سابقه تاریخی تØریم اقتصادی ایران در دولت‌های ریگان Ùˆ کلینتون
از جمله دکترین‌هایی Ú©Ù‡ علیه ایران در ایالات متØده به تصویب Ùˆ اجرا درآمده است، دکترین «استراتژی‌ مهار» (Containment Policy) ریگان است Ú©Ù‡ یکی از مهم‌ترین ارکان آن، Ù…Øدود کردن کشور هد٠در بÙعد اقتصادی Ùˆ کاهش قدرت مالی آن کشور است.در بÙعد اقتصادی دکترین استراتژی مهار، کارشناسان ایالات متØده روش‌های ذیل را برای تضعی٠توانمندی‌های مالی ایران پیشنهاد داده‌اند:1. ممانعت از دستیابی ایران به تکنولوژی‌های پیشرÙته به‌ویژه در بخش‌های هسته‌ای، شیمیایی، Ùضایی Ùˆ الکترونیک2. اعمال مجازات‌های سنگین علیه سرمایه‌گذاری‌ مؤسسات، شرکت‌ها، اÙراد Øقوقی Ùˆ Øقیقی آمریکایی در صنایع Ù†Ùت Ùˆ گاز Ùˆ صنایع مرتبط با انرژی در ایران3. جلوگیری از اعطای وام به ایران توسط مؤسسات مالی جهانی نظیر صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی Ùˆ ...4. بلوکه کردن کلیه اموال Ùˆ دارایی‌های ایران در آمریکا5. مسدود کردن Øساب‌های بانکی ایران در بانک‌های آمریکایی در داخل Ùˆ خارج آمریکا.6. ممنوع نمودن ورود هر نوع کالای ایرانی به آمریکا Ùˆ صدور هر نوع کالای آمریکایی به ایران7. جلوگیری از دستیابی ایران به تکنولوژی‌های دومنظوره8. تØریم خرید Ù†Ùت Ùˆ هرگونه معامله مالی Ùˆ پولی با ایران9. ممنوع کردن انتقال اعتبارات Ùˆ مبادله ارز با ایران10. اعمال مجازات‌های سنگین علیه شرکت‌ها Ùˆ مؤسسات غیرآمریکایی Ú©Ù‡ به ارتقای توان ایران برای توسعه منابع Ù†Ùت Ùˆ گاز Ú©Ù…Ú© می‌کنند.11. اعمال تØریم علیه کشورها Ùˆ مؤسسات خارجی Ú©Ù‡ بیش از 40 میلیون دلار در سال، در صنایع انرژی ایران سرمایه‌گذاری کنند12. مقابله جدی Ùˆ مستمر با گسترش روابط اقتصادی ایران با کشورهای پیشرÙته13. Øمایت از رقبای اقتصادی ایران در Ø³Ø·Ø Ù…Ù†Ø·Ù‚Ù‡ Ùˆ جهان Ùˆ تقویت آن‌ها در مقابل ایران14. تبلیغات وسیع برای ناامن جلوه دادن اغراق‌آمیز اوضاع داخلی ایران با هد٠جلوگیری از سرمایه‌گذاری مؤسسات تجاری Ùˆ مالی سایر کشورها در ایرانآمریکایی‌ها از سال 1370 تا سال 1379 در Øدود 390 مورد موضع‌گیری رسمی در رابطه با تضعی٠توانمندی‌های ایران داشتند Ú©Ù‡ به واسطه آن‌ها هرگونه همکاری سایر کشورها Ùˆ مؤسسات خصوصی با ایران مورد تهدید قرار گرÙته است. «رابرت پلیترو» معاون وزیر خارجه ایالات متØده در تاریخ 20 اردیبهشت 1373 اعلام کرد: «آمریکا مصمم است از تمام امکانات Ùˆ ابزارهایی Ú©Ù‡ در اختیار دارد، برای تضعی٠توانایی‌های مالی Ùˆ اقتصادی ایران استÙاده نماید. یکی از شیوه‌های ما ممانعت از استمهال بدهی‌های ایران توسط متØدانمان است. هر چقدر Ú©Ù‡ از دسترس ایران به منابع Ùˆ اعتبارات مالی جلوگیری کنیم، در جهت امنیت Ú©Ù„ÛŒ خلیج Ùارس Øرکت کرده‌ایم.»