تبلیغات سرباز عملیات روانی آمریکا
استÙاده از روش‌هایی نظیر بر چسب‌زنی، هراس اÙکنی، Ø·Ø±Ø Ø§Ø¯Ø¹Ø§Ù‡Ø§ÛŒ واهی، پرداخت رشوه به روزنامه‌ها Ùˆ مجلات Ùˆ شبکه‌های رادیویی Ùˆ تلویزیونی برای ارائه اخبار Ùˆ مطالب جهت دار، به همراه بهره گیری از کارشناسان Ùˆ تبلیغاتچی‌های متخصص در Ùروش کالاهای مصرÙی، تاریخچه‌ای پر Ùراز Ùˆ نشیب در دهه‌های اخیر داشته است. در آستانه Øمله آمریکا به خاک عراق، دولت این کشور Ú©Ù‡ از پیروزی‌های خود در اÙغانستان به وجد آمده بود، با بهره گیری از انواع تبلیغات روانی، تلاش نمود تا زمینه این تجاوز را در جهان عرب به وجود آورد. البته نظر سنجی‌های مختل٠نشان داده‌اند Ú©Ù‡ امریکا هرگز نتوانسته در میان جامعه عرب به ویژه جوانان، به Ù…Øبوبیت قابل توجهی دست یابد. همان طور Ú©Ù‡ Ø¢Ùیکیونادوز بازیگر Ùیلم «کازابلانکا» موذیانه به بازپرس Ùاسد پلیس «لوییس رینولت» Ù…ÛŒ گوید: «من شوکه شدم»، کاخ سÙید هم اعلام نمود، به دلیل اینکه یکی از موسسات طر٠قرارداد پنتاگون با اعطای رشوه به روزنامه نگاران عراقی، به انتشار تبلیغات جهت دار در روزنامه‌های عراق پرداخته، شوکه شده است. اما سخنگوی کاخ سÙید Øاضر به اÙشای نام این موسسه آمریکایی نشد. البته شهروندان امریکایی نیز باید شوکه شوند، هنگامی Ú©Ù‡ بÙهمند، همین اÙراد، Øداقل به دو روزنامه نگار امریکایی مبالغی پرداخته‌اند تا در نشریات خود مقالات Ùˆ مطالبی در Øمایت از دولت Øاکم منتشر کنند Ùˆ به علاوه، با Øضور در برنامه‌های تلویزیونی چند شبکه Ù…Øلی، به کاری Ú©Ù‡ تبلیغات جهت دار خوانده می‌شود، بپردازند. البته کنگره Ùˆ یا رسانه‌های ملی نباید در قبال استÙاده از تکنیک‌های تبلیغاتی Ú©Ù‡ سابقه کاربرد آن به دوره جنگ جهانی اول باز می‌گردد Ùˆ از سوی دولت آمریکا Ùˆ سایر دولت های دنیا از آغاز پیدایش رسانه‌های جمعی مدرن به کار گرÙته شده است، شوکه شوند.این Øمایت‌ها در مقابل شکنجه زندانیان Ùˆ یا استقراق سمع‌های غیرقانونی، بسیار Ú©Ù… اهمیت خواهد بود، به ویژه اینکه سوء استÙاده از قدرت در این ملت (امریکا)ØŒ Øقیقتی است Ú©Ù‡ باید واقعا از آن ترسید.مشکل اصلی در مورد اقدامات تبلیغاتی ناشیانه دولت ایالات متØده در عراق این است Ú©Ù‡ آنان در منطقه‌ای از دنیا به Ùعالیت‌ مشغولند Ú©Ù‡ تهدید Ùˆ یا خرید روزنامه‌نگاران از سوی صاØبان قدرت، چندان سابقه‌ای ندارد. در این وضعیت، به سختی می‌توان ادعا کرد Ú©Ù‡ Ùرماندهان ارتش امریکا در عراق نیز از همان قواعد استÙاده شده در داخل ایالات متØده بهره می‌برند. اما روش‌های تبلیغاتی موÙÙ‚ گذشته اینک در عراق Ùاقد کارایی لازم هستند. نکته قابل تامل این است Ú©Ù‡ دولت بوش در تبلیغات خود برای مردم امریکا، در برابر تبلیغات انجام گرÙته برای اعراب، موÙقیت بیشتری داشته است. سابقه تبلیغات گسترده Ùˆ جهت دار به سال‌های جنگ جهانی اول باز می‌گردد. درس‌های آموخته شده از تبلیغات خام Ùˆ ناپخته آن دوره، از سوی