي‌تواند نام بردن از كارگرداناني خارجي باشد كه با استÙاده از موضوعات مورد توجه تماشاگران آمريكايي، به Ùعاليت مشغولند. در اين ميان «ژانك ييمو» شناخته شده‌ترين كارگرداني است كه با استÙاده از Ù…Ùاهيم كلاسيك چيني، در ساخت Ùيلم «Ùانوس قرمز را بالا ببر» (1991) در ميان آمريكاييان كاملاً شناخته شده است. اما وي نيز نظير ساير كارگردانان خارجي، نسبت به Øضور رو به رشد هاليوود در كشورهاي ديگر، نگران است. او نيز تلاش مي‌كند كه با تمهيدات تجاري بيشتر، تماشاگران بيشتري را به سوي آثار خود جذب نمايد، ژانگ نيز نظير ساير تهيه‌كنندگان Ùيلم‌هاي هاليوودي، نگاهي به بازار صادراتي Ù…Øصولات سينمايي كشور خويش، چين دارد. Ùيلم سينمايي «قهرمان» يكي از Ùيلم‌هايي است كه با بهره‌گيري از جذابيت‌هاي سينماي هاليوود، در Ø³Ø·Ø Ø¯Ù†ÙŠØ§ موÙقيت‌هاي زيادي به دست آورد؛ هرچند از ويژگي‌هاي Ùرهنگ ملي چين نيز بهره برده بود. Ùيلم قهرمان نيز نظير آثار جنجالي هاليوود، داراي صØنه‌هاي مهيج سينمايي، جلوه‌هاي ويژه Ùˆ Ùهرستي بلند از ستارگان شناخته شده بين‌المللي نظير جت‌لي، توني ليرونگ، ماجي چيونگ Ùˆ ژانگ ژياي بود. اين Ùيلم با ÙˆÙاداري به آداب Ùˆ رسوم ملي Ùˆ Ùرهنگ Ùˆ تاريخ مردم چين، داستاني در مورد ترور امپراتور اعظم اين كشور روايت مي‌نمايد. نتيجة تركيب همزمان اين عناصر Ù…Øلي- جهاني، ساخت Ùيلمي جذاب Ùˆ با درون ماية چيني است كه با شكستن ركورد در چين Ùˆ همچنين كشورهاي مختل٠آسيايي Ùˆ اروپايي Ùˆ Ùروشي بيش از يكصد ميليون دلار، به موÙق‌ترين Ùيلم سينمايي تاريخ چين تبديل گشته است. البته در نقاط ديگري از دنيا نيز از تركيب عناصر هاليوودي با ويژگي‌هاي Ùرهنگ بومي بهره برده شده است. در تابستان سال 2004 ميلادي، مي‌توان به Ùيلم‌هاي «تايجوكجي» (كره جنوبي)ØŒ «نگاه شبانه» (روسيه) Ùˆ «Øادثه رامسچيÙ» (آلمان) اشاره كرد كه تلاش كرده بودند، با استÙاده از اين Ùرمول موÙÙ‚ØŒ بقاي سينماي ملي خويش را تضمين نمايند، اما موÙقيت نسبي اين آثار، اين پرسش را به وجود مي‌آ‌ورد كه آيا با توجه به جنبه‌هاي زيبايي شناسانه Ùˆ هنري، اين آثار، قابل برابري با ساير آثار هنري ساخته شده در اين كشورها هستند؟ Ùˆ آيا اين آثار نشان‌دهندة ويژگي‌هاي ملي Ùˆ Ùرهنگي كشورهاي سازنده بوده‌اند Ùˆ يا اينكه ما تنها شاهد كپي‌هاي نازلي از آثار اصلي Ùˆ پرÙروش سينماي هاليوود هستيم كه از پاره‌اي عناصر ملي كشور سازنده هم بهره برده‌اند؟ اما هيچ‌كس نمي‌داند كه چرا هيچ‌يك از اين آثار پرÙروش در Ø³Ø·Ø Ø¯Ù†ÙŠØ§ØŒ در ايالات متØده كه بزرگ‌ترين بازار Ùيلم جهان Ù…Øسوب مي‌شود، ساخته Ùˆ عرضه نشده اند. Øتي با رويكرد موÙÙ‚ جهاني به اين آثار، به ويژه Ùيلم سينمايي قهرمان، اين اثر در يكي از بدترين زمان‌ها اكران شده Ùˆ آينده تجاري آن در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. علي‌رغم ساخت اين اثر در سال 2002 ميلادي، Ùيلم قهرمان تا دو سال در سينماي آمريكا به نمايش در نيامد؛ هرچند اين اثر جزء نامزدهاي Ùستيوال «آكادمي» ايالات متØده در بخش بهترين Ùيلم زبان خارجي بوده است. علاوه بر اين، منتقدان آمريكايي با انتقاد Ùˆ بدگويي از اين Ùيلم، ارزش‌هاي Ùيلم قهرمان را ناديده انگاشتند. از سوي ديگر مشخص نيست كه آيا اين Ùيلم، پس از