اقدامات تØریمی ریگان در سال 1987Ø·Ø±Ø Ø±ÛŒÚ¯Ø§Ù† مبتنی بر نکات ذیل بود:1. ممنوع نمودن ورود هرگونه کالای ایرانی به آمریکا2. ممنوع کردن Ùروش تکنولوژی‌های دومنظوره به ایران3. بین‌المللی کردن تØریم Ùروش Ùناوری‌های پیشرÙته به ایران4. گنجاندن موضوع روابط ÙÙ†ÛŒ Ùˆ اقتصادی با ایران در دستور کار اجلاس سران Ù†Ùت کشور صنعتی موسوم به G7تأثیرات: با اعمال این تØریم، صادرات ایران به آمریکا به شدت کاهش یاÙت Ùˆ در سال 1367 از 2/‌55 میلیون دلار به 800 هزار دلار رسید. علاوه بر این تØریم‌ها، دولت ریگان Ù…Øدودیت‌های Ùوق‌العاده‌ای را در مورد تکنولوژی‌های دومنظوره Ùˆ پیشرÙته ایجاد کرد. خرید Ù†Ùت ایران به وسیله شرکت‌های آمریکایی Ú©Ù‡ در مقطع اعمال تØریم، 3 میلیارد Ùˆ 900 میلیون دلار بود، در همان Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù‚ÛŒ ماند Ùˆ به مرور زمان، اÙزایش نیز یاÙت Ùˆ در سال 1370 به بیش از 4 میلیارد دلار رسید. اما علی‌رغم کاهش شدید صادرات غیرنÙتی ایران به آمریکا، Øجم واردات ایران از آمریکا اÙزایش یاÙت Ú©Ù‡ در سال 1371 به 5/‌795 میلیون دلار در سال 1372 به 844 میلیون دلار بالغ گردید.اقدامات تØریمی بیل کلینتون در سال 1995Ø·Ø±Ø ØªØریم دولت کلینتون Ú©Ù‡ به تصویب مجلس سنا Ùˆ مجلس نمایندگان آمریکا نیز رسید، شامل نکات ذیل بود. (این Ø·Ø±Ø Ú†ÙˆÙ† ابتدا توسط سناتور «داماتو» تهیه گردید به Â«Ø·Ø±Ø Ø¯Ø§Ù…Ø§ØªÙˆÂ» معرو٠شد):1. تØریم خرید Ù†Ùت Ùˆ هرگونه معامله مالی Ùˆ پولی با ایران2. ممنوعیت انتقال اعتبارات Ùˆ مبادله ارز3. ممنوعیت نقل Ùˆ انتقال هر نوع دارایی متعلق به ایران Ùˆ ایرانیان4. ممنوعیت صدور پروانه صادرات مجدد5. ممنوعیت ورود کالا Ùˆ خدمات ایرانی به آمریکا6. Ù…Øرومیت شرکت‌های آمریکایی سرمایه‌گذار یا شرکت‌هایی Ú©Ù‡ بخشی از سهام آن‌ها آمریکایی است از سرمایه‌گذاری در امور مربوط به توسعه Ùˆ بازسازی صنایع Ù†Ùتی ایرانتØریم‌های ناشی از Ùرمان‌های اجرایی بیل کلینتونÙرمان اجرایی اول: رئیس جمهور ایالات متØده دو Ùرمان اجرایی علیه ایران صادر نمود Ú©Ù‡ تکمیل کننده Ø·Ø±Ø Ø¯Ø§Ù…Ø§ØªÙˆ بودند. کلینتون در تاریخ 15 مارس 1995 Ùرمان اجرایی شماره 2975 را صادر کرد Ú©Ù‡ در آن به دلیل «Øمایت ایران از تروریسم، تلاش برای تضعی٠روند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ Ùˆ کوشش برای دستیابی به سلاØ‌های کشتار جمعی» وضعیت Ùوق‌العاده ملی علیه ایران اعلام شد.