Ùراز Ùˆ Ùرود پرونده گروگان‌های آمریکایی در مجلس اول ØŒ از شروط نمایندگان تا تواÙÙ‚ دولت
اکبر‌هاشمی‌ رÙسنجانی،رییس مجلس اول در خاطرات خود می‌نویسد: «تشکیل Ùˆ Ùعالیت کمیسیون بین‌المللی تØقیق برای بررسی جنایات شاه Ùˆ دخالت‌های آمریکا در ایران Ú©Ù‡ مورد نظر سازمان ملل Ùˆ آمریکایی‌ها بود Ùˆ در ایران نیز توسط وزارت امورخارجه پیگیری می‌شد، به عنوان یک راه ØÙ„ نگاه می‌شد.»(انقلاب Ùˆ پیروزی، ص 453) اما Øجت الاسلام موسوی خوئینی‌ها درباره تصمیمات گرÙته شده برای ØÙ„ این مساله Ú¯Ùته است: «باید برگردیم به زمانی Ú©Ù‡ Øضرت امام بیمار شدند Ùˆ از قم به تهران آمدند Ùˆ در بیمارستان بودند. آن ایام Ùشار زیادی برای آزاد کردن گروگان‌ها وارد می‌شد...من با Øاج اØمدآقا رÙتیم خدمت امام در بیمارستان قلب Ùˆ از ایشان پرسیدیم Ú©Ù‡ ما بالاخره Ú†Ù‡ باید بکنیم؟ Ùرمودند بهترین راه ØÙ„ آن است Ú©Ù‡ تصمیم‌گیری در این مورد را به عهده مجلس بگذاریم.» همزمان با این بØث‌ها،امام (ره) در تاریخ 14 اسÙند 1358 پیامی‌ صادر کردند Ú©Ù‡ در آن تشکیل کمیسیون بین‌المللی تØقیق برای بررسی جنایات شاه Ùˆ دخالت‌های آمریکا در ایران را مورد مواÙقت قرار دادند Ùˆ برای نخستین بار، ØÙ„ Ùˆ Ùصل نهایی مساله گروگان‌ها را به مجلس شورای اسلامی Ú©Ù‡ خرداد سال 59 تشکیل شد، سپردند. ایشان در این زمینه Ùرمودند: «همان طور Ú©Ù‡ بارها Ú¯Ùته‌ام ما خواستار استرداد شاه Ùˆ اموال ملت از او می‌باشیم. ولی از آنجا Ú©Ù‡ در آینده نزدیک، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی ‌اجتماع می‌نمایند، امر گروگان‌ها با نمایندگان مردم است تا نسبت به آزادی گروگان‌ها Ùˆ امتیازاتی Ú©Ù‡ در قبال آنان باید بگیرند، تصمیم گیرند، زیرا این مردمند Ú©Ù‡ باید در جریانات سیاسی دخالت داشته باشند.» (صØÛŒÙÙ‡ امام، جلد 12ØŒ ص 161) از آن جا Ú©Ù‡ گروگان‌گیری یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی اتÙاق اÙتاد، اولین درگیری بین انقلابیون ایرانی Ùˆ دولت آمریکا بود Ùˆ بر مسائل Ùˆ اوضاع داخلی Ùˆ خارجی ایران Ùˆ آمریکا تأثیر زیادی گذاشت Ùˆ از نظر سیاست داخلی Ùˆ خارجی مساله ای Øائز اهمیت تلقی می‌شد. به همین جهت هر یک از جناØ‌های سیاسی در آن زمان موضع خود را داشته Ùˆ بعضا تلاش داشتند از آن به Ù†Ùع خود بهره برداری نمایند. بعضی از سیاستمداران وقت مانند بنی صدر، قطب زاده Ùˆ امثال آن نیز تلاش کردند پیش از اØاله مساله به مجلس شورای اسلامی آن را ØÙ„ کنند تا کار به مجلس کشیده نشود. امّا سرانجام، ØÙ„ بØران گروگان‌گیری به دستور امام(ره) به مجلس شورای اسلامی ‌واگذار شد.