کارشناسان بخش‌های ÙÙ†ÛŒ الکترونیک در دنیای رسانه‌ها Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ بود. با توجه به سوابق این امر، تبلیغات بیش از هر چیز بر اØساسات تاثیر می‌گذارد Ùˆ اغلب با نادیده گیری دلایل Ùˆ واقعیت‌ها، به روان Ùˆ اندیشه مخاطب می‌رسد. تبلیغات یک بازی Ùکری است Ùˆ تبلیغاتچی‌های ماهر با اØساسات عمیق شما بازی Ùˆ از ترس‌ها Ùˆ پیش داوری‌هایتان سوء استÙاده می‌کنند.دو پژوهشگر عرصه تبلیغات آنتونی پراتکانیس Ùˆ الیوت آرونسون تبلیغات مدرن را «ارائه پیشنهادی‌های گسترده» Ùˆ یا «تاثیرگذاری با استÙاده از دست‌کاری سمبل‌ها Ùˆ روان شناسی Ùرد» می‌خوانند.آنان می‌گویند:« تبلیغات شامل استÙاده ماهرانه از تصاویر شعارها Ùˆ سمبل‌هایی است Ú©Ù‡ با پیش داوری‌ها Ùˆ اØساسات ما بازی می‌کند. لذا در آن، پیام‌های مربوط به یک دیدگاه، با هد٠نهایی پذیرش داوطلبانه آن از سوی مخاطب، به ÙˆÛŒ ارائه می‌گردد.»ترس بهترین اسلØÙ‡ تبلیغاتچی‌هاست. ترس از وقوع یک Øادثه دیگر از نوع آنچه در Û±Û± سپتامبر به وقوع پیوست، تقریبا در تمام پیام‌های ارائه شده از سوی کاخ سÙید وجود دارد. برچسب‌زنی، Ø³Ù„Ø§Ø Ù…Ù†ØªØ®Ø¨ دیگری است Ú©Ù‡ از سوی تبلیغاتچی‌های دولت ما استÙاده می‌شود. آنها در سالهای جنگ جهانی اول، آلمانی‌ها را مردمان قبائل هون می‌خواندند. در دوره‌ جنگ جهانی دوم Ùˆ جنگ ویتنام، برچسب‌هایی مثل انسان‌ هار Ùˆ زردهای کثی٠به رسانه‌های ما راه یاÙت Ùˆ بر چسب‌ امروز «تروریست» است Ú©Ù‡ به ندرت در سخنان سردامداران کاخ سÙید، استÙاده نمی‌شود.در سال‌‌های جنگ جهانی اول، امریکایی‌‌های آلمانی تبار، شیطان خوانده می‌شدند Ùˆ در جنگ دوم، آمریکایی‌های ژاپنی تبار، در اردوگاه‌هایی متمرکز اسکان داده شده بودند. شهروندان آمریکایی مسلمان نیز اغلب اØساس Ù…ÛŒ کنند Ú©Ù‡ در کانون Øمله رسانه‌های جمعی این کشور قرار گرÙته‌اند.تبلیغات در هنگام جنگ، به صورتی غیرقابل اجتناب بر سمبل‌ها Ùˆ تصاویر متمرکز است. پرچم کشور به اهتراز در می‌آید، شجاعت در میدان‌های نبرد ستایش می‌شود Ùˆ منتقدان جنگ به صورت اÙرادی Ú©Ù‡ از وطن خویش Ùˆ نیروهای نظامی میهن‌شان متنÙرند، نشان داده می‌شوند. بر دین تاکیدی ویژه می‌شود Ùˆ رسانه‌ها به گونه‌ای جذاب، بر Øمایت پروردگار از کشورشان تاکید می‌کنند.تبلیغات موÙÙ‚ از ابزارهایی مقدماتی نظیر برچسب‌زنی، ایجاد هراس، تکرار یک پیام ساده برای دÙعات متعدد، تا هنگامی Ú©Ù‡ در اذهان مخاطبان پیام رسوخ کند، بهره می‌گیرند؛ Øتی هنگامی Ú©Ù‡ درگیری‌ها Ùروکش می‌کند، آثار Ùˆ نتایج این تبلیغات همچنان بر روی مخاطبان باقی می‌ماند. همان طور Ú©Ù‡ هنوز هم میلیون‌ها Ù†Ùر از مردم آمریکا معتقدند Ú©Ù‡ عراق دارای سلاØ‌های کشتار جمعی بوده، صدام Øسین Ùˆ گروه القاعده با هم همکاری داشته‌اند Ùˆ بالاخره یک عراقی در میان تروریست‌های Øادثه Û±Û± سپتامبر بوده است.