بخشي از اسناد دیپلماتیک دولت بریتانیا كه به تازگي علني شده به بازتاب مسائل مربوط به گروگانگیری ÛµÛ² دیپلمات آمریکایی در تهران اختصاص دارد. این اسناد را آرشیو ملی بریتانیا در اواخر دسامبر Û²Û°Û±Û° از Øالت سری خارج کرد. آنها مربوط به سال Û±Û¹Û¸Û° Ù…ÛŒ باشند. در بخش نخست گزارش در مورد این سندها، توضیØاتی در مورد آنها داده شد Ùˆ شیوه پژوهش آنها ØªØ´Ø±ÛŒØ Ú¯Ø±Ø¯ÛŒØ¯Ù‡ است . با هم مي خوانيم :
اشغال سÙارت آمریکا
Øادثه گروگانگیری ÛµÛ² دیپلمات آمریکایی Ùˆ اشغال سÙارت آن کشور در تهران، توسط گروهی Ú©Ù‡ خود را دانشجویان مسلمان پیرو خط امام Ù…ÛŒ نامیدند، در چهارم نوامبر Û±Û¹Û·Û¹/ Û±Û³ آبان Û±Û³ÛµÛ¸ رخ داد Ùˆ به مدت Û´Û´Û´ روز تا Û²Û° ژانویه Û±Û¹Û¸Û±/ Û³Û° دی Û±Û³ÛµÛ¹ ادامه یاÙت.بنابراین بخش اصلی تØولات این بØران در سال Û±Û¹Û¸Û° قرار داشت Ùˆ مراØÙ„ اصلی اعمال Ùشار آمریکا Ùˆ جامعه بین المللی به ایران Ùˆ بخش اصلی مذاکرات برای آزادی گروگانها Ùˆ اقدامات بعد از آن نیز در همین سال صورت گرÙت.
گزارش از Ú©Ù†Ùرانس مطبوعاتی بنی صدر
واکنش عمومی در قبال گروگانگیری در Ùرازی از گزارش Ù…Øرمانه تودیعی جان گراهام سÙیر بریتانیا در تهران در تاریخ Û´ ژوئن Û±Û¹Û¸Û°/ Û±Û´ خرداد Û±Û³ÛµÛ¹ این گونه بازتاب یاÙته است: "در نوامبر گذشته زمان آغاز اشغال سÙارت آمریکا، تعداد Ú©Ù…ÛŒ از ایرانیان این اقدام را غلط شمرده Ùˆ بیشتر آنان آمریکا را سزاوار آن Ù…ÛŒ دانستند. بنی صدر از کسانی بود Ú©Ù‡ علنا مخال٠این اقدام بود، ولی او راهی برای پایان بخشیدن به گروگانگیری جز اقداماتی برای کاهش اØساسات عمومی نداشت."
دیوید ردوی، دیپلمات جوان ولی تاثیرگذار Ú©Ù‡ در ابتدای انقلاب دبیر اول سÙارت بریتانیا در تهران بود، گزارشی جالب از نشست مطبوعاتی روز Û²Û· ژانویه Û±Û¹Û¸Û°/ Û· بهمن Û±Û³ÛµÛ¸ ابوالØسن بنی صدر نخستین رییس جمهور ایران درباره مسایل داخلی کشور، از جمله بØران گروگانگیری Ùˆ Øواشی آن جلسه ارسال کرد.به Ú¯Ùته ردوی، در Øالی Ú©Ù‡ قرار بود نشست مطبوعاتی بنی صدر در ساعت سه Ùˆ نیم بعد از ظهر آغاز شود، تا ساعت چهار Ùˆ نیم هنوز اØمد سلامتیان مدیر کمپین بنی صدر مشغول نوشتن نطق رییس جمهور بود Ùˆ نهایتا جلسه در ساعت پنج آغاز شد.
ردوی ضمن اشاره به پوشش شدید امنیتی این نشست، متذکر شد Ú©Ù‡ برای Øضور در آن نشست معرÙÛŒ نامهای از وزارت ارشاد ملی دریاÙت کرده، ولی او به دلیل جو ناشی از اتهام جاسوسی به باری روزن (Barry Rosen) گروگان Ùˆ وابسته مطبوعاتی سÙارت آمریکا، ØªØ±Ø¬ÛŒØ Ø¯Ø§Ø¯Ù‡ بود Ú©Ù‡ اØتیاط کرده Ùˆ به نام وابسته اطلاع رسانی سÙارت بریتانیا در این نشست Øاضر نشود.
در این نشست بنی صدر ضمن آن Ú©Ù‡ برخلا٠دیگر مسئولان ایرانی از "سÙارت آمریکا" Ùˆ نه "لانه جاسوسی" سخن میگÙت، در واکنش به گسترش تØریمها علیه ایران Ùˆ پیوستن ژاپن به آن، در سخنانی با ادبیاتی آشنا Ú¯Ùت: "تØریمها در کوتاه مدت مشکلاتی را برای ایران ایجاد میکند، ولی در دراز مدت به سود کشور خواهد بود Ùˆ ایران را مجبور به توسعه Ùˆ اقتصاد متکی به خود خواهد کرد."