نمایندگان اولین دوره، بلاÙاصله بعد از شروع کار درگیر ØÙ„ این معضل شدند. تا آن زمان نامه‌های مختلÙÛŒ از سوی سیاستمداران غربی Ùˆ اعضای کنگره آمریکا Ùˆ بستگان گروگانها دریاÙت شده بود. دیدگاه جناØ‌های سیاسی مجلس نسبت به گروگان گیری نهضت آزادی: همزمان با تسخیر سÙارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، امور اجرایی کشور را دولت موقت اداره می‌کرد Ú©Ù‡ نخست وزیر آن دولت، دبیرکل نهضت آزادی بود. نهضت آزادی از ابتدا با این Øرکت مواÙÙ‚ نبود Ùˆ با ذکر پیامدهای آن صریØاً مخالÙت خود را اعلام کرد. به نظر نهضت آزادی عمل دانشجویان پیرو خط امام، مخال٠قواعد Øاکم بر نظام بین‌المللی بود Ùˆ موجب انزوای ایران در جهان Ùˆ مقابله آمریکا با ایران شده Ùˆ موجب می‌شد Ú©Ù‡ چهره انقلاب اسلامی در جهان مشوه جلوه نماید Ùˆ از صدور انقلاب جلوگیری شود، در نتیجه Ù…Øکومیت اقدام دانشجویان لازم به نظر می‌رسید. مهندس بازرگان آثار Ùˆ تبعات گروگان‌گیری را به ضرر ایران می‌دانست. ÙˆÛŒ معتقد بود Ú©Ù‡ :« در جریان گروگان‌گیری علیرغم ایجاد تÙرقه در داخل کشور به واسطه اÙشاگری‌ها، این عمل موجب اتØاد کلیه کشورها در خارج بر علیه ایران شد. علاوه بر آن در نهایت، شوری سابق برنده اصلی، آمریکا برنده دوم Ùˆ ایران بازنده اصلی گردید.» بنی صدر Ùˆ طرÙداران ÙˆÛŒ: این گروه بر خلا٠دولت موقت Ú©Ù‡ مقارن گروگان‌گیری استعÙا کردند، پس از گروگان‌گیری در مصدر قدرت بودند. در آغاز کار بطور ضمنی مساله را تأیید کردند Ùˆ Øتی در اجتماعات Ùˆ تظاهرات مقابل لانه جاسوسی به سخنرانی پرداختند. شخص بنی صدر Ú©Ù‡ به تز سه جهانی معتقد بود Ùˆ بر این اساس نمی‌توانست با ارزش‌های Øاکم بر روابط بین الملل مخالÙت کند، در این زمینه برخورد متÙاوت پیش گرÙت. ابتدا با گروگان‌ها همدردی کرد Ùˆ سپس اعلام داشت Ú©Ù‡ نمی‌توان سÙارتخانه را با زور تخلیه نمود. علاوه بر آن بنی صدر عمل دانشجویان را اعتراض تمامی‌ ملت نامید، امّا پس از خلع از ریاست جمهوری Ùˆ در آبان 1360ØŒ گروگان‌گیری را موجب تØری٠انقلاب اسلامی Ùˆ نرسیدن پیام آن به ملت‌ها دانست. Øزب جمهوری اسلامی: اشغال سÙارت آمریکا Ùˆ دستگیری مأموران آمریکایی، به نظر آیت الله بهشتی، دبیر Ú©Ù„ وقت Øزب، نقطه عطÙÛŒ در انقلاب اسلامی بود. به این معنی Ú©Ù‡ ضرورتا این انقلاب ایجاب می‌کرد Ú©Ù‡ ملت ایران دشمن اصلی خود را بیش از هر چیز دیگر مورد هد٠قرار دهد Ùˆ به این وسیله بر استقلال هر Ú†Ù‡ کامل‌تر Ùˆ تمام‌تر خود تأکید نماید. علاوه بر این‌ها، به نظر ÙˆÛŒ مساله اصلی برای ملت ایران، بازگشت هر Ú†Ù‡ کامل‌تر به خویشتن اسلامی خویش است Ùˆ مساله اشغال لانه جاسوسی از عوامل مؤثر در شتاب دادن به این بازگشت بوده است. به همین جهت تØمل خسارات وارده بابت این قضیه بسیار آسان است. چنانکه مشاهده می‌شود این دیدگاه گروگان‌گیری را تأئید کرده Ùˆ در عین Øال بر همان مبنا به دنبال ØÙ„ آن در مجلس بوده است. شیوه برخورد مجلس شورای اسلامی با مساله گروگان‌گیری در برخورد اولیه، مجلس به دو گروه مخال٠و مواÙÙ‚ ØÙ„ مساله گروگان‌ها در آن مقطع زمانی تقسیم شد. در مرØله بعد مواÙقین Ø·Ø±Ø Ùˆ ØÙ„ مساله گروگان‌ها به دو دسته تقسیم شدند Ú©Ù‡ عبارت بودند از: گروه مواÙÙ‚ با آزادی گروگان‌ها در صورت پذیرش شرایط ایران توسط دولت آمریکا Ùˆ در صورت عدم پذیرش آن شرایط Ù…Øاکمه گروگان‌ها، Ùˆ گروه مواÙÙ‚ با Ù…Øاکمه