در تبلیغات هنگام جنگ لازم است Ú©Ù‡ همه کشور را در گیر نبرد نماییم Ùˆ همچنین زنان Ùˆ مردان جوان کشته شده را در مسیر درست قلمداد کنیم. ما به Ùرزندان خویش چنین می‌آموزیم: «تو هرگز نباید بمیری» اما در عمل به سربازان ارتش خود کشتن اÙراد را می‌آموزیم. Øتی به سربازان ØرÙه‌ای هم باید آموخت Ú©Ù‡ بر تردید خود در مورد کشتن انسان‌ها غلبه نمایند. بدین ترتیب، با تبلیغات می‌تواند به آنان Ùˆ خانواده‌هایشان اطمینان خاطر بیشتری داد.اما آیا این اقدامات نادرست است؟ آیا تبلیغات می‌تواند همیشه درست تلقی شود Ùˆ یا اینکه باید تبلیغات را همواره یک نیروی روان شناختی شیطانی به شمار آوریم؟ هنگامی Ú©Ù‡ Ùردی را تبلیغاتچی می‌خوانیم، تصاویر هیتلر Ùˆ گوبلز [وزیر تبلیغات دولت هیتلر در آلمان نازی - مترجم] در اذهان ما Ø´Ú©Ù„ می‌گیرد. Øتی در دوره جنگ جهانی دوم نیز Ú©Ù‡ در آن تقریبا همه آمریکایی‌ها از مواضع دولتشان Øمایت می‌کردند، ما از بمباران سنگین تبلیغات در داخل Ùˆ خارج کشور خویش بهره بردیم Ùˆ البته این اقدامات به بقای آزادی‌هایمان هم منجر شد.درگیری‌های امروز دیگر نظیر جنگ دموکراسی غربی با نسل کشان آلمان نازی Ùˆ یا ژاپنی‌های جنگ طلب، هویت مشخص Ùˆ روشنی ندارد. جنگ ما علیه تروریسم (Ú©Ù‡ بی‌تردید یک بر چسب تبلیغاتی است) علیه دشمنی نامریی با عناصری در سایه صورت می‌گیرد Ú©Ù‡ هیچ یک از آنان ملت Ùˆ یا ارتشی ندارد. این جنگ هیچ گاه پایان نمی‌یابد. (همان طور Ú©Ù‡ هر گاه رئیس جمهور ما سخن از پیروزی به میان می‌آورد، روز بعد بمبی منÙجر می‌شود.) کشوری Ú©Ù‡ دائما خود را در خط مقدم جنگ قرار داده است، به صورت مداوم، بیشتر آنچه را Ú©Ù‡ به او Ú¯Ùته می‌شود،می‌پذیرد؛تا اینکه دروغگو زمانی رسوا شود Ùˆ مخاطبان هم دریابند Ú©Ù‡ آنچه به آنان Ú¯Ùته می‌شده است، دروغ Ùˆ یا نیمه درست بوده‌اند؛ Øقیقتی Ú©Ù‡ در اکثر تبلیغات ما روی می‌دهد.دو روان شناس مورد بØØ« پراتکانیس Ùˆ آرونسون، چهار ترÙند زیر را برای ارائه تبلیغات روانی پیشنهاد می‌کنند:الÙ) متقاعد نمودن مقدماتی Ùˆ ایجاد جوی Ú©Ù‡ در آن پیام باور پذیر گردد.ب) اعتبار دهی به منبع Ú©Ù‡ رسانه ما دوست داشتنی Ùˆ یا معتبر شناخته شود.ج) پیام ما بر اهداÙÛŒ ساده Ùˆ قابل دسترس متمرکز گردد.د) برانگیختن اØساسات Ùˆ Ùراهم نمودن زمینه‌ دستیابی به پاسخ مورد نظر.این Øقه‌ها، دولت بوش را در خلال انتخابات ریاست جمهوری سال Û²Û°Û°Û´ میلادی یاری دارد؛ اما اعتبار رئیس جمهور با ورود بØران اشغال عراق به چهارمین سال متوالی خود، وضعیتی نزولی یاÙته است.به هر Øال، در مورد مساله عراق، این چهار Øقه تبلیغاتی هرگز موثر نبوده‌اند. مدت کوتاهی پس از بØران Û±Û± سپتامبر، پیش از اشغال عراق، دولت بوش تلاش نمود تا در یک برنامه گسترده، «مارک آمریکا» را در خاورمیانه Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ù†Ø¯.