بنی صدر همچنین با تشکر از دولت پاناما برای همکاری در موضوع تقاضای ایران برای استرداد Ù…Øمد رضا شاه اÙزود: "ØÙ„ مساله گروگانگیری تنها برعهده ایران نیست Ùˆ آمریکا نیز نقش مهمی در این راه دارد. آمریکا باید تصمیم بگیرد Ú©Ù‡ سیاست توسعه طلبانه خود را کنار بگذارد Ùˆ به ایران اجازه دهد Ú©Ù‡ جنایتکاران را در هر جا Ú©Ù‡ هستند Ù…Øاکمه کند، مشکل ØÙ„ خواهد شد."
سÙیر کانادا
گزارش سری Û²Û¹ ژانویه Û±Û¹Û¸Û°/ Û¹ بهمن Û±Û³ÛµÛ¸ جان گراهام سÙیر بریتانیا Ú©Ù‡ یک روز پس از خروج مخÙیانه شش تبعه آمریکا از ایران تهیه شده، به مرور وضع پرداخته است.
بر اساس گزارش Û²Û¹ ژانویه گراهام هنگامی Ú©Ù‡ سÙارت آمریکا اشغال شد، چهار تن از کارکنان آن به همراه دو تن از همسران آنان Ú©Ù‡ همگی در بخش کنسولی سÙارت کار میکردند موÙÙ‚ به Ùرار شدند. چهار Ù†Ùر از آنها در مجتمع تابستانی سÙارت بریتانیا در باغ قلهک پناه گرÙتند، ولی به دلیل اØساس ناامنی در آن جا، با Ú©Ù…Ú© کارکنان سÙارت نیوزیلند به سÙارت کانادا منتقل شدند Ùˆ بعدا دو Ù†Ùر دیگر نیز به جمع آنان اÙزوده شدند.
در این گزارش Ùاش شده Ú©Ù‡ در واقع خروج شش آمریکایی مخÙÛŒ شده در سÙارت کانادا در ØµØ¨Ø Ø±ÙˆØ² نهم بهمن، آخرین اقدام آن سÙارتخانه در تهران در آن مقطع بود Ùˆ بعد از ظهار همان روز با خروج Ú©Ù† تیلور (Ken Taylor) سÙیر کانادا از تهران، نمایندگی دیپلماتیک کانادا در تهران به Ú©Ù„ÛŒ تعطیل شد.
درست سی سال بعد از این Øادثه، رابرت رایت مورخ کانادایی Ùˆ استاد دانشگاه ترنت با انتشار اسناد مختلÙÛŒ در کتابی به نام "مامور ما در تهران" Ùاش ساخت Ú©Ù‡ مناسبات سÙیر وقت کانادا در دوران انقلاب Ùˆ گروگانگیری با دولت آمریکا Ùراتر از مناسبات دوستی Ùˆ هم پیمانی بوده است. رایت Ùاش ساخت Ú©Ù‡ سÙیر کانادا در تهران، رسما جاسوس سازمان سیا بوده Ùˆ سالها از این بابت از آمریکاییها Øقوق دریاÙت میکرده است.
ارتباط سیستماتیک Ùˆ سازمانی سÙیر کانادا با سازمان سیا در Øالی برقرار بود Ú©Ù‡ مقامات کانادایی به شدت از پنهانکاری آمریکاییها در موضوع گروگانگیری Ùˆ خودداری از اطلاع رسانی به دولت اتاوا ناخرسند بودند. یک گزارش سری از دیدار جان Ùورتسکیو (Adrian John Fortescue) دیپلمات بریتانیایی با تام بوهم کنسول سÙارت کانادا در تاریخ Û· Ùوریه/ Û±Û¸ بهمن، در این باره چنین میگوید: "آقای بوهم با شرمندگی آشکاری با اشاره به خوش خدمتی سÙارت او Ùˆ Ú©Ù„ کاناداییها نسبت به آمریکا، به تÙصیل Ùˆ با تلخی قابل ملاØظهای از خودداری غیرقابل توجیه دولت آمریکا در اطلاع رسانی به کانادا درباره تلاشهای خود برای ØÙ„ مشکل گروگانگیری سخن Ú¯Ùت."
بوهم همچنین شکایت داشت Ú©Ù‡ هنری پرشت (Henry Precht) رییس میز ایران در وزارت خارجه آمریکا، همواره او را به دستیارانش Øواله میداد Ùˆ گری سیک (Gary Sick) معاون شورای امنیت ملی آمریکا Øتی Øاضر به پاسخ تلÙÙ† دیپلمات نبود. به Ú¯Ùته بوهم، این موضوع به مشاجره بین او Ùˆ پرشت Ùˆ اعتراض رسمی کانادا نیز منجر شده بود.