گروگان‌ها بدون بØØ« درباره آزادی آن‌ها. Ø¬Ù†Ø§Ø Ù…Ù„ÛŒ- مذهبی Ùˆ طرÙداران بنی صدر بیشتر به غرامت‌گیری Ùˆ امتیازگیری از اموال شاه Ùˆ اموال بلوکه شده ایران Ùˆ دست کشیدن از خصومت با آمریکا اعتقاد داشتند، در Øالیکه نمایندگان Ø¬Ù†Ø§Ø Ø§Ø³Ù„Ø§Ù…ÛŒ بر بعد ارزشی Ùˆ آرمانی قضیه Ú©Ù‡ عبارت از اثبات Øقانیت Ùˆ رساندن Ùریاد مظلومان ایران به جهان Ùˆ مهمتر از همه ایستادگی در برابر آمریکا Ùˆ سرمشق دادن به ملت‌های دیگر بود، تأکید کرده Ùˆ خواهان تداوم مبارزه شدند. مسائل مربوط به گروگان‌گیری در نشست‌های 21ØŒ 25 Ùˆ 27 شهریور Ùˆ یکم، هشتم Ùˆ دهم مهر 1359 مجلس شورای اسلامی به طور Ù…Ùصل Ù…Ø·Ø±Ø Ùˆ مورد بØØ« Ùˆ بررسی قرار گرÙت. جمعی از نمایندگان ابتدا پیشنهاد کردند Ú©Ù‡ این مساله در جلسه ای رسمی‌ Ùˆ غیرعلنی رسیدگی شود. استدلال آنان این بود Ú©Ù‡ با داشتن اطلاعات کامل در این زمینه تصمیم‌گیری شود. اما پس از اعلام نظر کمیسیون سیاست خارجی Ùˆ صØبت‌های مخالÙین مبنی بر اینکه چنین جلسه‌ای انعکاس بدی در جامعه خواهد داشت، این پیشنهاد به رای گیری گذاشته شد Ú©Ù‡ رای نیاورد. پس از آنکه پیشنهاد جلسه غیرعلنی تصویب نشد، جمعی دیگر از نمایندگان این موضوع را Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù†Ø¯ Ú©Ù‡ آیا رسیدگی به این مساله تنها در جلسه علنی تصمیم‌گیری شود یا اینکه مجلس کمیسیون ویژه‌ای را مامور رسیدگی Ùˆ پیشگیری موضوع کند؟ همزمان گروهی از نمایندگان نیز پیشنهاد دادند Ú©Ù‡ مساله گروگان‌ها تا زمانی Ú©Ù‡ آمریکا در روش خود در مقابل انقلاب اسلامی تجدیدنظر نکند، از دستور کار مجلس خارج شود Ú©Ù‡ این پیشنهاد هم تصویب نشد. با این Øال، بار دیگر گروهی از نمایندگان مجلس در نامه‌ای به‌ هاشمی ‌رÙسنجانی، رئیس مجلس مباØØ«ÛŒ تازه Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù†Ø¯.‌هاشمی ‌رÙسنجانی در خاطرات خود نوشته است: «از طر٠گروهی از نمایندگان نامه‌ای به من داده شد Ú©Ù‡ در آن پیشنهاد شده بود Ú©Ù‡ پیش از انتخاب اعضای کمیسیون ویژه در خصوص کلیات مربوط به این بØØ« Ùˆ مشخصا موضع انقلاب اسلامی ایران درباره آمریکا Ùˆ اینکه آیا اساسا گروگان‌گیری یک عمل انقلابی است یا نه Ùˆ آیا همان‌طور Ú©Ù‡ بعضی معتقدند این گروگان‌گیری، انقلاب اسلامی را به انزوا کشانده است یا نه Ùˆ مهم تر از همه در مورد اینکه آیا Ù…Øاصره سیاسی Ùˆ اقتصادی ایران از طر٠دولت آمریکا، Ùقط به خاطر گروگان‌گیری بوده یا از ماهیت تجاوزکارانه آن دولت است، بØØ« Ùˆ Ú¯Ùت‌وگو شود.»(انقلاب در بØران، 215) این پیشنهاد پس از صØبت‌های مواÙÙ‚ Ùˆ مخالÙØŒ مباØØ« مجلس را Ø´Ú©Ù„ دیگری داد، چنانکه ‌هاشمی ‌رÙسنجانی می‌گوید تا آنجا Ú©Ù‡ آزادی با Ù…Øاکمه گروگان‌ها Ùˆ مذاکره یا عدم مذاکره با آمریکایی‌ها بØØ« اصلی شد.(انقلاب در بØران ص 215) در این شرایط جمعی دیگر از نمایندگان پیشنهاد دادند Ú©Ù‡ از دانشجویان پیرو خط امام دعوت شود تا در مجلس Øضور یابند Ùˆ در زمینه مسائل مربوط به سÙارت آمریکا Ùˆ گروگان‌ها، اطلاعاتی در اختیار نمایندگان بگذارند.