Ùرمان اجرایی دوم: Ùرمان اجرایی دوم کلینتون علیه ایران در تاریخ 6 Ù…ÛŒ 1995 به شماره 12959 با مستمسک قرار دادن این Ú©Ù‡ «عملکرد ایران مبین تهدید علیه ØµÙ„Ø Ùˆ امنیت کلیه ملت‌هاست Ùˆ ایران همچنان از تروریسم بین‌المللی Øمایت می‌کند Ùˆ روند ØµÙ„Ø Ø®Ø§ÙˆØ±Ù…ÛŒØ§Ù†Ù‡ را به مخاطره می‌اÙکند Ùˆ به دنبال دستیابی به سلاØ‌های کشتار جمعی است» صادر گردید Ùˆ در آن، تØریم‌های ذیل پیش‌بینی شده بود:1. ممنوعیت صادرات کالا، تکنولوژی Ùˆ خدمات به ایران Ùˆ دولت این کشور2. ممنوعیت هرگونه معامله نظیر واسطه‌گری یا به هر Ù†ØÙˆ دیگر توسط اشخاص آمریکایی در مورد کالا Ùˆ خدمات با منشأ ایرانی یا در تملک یا تØت کنترل دولت ایران3. ممنوعیت سرمایه‌گذاری‌های جدید از طر٠اشخاص آمریکایی در ایران Ùˆ یا دارایی‌هایی Ú©Ù‡ متعلق به دولت ایران است یا توسط دولت ایران کنترل می‌شود4. ممانعت شرکت‌ها Ùˆ سایر اشخاص آمریکایی از تأیید، Ùراهم کردن تسهیلات Ùˆ یا اعطای کمک‌های مالی برای مواردی از Ùعالیت شرکت‌های تابع خارجی یا سایر تشکیلاتی Ú©Ù‡ متعلق یا تØت کنترل آمریکایی‌ها هستند، از صادرات مجدد Ùˆ معاملات بازرگانی Ú©Ù‡ اÙراد آمریکایی از انجام آن‌ها برØذر شده‌اند.تأثیرات: با اجرای تØریم‌های ناشی از Ùرمان‌های اجرایی کلینتون، کلیه قراردادهای شرکت‌های آمریکایی برای توسعه منابع Ù†Ùتی ایران نظیر قرارداد یک میلیارد دلاری کونکو لغو گردید Ùˆ خرید Ù†Ùت به وسیله آمریکایی‌ها از ایران Ú©Ù‡ رقمی بالغ بر 4 میلیارد دلار بود، Ø·ÛŒ یک روند سه ماه به صÙر رسید Ùˆ آمریکا Ú©Ù‡ اولین شریک تجاری ایران بود، کلیه معاملات خود با ایران را قطع کرد.واردات ایران از آمریکا Ú©Ù‡ در سال 1373 به 865 میلیون دلار رسیده بود، به‌طور چشمگیری کاهش یاÙت.سخن پایانیموضوع جدال ایران Ùˆ ایالات متØده از نخستین روزهای پیروزی انقلاب ایران تا به امروز ادامه داشته Ùˆ با Ùراز Ùˆ نشیب‌هایی همراه بوده است. تØریم اقتصادی ایران از جمله نخستین اهرم‌های این Ùرایند بوده است Ú©Ù‡ همیشه در جریان بوده، اما از شدت Ùˆ ضع٠برخوردار بوده است. نکته مهم آن است Ú©Ù‡ در این Ùرایند، ÙˆØدت نظر میان جمهوری‌خواهان Ùˆ دموکرات‌ها وجود دارد، اما در چگونگی Ùˆ قدرت Ùˆ ضع٠آن، اختلاÙاتی مشاهده می‌شود.
منبع: همشهری آنلاین