سیزده آبان؛ روز حادثه‌ها و رخدادهای تلخ و شیرین

محمد رجائی

1 - تبعید امام خمینی به ترکیه، سیزده آبان 1343 ش
2 - کشتار دانش‌آموزان معترض توسط ماموران رژیم شاه سیزده آبان 1357 ش، "روز دانش‌آموز"
3 - تسخیر لانه جاسوسی (سفارت‌خانه) آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، سیزده آبان 1358 ش
فرصت و امکان توضیح و تبیین هر کدام از وقایع و رخدادهای مذکور نیست، فقط به یکی از آن که زمینه‌ساز حوادث بعدی بوده و در تاریخ انقلاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اشاره می‌کنیم. واقعه‌ای که سرنوشت انقلاب و کشور را رقم زد؛ تبعید رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی.
با اینکه بیش از هفت ماه از آزادی امام خمینی از زندان رژیم شاه نمی‌گذاشت، اما به دنبال اعتراض شدید و گسترده ایشان نسبت به احیاء و تصویب لایحه کاپیتولاسیون توسط دولت وقت (مصونیت قضایی اتباع آمریکایی)، ماموران مسلح رژیم شاه، نیمه شب سیزدهم آبان 1343، خانه امام را در قم محاصره کرده و از بالای دیوار، وارد منزل شدند و امام را دستگیر و شبانه‌با اتومبیل به تهران منتقل نمودند. و ازآنجا بدون فوت وقت، مستقیم به ترکیه تبعید کردند.
درباره دستور تبعید و انجام آن در اسناد آمده است: حسنعلی منصور که با انتخاب آمریکا به نخست وزیری رسیده بود برنامه‌های مهم و جامعی به سود غرب و در راس ان آمریکا داشت که یکی از مهمترین آنها لایحه کاپیتولاسیون بود. پس از مخالفت حضرت امام و به تبع ایشان سایر مراجع و علما با این طرح و نفوذ آمریکا و غرب در کلیه شئون کشور، منصور دستور یافت که با هماهنگی محمدرضا شاه، امام را به ترکیه تبعید کند. از طرف شاه به رئیس ساواک، یعنی تیمسار پاکروان دستور اقدام داده شد و پاکروان نیز به مولوی، رئیس ساواک تهران دستور دستگیری و انتقال امام به تهران را جهت تبعید به ترکیه صادر کرد. صبح روز 13/8/43 ش مولوی شخصا به همراه نیروهایی از هوابرد به قم رفته و خانه امام را به محاصره درآوردند. امام خمینی که در آن ساعت صبح در یکی از اتاقهای منزل مشغول نماز و عبادت بود، پس از شنیدن سروصداها قصد خروج از اتاق را داشت ولی چون دری که اتاق را به بیرون وصل می‌کرد بسته بود و کلید آن در آن لحظه در اختیار امام نبود نتوانست بیرون بیاید، ماموران ساواک هم وقتی در را بسته دیدند با مشت و لگد به در کوبیدند، امام چندین بار تکرار کرد: "وحشیگری در نیاورید الان در را باز می‌کنم. " امام بعد از اینکه کلید را نیافت از در دیگر که به کوچه باز می‌شد رفت و مهر امضای خود را به همسرشان سپرده و فرمودند: "شما را به خدا می‌سپارم" ماموران امام را محاصره کرده و بی‌درنگ سوار اتومبیل کرده و به طرف تهران راه افتادند. حضرت امام قبل از سوارشدن به اتومبیل، وقتی تعداد زیادی کماندوهایی که ایشان را محاصره کرده بودند را دید، با لبخند معناداری به مسئول گروه آنها فرمود: "این همه قوا نمی‌خواست".
در گزارشی که شهربانی قم به شهربانی کل کشور ارسال داشته است جریان انجام ماموریت را به مشروح بیان می‌کند که به قسمت‌هایی از آن اشاره می‌کنیم:
"... 1 - از نظر اهمیت ماموریت از چهار روز قبل، آقای خمینی به وسیله مامورین اطلاعات در 24 ساعت تحت مراقبت قرار گرفت.