‌هاشمی‌رÙسنجانی می‌گوید: «این پیشنهاد با این استدلال Ú©Ù‡ پس از آنکه کمیسیون ویژه تشکیل شد، اطلاعات لازم از دانشجویان گرÙته شود، به تصویب نرسید.» (انقلاب در بØران، ص 215) انتخاب اعضای کمیسیون ویژه رسیدگی به مساله گروگان‌ها سرانجام مجلس در نشست دهم مهرماه 1359 اعضای کمیسیون ویژه رسیدگی به مساله گروگان‌ها را انتخاب کرد.آیت الله سیدعلی خامنه‌ای، آیت الله Ù…Øمد موسوی خوئینی‌ها، آیت الله Ù…Øمد یزدی، علی اکبر پرورش، سید Ù…Øمد خامنه‌ای،سید Ù…Øمدکاظم موسوی بجنوردی Ùˆ علی اکبر ناطق نوری به عضویت این کمیسیون در آمدند. مجلس در مصوبه خود تاکید کرد Ú©Ù‡ اعضای این کمیسیون ØÙ‚ هیچ‌گونه مذاکره مستقیم Ùˆ یا غیرمستقیم با مقامات آمریکایی را ندارند. براساس تصمیم مجلس "قرار شد این کمیسیون تØقیقات خود را ادامه دهد Ùˆ خواسته‌هایش را مشخص Ùˆ آنها را در مجلس Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ù†Ø¯ تا پس از تصویب آنها از طریقی Ú©Ù‡ بعدا مشخص کرده Ùˆ خواهد شد، این خواسته‌ها به دولت آمریکا Ú¯Ùته شود Ùˆ اگر آنها مواÙقت کردند Ùˆ پذیرÙتند، گروگان‌ها آزاد شوند."(انقلاب در بØران ص216) پس از تشکیل مجلس شورای اسلامی، آمریکا Ø·ÛŒ نامه‌ای از مجلس خواست تا نسبت به آزادی گروگان‌ها تصمیم بگیرد، مجلس نیز در پاسخ به نامه آمریکا نامه‌ای تنظیم کرد Ùˆ از دولت آمریکا خواست Ú©Ù‡ متن نامه در رسانه‌های عمومی ‌آمریکا منعکس شود وگرنه دلیل بر عدم Øسن نیت آمریکاست. مجلس در 11 آبان 1359 موضوع شرایط آزادی گروگان‌ها را بررسی کرد. در این نشست پیشنهادهای زیادی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯ØŒ پیشنهاداتی Ú©Ù‡ بسیاری از آنان غیرعملی بود. یکی از پیشنهادها این بود Ú©Ù‡ "آمریکا متعهد شود، شبکه‌های رادیو تلویزیونی سراسر این کشور را به طور همزمان به مدت سه ساعت در اختیار دولت جمهوری اسلامی ایران قرار دهد Ùˆ دولت ایران ØÙ‚ داشته باشد به هر Ù†ØÙˆÛŒ Ú©Ù‡ ØµÙ„Ø§Ø Ù…ÛŒâ€ŒØ¯Ø§Ù†Ø¯ØŒ از این Ùرصت استÙاده کند." پیشنهادها دیگر این بود:"دولت آمریکا بهای نقض Øقوق بشر 36 میلیون ایرانی از 28 مرداد 1332 تا به Øال را Ù…Øاسبه کند Ùˆ بپردازد." پیشنهادها آنقدر زیاد بود Ú©Ù‡ امام روی چهار نکته تاکید کردند تا جلوی بØث‌های غیرعملی گرÙته شود."عدم دخالت سیاسی Ùˆ نظامی ‌آمریکا در ایران، آزادسازی سرمایه‌های ملت ایران، لغو تØریم‌های اقتصادی Ùˆ مالی علیه ایران Ùˆ بازگرداندن اموال شاه معدوم" این چهار شرط اصلی امام بود Ú©Ù‡ مجلس هم روی آن تاکید کرد. سرانجام در 11 آبان 59 چهار شرط پیشنهادی کمیسیون ویژه درباره گروگان‌های آمریکایی به تصویب رسید:آزاد گذاشتن تمامی‌سرمایه‌های ایرانلغو تمام ادعاهای امریکا علیه ایرانتضمین عدم دخالت سیاسی Ùˆ نظامی‌ امریکا در ایرانباز پس دادن اموال شاه(روزنامه اعتماد ملی، گزارش بررسی عملکرد مجلس اول) هاشمی‌رÙسنجانی در خاطرات خود نوشته است:«سرانجام این چهار شرط به تصویب Ùˆ به دولت برای اجرا ابلاغ شد. Ú©ÛŒÙیت اجرا هم برعهده دولت گذاشته شد. آنچه مجلس می‌خواست این بود Ú©Ù‡ چهار شرط تصویبی به نتیجه برسد. قرار شد اگر آمریکا شرایط را پذیرÙت، اقدامات اجرایی صورت بگیرد Ùˆ اگر نپذیرÙت، پیش بینی شده بود Ú©Ù‡ قوه قضائیه خود را برای Ù…Øاکمه جاسوس‌های آمریکایی آماده کند.»