در این مسیر، موسسات نامدار تبلیغاتی مشاوره‌های خود را ارائه نمودند Ùˆ از آقای شارلوت بییرز Ú©Ù‡ جزء تبلیغاتچی‌ها Ùˆ مدیران برجسته تبلیغاتی خیابان مدیسون (خیابانی در نیویورک Ú©Ù‡ دÙاتر اکثر شرکت‌های بزرگ Ùˆ برجسته تبلیغاتی امریکا در آن قرار گرÙته است.مترجم) به شمار می‌رود، به عنوان یکی از دست اندرکاران تبلیغاتی ارائه شده از سوی وزارت امور خارجه در Øوزه دیپلماسی ملی نام برده شد. استÙاده از آقای بییرز یکی از آخرین اقداماتی به شمار می‌رود Ú©Ù‡ از سوی دولت ما در جهت تمرکز بر منطقه انجام شده است.تلاش‌های ما در این زمینه به دوره Øکومت های ترومن Ùˆ آیزنهاور باز می‌گردد Ú©Ù‡ در اوج سالهای جنگ سرد، آنان با سرمایه گذاری‌های گسترده در رسانه‌های عرب زبان Ùˆ دادن رشوه به روزنامه نگاران عرب، به دنبال دستیابی به اهدا٠خویش بودند. البته همین تاکتیک‌ها امروزه در عراق Ùˆ با استÙاده از نسل جدیدی از سلاØ‌های عملیاتی روانی پی‌گیری می‌شود.بییرز با به کارگیری تجارب پیشین خود در زمینه روابط تجاری شرکت‌ها با مخاطبان انسانی، وارد عمل شد. در این روش‌ها، ضمن انتخاب یک «هویت تجاری» (برند) Ùˆ ترغیب بی‌وقÙÙ‡ مخاطبان با بمبارانی از پیام‌های ساده Ùˆ جذاب، نیازی به ارائه هیچ بازخورد Ùکری Ùˆ یا عکس العملی از سوی مخاطب وجود ندارد. البته شهروندان آمریکایی به این تاکتیک‌ها عادت کرده‌اند. این روش‌ها در دنیای تجارت نتایجی کاملا رضایت بخش داشته Ùˆ در عالم سیاست نیز، در اغلب موارد موÙÙ‚ بوده‌اند.پیش از اشغال عراق، یک برنامه گسترده تبلیغاتی در جهت مشروعیت بخشی Ùˆ پذیرش نام امریکا در سراسر جهان Ùˆ به ویژه با هد٠تاثیر بر جوانان عرب آغاز شده بود. ارائه تصاویری خوشایند Ùˆ جذاب از آمریکایی‌های عرب تبار به همراه استÙاده گسترده از موسیقی پاپ آمریکایی Ùˆ Ùیلم‌های ویدیویی، مشابه آنچه در شبکه ام تی ÙˆÛŒ MTV پخش می‌گردد، در سراسر جهان عرب پخش گردید، چرا Ú©Ù‡ ما به دنبال اشغال یک کشور عرب زبان بودیم. اما نظر سنجی‌های انجام شده در دنیای عرب نشان داد Ú©Ù‡ جایگاه ایالات متØده همانند گذشته در سطØÛŒ پائین قرار دارد. یکی از کارشناسان نامدار اما شکست خورده عرصه تبلیغات سیاست خارجی ایالات متØده به نمایندگان کنگره چنین Ú¯Ùته بود: «ما در منطقه خاورمیانه Ùˆ جنوب شرقی آسیا، تنها یک انتخاب دیگر داریم. ما باید خود رسانه‌ها را به دست آوریم». البته ما بارها این کار را انجام دادیم ولی نظر سنجی‌های بعدی هم در جایگاه ایالات متØده در اذهان اعراب تغییری نداد.تبلیغاتچی‌های امریکایی به دلیل پاره‌ای موÙقیت‌ها در اÙغانستان، دلگرم شده بودند، چرا Ú©Ù‡ در آن کشور، به دلیل Ùقدان هیچ نوع رسانه واقعی Ùˆ شاخص‌، ایالات متØده توانسته بود به یک میدان بازی خلوت دست یابد Ùˆ با استÙاده از رسانه‌های یارانه داده شده از سوی آمریکایی‌ها، اهدا٠خویش را پی‌بگیرد.