2 - به حسب اهمیت موضوع تا ساعت 3 صبح روز 13/8/43 موضوع ماموریت به هیچ یک از عناصر تابعه ابلاغ نگردید و اصولا فعالیتی که دلیل بر وضع غیرعادی و یا انجام ماموریتی بوده باشد انجام نگردید. فقط ظاهرا از نحوه خدمتی افسران و ماموران ایراد گرفته شد. افسران را برای ساعت 22 همان شب به منظور مواخذه ولی باطنا برای آمادگی به شهربانی احضار و افراد نیز در شهربانی به ظاهر بازداشت شدند.
3 - مامورین ساواک تحت سرپرستی سروان عصار مقارن ساعت 45/3 صبح خود را به شهربانی معرفی نمودند.
4 - از ساعت 4 صبح روز 13/8/43 کلیه ارتباط تلفنی داخلی و کاریر به (ظاهرا) علت عیب فنی از کار افتاده بود که با فعالیت مامورین فنی ادارات مربوطه در ساعت 30/8 ارتباط دایر گردید.
5 - از ساعت 18 روز 12/8/43 اینجانب تا شروع عملیات در شهربانی حاضر و طرح لازم برای انجام ماموریت تهیه و در ساعت 3 صبح وظایف افسران و ماموران ابلاغ و تفهیم گردید.
6 - صبح سرهنگ 2 عزلتی معاون شهربانی و سروان عصار و مامورین مربوطه تحت نظر مستقیم اینجانب جهت انجام ماموریت درب منزل آقای خمینی رفته بدون هیچ‌گونه اصطکاک و خسارت جانی و مالی نامبرده دستگیر و به سرهنگ 2 طاهری تحویل گردید سرکار سرهنگ بدیعی رئیس ساواک قم هم در معیت اینجانب بود. " سپس شرح اقدامات پس از دستگیری را نگاشته است که شامل گماردن افراد امدادی و شهربانی در نقاط حساس شهر، تحت کنترل و مراقبت شدید قراردادن منازل آیات عظام قم و کنترل صحن مطهر و مسجد اعظم و مدرسه فیضیه است. در ادامه گزارش آمده است که "... تا ساعت 7 صبح هیچ کس از موضوع مطلع نشده است" و در پایان نام افراد شرکت‌کننده را در این فتح بزرگ! ذکر نموده است.
بدیعی، رئیس ساواک وقت قم نیز انجام عملیات دستگیری و اعزام امام به تهران را اینگونه به ساواک تهران مخابره می‌کند: "کار تمام شد، ساعت 15/5 به تهران اعزام گردید. صحن، مساجد، خیابان‌ها پاس گمارده شده، فعالیت اساسی در مورد انجام کار با مامورین ساواک بوده. وضع آرام. "
پس از اعزام حضرت امام به تهران، در نامه رئیس ستاد فرماندهی نیروی هوائی (سرلشگر تدین)، درباره هواپیمای حامل امام به ترکیه چنین آمده است: "به فرمان مطاع شاهانه مقرر است یک فروند هواپیمای 130-ث به شماره 103-5 با پرسنل پروازی پیوست در ساعت 130 گرینویچ روز 13/8/43 از تهران حرکت و... در ساعت 554 گرینویچ در آنکارا فرود خواهد آمد. خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به کسب اجازه فرود هواپیما فرودگاه آنکارا در اسرع وقت و اعلام آن به نیروی هوایی شاهنشاهی اقدام مقتضی معمول دارند. " در ادامه نامه به ماموران همراه حضرت امام و صورت خدمه هواپیما اشاره شده است؛ "1 - سرگرد محمدعلی اروندی، 2 - سروان جواد حسینی، 3 - ستوان یار سوم ایمن الله طلوع بدیعی، 4 - ستوان یکم احمد خزری، 5 - استوار یکم نصیر بکلی، 6 - استوار عبدالله محمدتقی، 7 - گروهبان دوم عباس خالدی. "
اگر مطبوعات کثیرالانتشار آن دوره را تورق کنیم، تبعید امام خمیین را اینگونه انعکاس داده‌اند:
"در اطلاعیه سازمان امنیت آمده است که چون رویه آقای خمینی و تحریکات مشارالیه بر علیه منافع ملت و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی کشور تشخیص داده شد، لذا ساعت 8 صبح چهارشنبه 13/8/48 از ایران تبعید گردید". آیت‌الله العظمی خمینی در صبحگاهان، به وسیله هواپیمای هرکولس نیروی هوایی ایران و به اتفاق سرهنگ افضلی، مامور ساواک به ترکیه تبعید شدند. با نشستن هواپیمای حامل آیت‌الله خمینی، پس از سه ساعت و سی دقیقه پرواز، در ساعت یازده و سی دقیقه در فرودگاه آنکارا، ایشان مورد استقبال ماموران امنیتی ترکیه در سالن فرودگاه قرار گرفتند. مامورین ترکیه پس از گفتگو با سرهنگ افضلی - رئیس بخش امور اجتماعی ساواک - ایشان رابه اتفاق نامبرده سوار اتومبیل و پس از طی سی و پنج کیلومتر مسافت، مستقیما به هتل سیلوار پالاس" (طبقه چهارم، اطاق شماره 514) که قبلا آماده شده بود، بردند".
خبر دستگیری و تبعید حضرت امام در اخبار سراسری رادیو ایران نیز به طور خلاصه بدین شرح منتشر گردید: مطابق اطلاع موفق و شواهد و دلایل کافی چون رویه آقای خمینی و تحریکات مشارالیه بر علیه منافع ملی و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی کشور تشخیص داده شد، لذا در تاریخ 13 آبان 1343 از ایران تبعید گردید. "
همان ساعات صبح سیزده آبان، سرلشگر پاکروان، رئیس ساواک طی تلگرافی به کلیه ساواک‌های کشور می‌نویسد: "نظر به اینکه امروز آیت‌الله خمینی از کشور تبعید شده است، برای جلوگیری از عکس‌العملهای احتمالی هشیاری و مراقبت مبذول داشته باشید و از هر تحریک و تشنج شدیدا و بلادرنگ جلوگیری نمایید. وضع را دهید. "
پس از تبعید حضرت امام، بدیعی رئیس ساواک قم، هر ساعت گزارشی از وضعیت و عکس‌العمل طلاب و مردم به ساواک تهران مخابره می‌کردند که در اسناد متعدد ساواک مشهود است و می‌توان دید. این وضعیت از سایر شهرها نیز گزارش شده است.
سرهنگ افضلی پس از همراهی امام و بازگشت به ایران در گزارشهای خود اظهارات تبعید و در داخل هواپیما چنین نقل کرده است: ایشان گفتند: "من برای وطنم تبعید شدم".
حضرت امام پس از ورود به ترکیه چندین نامه و تلگراف به خانواده و دیگر دوستان ارسال می‌کنند، نخستین تلگراف ایشان، خبری است که از سلامتی خود به خانواده‌شان ارسال نمودند. در آن، خطاب به فرزندشان حاج‌آقا مصطفی می‌نویسند: "نور چشمی... با سلامت وارد آنکارای ترکیه شدم. به هیچ وجه نگران نباشید. حالم خوب و راحت هستم. " در نامه‌های بعدی، ضمن اعلام خبر سلامتی، تذکراتی هم می‌دهند ازجمله در نامه مورخ 9 رجب 1384 ق (23 آبان 1343) با ابلاغ سلامتی اظهار داشتند: "راضی نیستم کسی برای آزادی من نزد دستگاه جبار وساطت کند... ارزش روزدن ندارد. "

منابع:
1 - امام در آیینه اسناد ساواک، جلد 1 تا 22
2 - نهضت روحانیون ایران
3 - صحیفه امام
4 - امام در آیینه اسناد شهربانی جلد 1 تا 5
5 - هفت هزار روز
6 - تحلیلی بر نهضت امام خمینی

 

 

 

 

منبع: روزنامه / جمهوری اسلامی Û±Û³Û¸Û¹/Û¸/Û±Û³

چاپ                       ارسال براي دوست

نظرات كاربران
نام

ايميل
نظر

 

مسئولیت محتوا و مواضع مندرج در مقالات بر عهده نویسندگان بوده و درج آنها در این پایگاه به مفهوم تأیید آن نمی باشد. Copyright © second-revolution.ir, All Rights Reserved