(انقلاب در بØران، ص 264)پس از مصوبه مجلس، دانشجویان پیرو خط امام با امام ملاقات می‌کنند. ایشان مصوبه مجلس را تایید نمودند Ùˆ مسوولیت نگهداری گروگان‌ها را به دولت واگذار کردند.دولت هم با تعیین بهزاد نبوی، مشاور امور اجرایی نخست وزیر در غیاب وزیر خارجه پیگیری مساله را آغاز کرد. در این میان با وجود ممنوعیت مذاکره مستقیم با آمریکا Ú©Ù‡ در مصوبه مجلس برآن تاکید شده بود، اما Øضور یک میانجی بین ایران Ùˆ آمریکا ضروری بود Ú©Ù‡ این کار به دولت الجزایر Ú©Ù‡ ØاÙظ مناÙع ایران در آمریکا بود، سپرده شد. پس از گذشت چند روز از مصوبه مجلس، مذاکرات آغاز شد. پس از ماه‌ها مذاکره Ùˆ مشورت‌های گسترده، مذاکرات به مراØÙ„ Øساسی رسید.‌هاشمی‌رÙسنجانی می‌گوید: «در مراØÙ„ اولیه این مذاکرات مشخص شد Ú©Ù‡ آمریکایی‌ها Øاضر به پذیرش تمام Ùˆ کمال مصوبه مجلس نیستند Ùˆ تلاش می‌کنند به بهانه‌های مختل٠و با تÙسیرهای گوناگون از اجرای آن شانه خالی کنند. گاهی دولت ایران را از رونالد ریگان، رئیس جمهور آینده آمریکا می‌ترساندند Ùˆ گاهی هم از Øمله نظامی، تØریم اقتصادی Ùˆ ایجاد بØران‌های سیاسی. اما سرانجام پس از ماه‌ها مذاکره Ùˆ مشورت‌های گسترده، با درایت Ùˆ دقت نمایندگان ایران Ùˆ الجزایر، مذاکرات به نقطه قابل قبولی رسید Ùˆ با دو لایØه‌ای Ú©Ù‡ دولت توسط آقای بهزاد نبوی [در تاریخ 22 دی 1359] در ارتباط با ØÙ„ Ùˆ Ùصل اختلاÙات مالی Ùˆ Øقوقی ایران Ùˆ آمریکا Ùˆ بازپس گرÙتن اموالی شاه Ùˆ بستگانش، به مجلس ارائه کرد Ùˆ به تصویب رسید، مذاکرات سرعت بیشتری گرÙت Ùˆ به امضای سه سند [در تاریخ 29 دی 1359] Ú©Ù‡ به بیانیه الجزایر معرو٠گردید، منجر شد.»(انقلاب در بØران ص 343) در این بیانیه بر عدم مداخله آمریکا در امور ایران، استرداد دارایی‌های ایران Ú©Ù‡ در اختیار بانک‌های آمریکایی بود، لغو تØریم‌های تجاری Ùˆ ادعاهای بی‌اساس آمریکایی‌ها Ùˆ نیز برگشت دارایی‌های خانواده شاه سابق تاکید شده بود. سرانجام پس از Ú©Ø´ Ùˆ قوس‌های Ùراوان Ùˆ بعد از آنکه دولت‌های ایران Ùˆ آمریکا، بیانیه ØÙ„ Ùˆ Ùصل اختلاÙات را Ú©Ù‡ توسط دولت الجزایر Ùˆ با تواÙÙ‚ طرÙین تنظیم شده بود، امضا کردند Ùˆ آمریکا عملا شرایط آن بیانیه را پذیرÙت، بیش از 50 گروگان آمریکایی پس از 444 روز، اجازه خروج از ایران را در تاریخ 30 دی 1359 به دست آوردند. جیمی‌ کارتر بسیار کوشش کرد پیش از انتخابات ریاست جمهوری، مساله گروگانها ØÙ„ شود Ùˆ Øتی نامه خصوصی نوشت Ùˆ هیاتی برای مذاکره Ùرستاد تا با ØÙ„ مساله گروگان‌ها بتواند آراء را جلب کند اما ایران مساله را تا پس از انتخابات ادامه داد Ùˆ موجب شکست کارتر در انتخابات