تاکنون نقش ایالات متØده در این سال‌ها Ùاش نشده است. یکی از اÙسران ارشاد عملیاتی روانی ارتش امریکا به روزنامه نیویورک تایمز می‌گوید: ما در اÙغانستان هیچ نیازی به جلب پیشتیبانی روزنامه‌نگاران در راستای دستیابی به اهداÙمان نداشتیم. در کشور اÙغانستان، Ùقدان رقابت توانست به رسانه‌های یارانه‌ای ایالات متØده Ú©Ù…Ú© کند تا پیام‌های دولت آمریکا را با سهولت بیشتری به مخاطبان خود بÙروشند. اما اÙغانستان یک کشور عرب تبار نیست. در اواسط ماه دسامبر، وزارت خارجه امریکا از ادامه انتشار نشریه عرب زبان ویژه جوانان «Øی» Ú©Ù‡ با Øمایت این وزارتخانه منتشر می‌گردید، جلوگیری نمود، چرا Ú©Ù‡ این رسانه نیز همانند شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی Ùˆ روزنامه‌های عرب زبان ایجاد شده توسط آمریکا، از جذب مخاطب ناتوان مانده است.بعدها بیرز بدشانس، جای خود را به کارن هوگز یکی از نزدیک‌ترین اÙراد مورد اعتماد رئیس جمهور داد. پنتاگون به صر٠میلیون‌ها دلار دیگر در جهت تداوم تکنیک‌های شکست خورده Ùˆ قدیمی ادامه می‌دهد. در Ù…Øیط رقابتی‌تر رسانه‌ای پس از سرنگونی صدام در کشور عراق، ایالات متØده قادر نبود Ú©Ù‡ پیام‌های رسانه‌ای مناسب Ùˆ Øامی دموکراسی خویش را برای مخاطبان ارائه کند.پنتاگون پس از پرداخت ده‌ها میلیون دلار به یک موسسه خصوصی پیمانکار طر٠قرارداد خود در بخش ارائه تبلیغات Øامی امریکا، اینک می‌کوشد تا با انجام دو تØقیق Ùˆ بررسی مختلÙØŒ عملکرد این موسسه پیمانکار را ارزیابی نماید.وزیر خارجه اسبق دولت مصر اØمد ماهر در ماه آوریل گذشته چنین Ú¯Ùته بود: «در یک نمای گسترده از وضعیت کنونی خاورمیانه، در می‌یابیم Ú©Ù‡ مشکل نیروهای نظامی ایالات متØده در دنیای اسلام Ùˆ عرب را نمی‌توان با استÙاده از تجارب روابط عمومی بر طر٠نمود. تنها راه ØÙ„ این مساله را باید در تغییرات گسترده در سیاست‌ها Ùˆ مواضع آمریکا پی‌گیری کرد.»تبلیغات امریکایی در عراق Ùˆ خاورمیانه در هر چهار ترÙند خود به ویژه در بخش ارائه اعتبار به رسانه‌ها، ناکام بوده است. ما بر Øقوق بشر تاکید می‌کنیم اما شکنجه‌ زندانیان مسلمان Ùˆ یا Øبس طولانی مدت آنها در زندانی‌هایی مخÙÛŒ بدون هیچ گونه اتهام قضایی، Ú†Ù‡ معنایی خواهد داشت؟ ما از دموکراسی صØبت می‌کنیم اما از Øاکمان مستبد مصر Ùˆ عربستان سعودی Øمایت می‌نماییم. عطش ما برای Ù†Ùت، انگیزه‌های زیادی به ویژه در مورد ساخت پایگاه‌های نظامی عظیم در خاک عراق به وجود آورده است. اعراب بیش از هر چیز، ایالات متØده را به عنوان Øامی سرسخت چهار دهه اشغال کرانه باختری اراضی Ùلسطینیان از سوی دولت اسرائیل می‌دانند. اما Øتی سرشناس ترین تبلیغاتچی‌های دنیا نیز مخال٠آن‌چه اسرائیل از آن به «واقعیت‌های روی زمین» تعبیر می‌کنند، هستند. اقدامات Ùˆ عکس‌العمل‌های دولت ما کلمات Ùˆ ادعاهای ما را باطل نمود. عملا ماشین‌های عملیاتی تبلیغاتی روانی، آنهایی را Ú©Ù‡ علیه مناÙع ما گام بر می‌دارند. تغذیه می‌کنند. همچنین در منطقه خاورمیانه نیز آنان Øکمرانان اصلی به شمار می‌روند Ùˆ در این میان، صاØبان اصلی آن نقشی ندارند.
منبع: ماهنامه سیاØت غرب ØŒ شماره Û´Û¸