گذشت دو سال از زمان ساخت، در سالن‌هاي متعدد Ùˆ با تبليغات مناسب نظير Ùيلم‌هاي تجاري موÙÙ‚ آمريكايي عرضه خواهد شد Ùˆ يا اينكه نظير Ùيلم‌هاي هنري، تنها در چند شهر اكران خواهد شد. تصميم‌گيري در اين مورد Ùˆ همچنين سرنوشت ساير Ùيلم‌هاي آمريكايي عمدتاً در دستان اÙراد با Ù†Ùوذي است كه در سايه مديريت مراكز توزيع Ùيلم‌هاي سينمايي در ايالات متØده، در صورت تمايل خويش، موÙقيت‌هاي تجاري يك Ùيلم را تضمين مي‌نمايند. البته در سال‌هاي اخير، مديران اين مراكز در اكثر موارد، مانعي در برابر توزيع Ùˆ نمايش Ùيلم‌هاي آسيايي در آمريكا بوده‌اند ولي در مواردي، با اكران مناسب Ùˆ پر سرو صداي پاره‌اي از آثار همسو با خواسته‌هايشان، موÙقيت‌هاي تجاري زيادي را براي اين آثار Ùراهم نمودند؛ اما آثار خارجي زيادي را با دوره اكراني Ù…Øدود Ùˆ بدون آماده نمودن زمينه مناسب¬، اكران نمودند كه اين آثار با شكست روبه‌رو گرديدند. البته بايد به خاطر داشت كه توزيع‌كنندگان سينماي آمريكا، علاوه بر ارائه پيش‌شرط‌هاي مختل٠و دردسرساز، با انجام تغييرات مورد نظر خود در اين Ùيلم‌ها، مدعي هستند كه تلاش مي‌كنند تا اين آثار را به ذائقه هنري مردم آمريكا نزديك كنند. به علاوه، اين مؤسسات با انجام دوبله موردنظر انگليسي اين آثار، سليقه خود را بر تماشاگران آمريكايي تØميل مي‌كنند. به عنوان مثال، مؤسسه توزيع Ùˆ اكران Ùيلم سينمايي موÙÙ‚ قهرمان از كارگران اين اثر خواسته است كه نسبت به كاهش 18 دقيقه‌اي زمان اكران اين Ùيلم اقدام نمايد! هر زمان كه كارشناسان Ùˆ منتقدان سينمايي تلاش مي‌كنند به بررسي دلايل غيبت آثار غير آمريكايي Ùˆ غير هاليوودي در ايالات متØده بپردازند؛ اكثراً چنين عنوان مي‌كنند كه آمريكاييان علاقه‌اي به خواندن Ùيلم‌هاي «زيرنويس‌دار» ندارند، هرچند در سال‌هاي اخير، چند Ùيلم خارجي بدون دوبله انگليسي، توانسته‌اند با داشتن زيرنويس، در سينماهاي ايالات متØده به موÙقيت مناسب تجاري دست يابند. بدين ترتيب نادرستي نظريه Ùوق آشكار مي‌گردد. كارشناسان سينماي آمريكا بايد به جاي توجه به دلايلي نظير روي‌گرداني مردم آمريكا نسبت به آثار خارجي، به ساز Ùˆ كار Øاكم بر عرضه Ùيلم‌هاي غير هاليوودي در ايالات متØده توجه كنند. به علاوه، در دهه‌هاي اخير، ساختار سينماي آمريكا به گونه‌اي سازمان‌دهي شده است كه جايي براي اكران آثار غير آمريكايي Ùˆ غير هاليوودي باقي نماند. در اين ميان، تنها در مواردي معدود، چند توزيع كننده Ùيلم‌هاي سينماي خارجي، در ايالات متØده از اكران Ùيلم‌هايي با هويت جهاني- Ù…Øلي استقبال كرده‌اند كه اكثر آن آثار در ميانه طي٠آثار «هنري» Ùˆ آثار «Øادثه‌اي» (اكشن) قرار گرÙته‌اند. بي‌شك با ارائه مناسب Ùيلم‌هاي خارجي به ويژه Ùيلم‌هاي سينمايي آسيايي در سينماهاي ايالات متØده، تماشاگران آمريكاي با سينماي غيرهاليوودي آشنا شده Ùˆ اعتراض خود را نسبت به رÙتارهاي نامناسب پيشين عرضه‌كنندگان Ùˆ توزيع كنندگان Ùيلم‌هاي سينمايي در اين كشور ابراز خواهند نمود. به علاوه، در سايه بروز اين تغييرات، تهيه كنندگان خارجي بيشتري مي‌توانند به بازار Ùيلم ايالات متØده وارد گردند. بدين ترتيب، ما شاهد تنوعي يبيشتر در Ù…Øصولات سينمايي اكران شده در آمريكا خواهيم بود.
منبع: ماهنامه سياØت غرب شماره 39