شد. با این Øال کارتر Øتی تا آخرین ساعات ریاست جمهوری اش می‌کوشید مساله گروگانها به دست خودش Ùیصله پیدا کند. صدور بیانیه الجزایر Ùˆ آغاز انتقادات داخلی به نتیجه مذاکرات پس از انتشار بیانیه، در ایران هیچکس Øاضر به قبول مسئولیت اجرای آن نبود. زیرا همانطور Ú©Ù‡ در طول مذاکرات بعدی هم دیده شد "وضع اداری کشور درهم ریخته بود Ùˆ دسترسی به اطلاعات لازم Ùˆ نیروی کارشناسی قوی میسر نبود. وزارت‌خارجه Ùˆ دارایی Ú©Ù‡ می‌بایست بزرگترین نقش را در مذاکرات ایÙا کنند به دلیل مخالÙت بنی صدر رئیس جمهور وقت با وزیران پیشنهادی شهید رجایی نخست وزیر، Ùاقد وزیر بودند، گرچه مسئولان Ùˆ کارشناسان هر دو وزارتخانه در Øد توان خود کمک‌های شایانی در این زمینه کردند ولی بدون Ø´Ú© هماهنگی‌های کامل Ùˆ لازم وجود نداشت. بانک مرکزی Ú©Ù‡ یکی از طرÙ‌های اصلی درگیر در مذاکرات باید باشد تØت سرپرستی علیرضا نوبری، مهره بنی صدر بود Ùˆ از کنترل دولت رجایی خارج بود Ùˆ صرÙا همکاری Ùردی بعضی از اعضای کاردان بانک مرکزی بود Ú©Ù‡ امکان ادامه مذاکرات را Ùراهم آورد. از نظر وجود کارشناسان Øقوق بین‌الملل نیز تیم کارشناسی ایران Ùاقد امکانات بود Ùˆ به رغم همکاری توام با Ùداکاری Øقوقدانان جوان، به دلیل وجود بعضی از مسائل مانند " تابعیت مضاعÙ" کمتر مورد توجه قرار گرÙت Ú©Ù‡ بعدها منشاء مشکلاتی برای تیم مذاکره Ùˆ انتقادات Ùˆ خرده گیری‌هایی به آنان شد. بطور Ú©Ù„ÛŒ تیم کارشناسی Ú©Ù‡ در نخست وزیری مستقر بوده Ùˆ مذاکرات را پشتیبانی می‌کرد از شمار انگشتان یک دست تجاوز نمی‌کرد، در Øالی Ú©Ù‡ طر٠مقابل Ùقط ده‌ها کارشناس به همراه وارن کریستوÙر معاون وزارت خارجه آمریکا را در طول مذاکرات در الجزایر مستقر کرده بود. (مجله سیاست خارجی. Ø´ 3. سال پنجم پائیز 1370. مقاله: پاسخ‌هایی به نقد بیانیه عمومی ‌الجزایر. بهزاد نبوی. ص 677 ) "هیچگونه تعادلی در توان طرÙین در خصوص مواجهه با دعاوی Øقوقی از هیچ Øیث موجود نبود. در Øالی Ú©Ù‡ بعد از آزادی گروگان‌ها در ایران، Ùعالیتی در زمینه بیانیه الجزایر نمی‌شد در آمریکا 900 مؤسسه Øقوقی تلاش می‌کردند Ùˆ هر Ù‡Ùته در این زمینه یک مجله منتشر می‌کردند." (مجله سیاست خارجی Ø´ 4. سال چهارم. زمستان 1369. مقاله: دیوان داوری ایران - ایالات متØده. غلامرضا نظربلند. ص 605) ضع٠شدید اطلاعات Ùˆ آمار Ùˆ Ùقدان اسناد Ùˆ مدارک لازم در مورد ادعاهای ایران Ú©Ù‡ ناشی از درهم ریختگی اداری پس از انقلاب بود نیز وجود داشت. پس از امضای بیانیه الجزایر، برخلا٠ماه‌های مذاکره Ùˆ Øتی Ù„Øظه‌ها قبل از امضای بیانیه Ú©Ù‡ همه جناØ‌ها سکوت اختیار کرده بودند (Ùˆ اگر هم مطلبی Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ بودند اتÙاقا در جهت متهم کردن دولت به کارشکنی در ØÙ„ Ùˆ Ùصل سریع Ùˆ Ùوری مساله گروگان‌ها Ùˆ طولانی کردن آن بود) زبان به انتقاد از بیانیه گشوده Ùˆ Øتی تهمت خیانت به دولت زدند Ú©Ù‡ در راس این عده بنی صدر بود. او علاوه بر Ø·Ø±Ø Ù…Ø³Ø§Ù„Ù‡ در مصاØبه‌ها Ùˆ مقالات متعدد بویژه در روزنامه متعلق به خود، رسما اعلام جرمی‌ را علیه رجایی نخست وزیر Ùˆ بهزاد نبوی، وزیر مشاور Ùˆ مسئول هیات ØÙ„ Ùˆ Ùصل مساله گروگان‌ها تسلیم قوه قضائیه کرد. روزنامه انقلاب اسلامی ارگان بنی صدر Ùˆ روزنامه میزان ارگان نهضت آزادی Ø·ÛŒ ده‌ها شماره به نقد بیانیه پرداختند Ùˆ آنرا خیانتی جبران ناپذیر عنوان کردند.بسیاری از گروه‌های سیاسی هم با استÙاده از همین شرایط به تشدید تضادها Ùˆ Øمله به دولت می‌پرداختند. بهزاد نبوی Ùˆ شهید رجایی به مجلس Ùراخوانده شدند دولت رجایی از آنجا Ú©Ù‡ یک طر٠ماجرا رئیس جمهور کشور بود، ناچار بود سکوت کند. شهید رجایی Ùˆ بهزاد نبوی به دیدار امام خمینی رÙته Ùˆ درخواست کردند Ú©Ù‡ به دولت اجازه پاسخگویی به رئیس جمهور داده شود اما توجه به خطر تعمیق شکاÙ‌های داخلی در شرایطی Ú©Ù‡ ضد انقلاب داخلی Ùˆ دشمن خارجی در کمین بود، موجب شد Ú©Ù‡ امام خمینی، Ù…ØµØ§Ù„Ø Ù†Ø¸Ø§Ù… Ùˆ ضرورت عدم درگیری دولت Ùˆ رئیس جمهور را یادآور شده Ùˆ اجازه مقابله ندادند. مهندس بهزاد نبوی Ú©Ù‡ خود یکی از اهدا٠این تهاجمات بود در جلسه رسمی ‌و غیرعلنی مجلس شورا به ارائه یک گزارش چهار ساعته Ùˆ Ù…Ùصل درباره بیانیه الجزایر Ùˆ پاسخ به تهمت‌ها پرداخت. مساله بیانیه الجزایر در چنین شرایطی Ù…Ø·Ø±Ø Ø¨ÙˆØ¯ Ùˆ هیچکس Øاضر به پذیرش ریسک مسئولیت پر مخاطره آن نبود. از طرÙÛŒ ØÙ„ Ùوری‌تر مساله گروگانها اقدامی Øیاتی بود Ùˆ اتÙاقا همه مخالÙین تا پیش از بیانیه الجزایر دولت را بخاطر اینکه به ØÙ„ سریع مساله نمی‌پردازد مورد Øمله قرار می‌دهند. یکی از انتقادها این بود Ú©Ù‡ دولت از اجرای مصوبه تخل٠کرده است. بهزاد نبوی در این رابطه می‌گوید:« آیا مصوبه مجلس شورای اسلامی در مورد ØÙ„ Ùˆ Ùصل مساله گروگان‌ها "قانون" بود Ú©Ù‡ نتوان از آن تخل٠کرد؟» سپس با ارائه مدارک Ùˆ دلایلی ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ù…ÛŒâ€ŒØ¯Ù‡Ø¯ Ú©Ù‡ این مصوبه مراØÙ„ مندرج در قانون اساسی را پشت سر نگذاشته است. طبق قانون اساسی مراØÙ„ لازم برای قانونی شدن یک مصوبه این است Ú©Ù‡ ابتدا بصورت Ø·Ø±Ø ÛŒØ§ لایØÙ‡ توسط نمایندگان یا دولت به مجلس تقدیم شده سپس به تایید شورای نگهبان رسیده Ùˆ پس از امضای رئیس مجلس به نهاد ریاست جمهوری ابلاغ می‌شود تا اجرا گردد اما مصوبه مذکور صرÙا یک اعلام نظر Ùˆ رهنمود مجلس به دولت بر مبنای رهنمودهای امام خمینی رهبر انقلاب بوده است Ùˆ دولت می‌بایست در چارچوب آن به تشخیص خود، نسبت به انتخاب روش‌های اجرایی مناسب اقدام کند. (سیاست خارجی Ø´ 3. سال پنجم پائیز 1370. مقاله بهزاد نبوی.) بدون Ø´Ú© آمریکایی‌ها توانسته بودند با استÙاده از Øقوقدانان متبØر خود نقاط ابهامی ‌را در بیانیه بوجود آورند Ú©Ù‡ بعدها طر٠ایرانی را گرÙتار مشکلات Ùراوانی می‌کرد اما نباید غاÙÙ„ بود Ú©Ù‡ مقامات آمریکایی نیز بخاطر قبول امضای بیانیه الجزایر با انتقادها Ùˆ اعتراض‌ها Ùˆ Ùشارهای زیادی از طر٠اÙکار عمومی‌ Ùˆ جناØ‌های داخلی Øکومت خود مواجه بودند Ùˆ استناد به این اظهارات Ùˆ تایید کامل آنها Ú©Ù‡ بیشتر با هد٠مصر٠داخلی در امریکا ایراد شده بود، Ù…Øققانه نیست زیرا در ماده 1 بیانیه آمده است: "ایالات متØده آمریکا تعهد می‌کند Ú©Ù‡ سیاست ایالات متØده این است Ùˆ از این پس این خواهد بود Ú©Ù‡ بصورت مستقیم یا غیر مستقیم، سیاسی یا نظامی‌در امور داخلی ایران مداخله ننماید." در یکی از مقاله‌هایی Ú©Ù‡ در انتقاد از بیانیه الجزایر نوشته شده، انتقادی را Ú©Ù‡ مخالÙین در همان سال (59) Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡â€ŒØ§Ù†Ø¯ØŒ سال‌ها بعد این‌چنین تکرار می‌کند: همانطور Ú©Ù‡ از انشای این ماده برمی‌آید، ایالات متØده نه تنها هیچ تعهدی در عدم مداخله در امور داخلی ایران نداده است بلکه هیچ اعتراÙÛŒ Øتی بطور ضمنی Ùˆ تلویØÛŒ هم به اینکه در گذشته این کار را می‌نموده نکرده است. به نظر ما برخلا٠جنجال‌هایی Ú©Ù‡ بعد از صدور بیانیه‌ها به راه انداخته شد مبنی بر اینکه آمریکا به دخالت در امور داخلی ایران اعترا٠کرده است Ùˆ متعهد به ترک این Ùعل از این به بعد شده است نه آن Ùعل مورد اعترا٠واقع شده Ùˆ نه این ترک Ùعل تعهد گردیده است". (مجله سیاست خارجی. Ø´ 4. سال چهارم. زمستان 1369 مقاله: غلامرضا بلند نظر) مهندس بهزاد نبوی در پاسخ می‌گوید:« جمله مزبور (ماده 1) قطعنامه در هر مرجعی تعهد به عدم مداخله در آینده است ولی در مورد اعترا٠به مداخله در گذشته همانطور Ú©Ù‡ شهید رجایی در گزارش رسمی‌ خود به مجلس شورا در جلسه علنی مورخ 1359.11.6 Ùˆ بنده در جلسه رسمی ‌و غیر علنی مجلس Ú©Ù‡ پس از صدور بیانیه الجزایر تشکیل شده بود صریØا اظهار داشته‌ایم، گرÙتن چنین اعتراÙÛŒ از یک کشور Ùˆ آن‌هم یک ابرقدرت، بصورت رسمی ‌و در چارچوب یک سند بین‌المللی امکانپذیر نبوده Ùˆ نیست. (مگر قدرت‌های پیروز جنگ جهانی دوم از آلمان هیتلری یا متØدین جنگ خلیج Ùارس از عراق شکست خورده) Ùˆ اصولا هد٠مجلس شورای اسلامی نیز گرÙتن تعهد مبنی بر عدم مداخله در آینده بوده نه گرÙتن اعترا٠به گناه. آنانکه Øتی از دور دستی بر آتش نداشته‌اند طبیعی است Ú©Ù‡ ندانند Ú©Ù‡ انشای همین جمله مذکور در ماده یک بدنبال Ú†Ù‡ مذاکرات طولانی Ùˆ چقدر مباØثه Ùˆ مجادله امکان پذیر شده است. والا اولین عبارت پیشنهادی آمریکا بسیار کمرنگ Ùˆ در Øد تعهد بر عدم مداخله در آینده همچون گذشته بود... بطوری Ú©Ù‡ ملاØظه می‌شود اگر دولت شهید رجایی "جنجالی" هم کرده است در جهت عکس ادعای Ùوق بوده Ú©Ù‡ در گزارش او به مجلس مشاهده شد.» شهید رجایی در گزارش خود به مجلس می‌گوید: « در هیچ شرایطی تعهداتی بیش از آنچه Ú©Ù‡ این دولت از آمریکا گرÙته قابل وصول نبوده Ùˆ نخواهد بود...آنچه به دست آمده بالاترین تعهداتی است Ú©Ù‡ می‌توان از آمریکا با توجه به قوانین آن کشور گرÙت... ذکر این نکته نیز ضروری است Ú©Ù‡ Øتی اگر جاسوسخانه اشغال نمی‌شد ما هرگز موÙÙ‚ به گرÙتن این مقدار از Øقوق Ùˆ دارایی‌ها Ùˆ تعهد مابقی آن از آمریکا نمی‌شدیم.»
منبع: تاریخ ایرانی