مسئله بروس لینگن
مساله دیگر در این بØران، موقعیت بروس لینگن (Bruce Laingen) کاردار آمریکا بود Ú©Ù‡ به هنگام اشغال سÙارت در Ù…ØÙ„ وزارت خارجه ایران به همراه دو تن از همکارانش به رایزنی با مقامات ایرانی مشغول بود. در طول مدت گروگانگیری لینگن تØت ØÙاظت دولت ایران باقی ماند، ولی در عمل Ùˆ به عنوان ØÙظ امنیت او ØÙ‚ خروج از Ù…ØÙ„ اقامتش نداشت Ùˆ موقعیتش، به جز Ù…ØÙ„ نگهداری Ùˆ اÙراد کنترل کننده او، چندان تÙاوتی با دیگر گروگانها نداشت. البته لینگن از طریق دیپلماتهای بریتانیایی، سوییسی دانمارکی Ùˆ هلندی در تماس مداوم با واشینگتن بود.در این مدت، Ú†Ù‡ دولت آمریکا، Ú†Ù‡ شرکای اروپایی آنان Ùˆ Ú†Ù‡ شخص لینگن، بارها خواستار اجازه خروج او از وزارت خارجه Ùˆ Øتی ایران شدند، ولی ایران چنین اجازهای را به لینگن نداد. این خواسته تا جایی پیش رÙت Ú©Ù‡ بر اساس سند سری Û±Û² Ùوریه Û±Û¹Û¸Û°/ Û±Û³ بهمن ۱۳۵۸، لینگن در روزهای سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی تصمیم گرÙته بود تا شخصا نامه ای به آیتالله خمینی نوشته Ùˆ تقاضای آزادی خود را Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ù†Ø¯. این تصمیم با مخالÙت سÙرای دانمارک Ùˆ بریتانیا صورت نگرÙت.
اÙشاگریهای اشغال کنندگان سÙارت آمریکا
یکی از مواردی Ú©Ù‡ هر از چند گاهی بر شدت بØران گروگانگیری Ù…ÛŒ اÙزود، اÙشاگریهای دانشجویان Ùˆ انتشار برخی از اسناد به دست آمده از سÙارت آمریکا بود .برای نمونه پرشت Ú©Ù‡ اواخر اکتبر Û±Û¹Û·Û¹ Ùˆ تنها چند روز قبل از اشغال سÙارت به تهران آمده Ùˆ با شماری از سیاستمداران Ùˆ روØانیان سرشناس ایرانی از قبیل مهدی بازرگان، ابوالØسن بنی صدر، Øسن نزیه، رضا صدر، Øسینعلی منتظری Ùˆ Ù…Øمد بهشتی دیدار کرده بود نگران چاپ گزارش این دیدارها بود .در دیدار روز Û²Û¸ Ùوریه Û±Û¹8Û°/ Û¹ اسÙند ۱۳۵۸، رییس میز ایران در وزارت خارجه آمریکا با نیکلاس هنرسون سÙیر بریتانیا در واشینگتن، پرشت از یک سو از عدم انتشار گزارش این دیدارها متعجب بود Ùˆ از سوی دیگر از Ú©Ø´Ù Ùˆ انتشار برخی از دیدارهای Ù…Øرمانه ÙˆÛŒ در تهران به خصوص دیدارش با اعضای شورای یهودیان Ùˆ یکی از رهبران بهایی در ایران اظهار نگرانی کرد.
موضوع اولتیماتوم آمریکا
تقریبا از نیمه مارس Û±Û¹Û¸Û°ØŒ گزارشهایی از واشینگتن درباره اØتمال یک اقدام نظامی غاÙلگیر کننده برای آزادسازی گروگانها به گوش میرسید. این در Øالی بود Ú©Ù‡ سیاست آمریکا در آن زمان به سوی عدم مشورت Ùˆ تعامل با شرکای اروپایی Ùˆ قرار ندادن خود در شرایط مشاوره های بی پایان در Øرکت بود در گزارش سری Û±Û¹ مارس/ Û²Û¸ اسÙند گراهام، از طراØÛŒ عملیات نظامی مخÙÛŒ برای Øمله هوایی آمریکا به Ùرودگاه مهرآباد Ùˆ اقدام برای آزادی گروگانهای داخل سÙارت آمریکا Ùˆ همچنین لینگن Ùˆ همراهانش در وزارت خارجه ایران خبر داده شد.
در این گزارش اعلام خطر شد Ú©Ù‡ چنین اقدام نظامی از سوی آمریکا "موجب لطمه خوردن Ùˆ نابودی روابط ایران Ùˆ آمریکا برای مدتی بسیار طولانی خواهد شد" Ùˆ در منطقه نیز "هیچ دولتی علنا آن را تایید نخواهد کرد، ولی Øتی اگر با دادن تلÙات به پیروزي منجر شود، در Ø®Ùا موجب رضایت منطقه ای شده Ùˆ نشان میدهد Ú©Ù‡ آمریکا بالاخره نشانی از ابرقدرتی خود نشان داده است."
در اواخر مارس، دولت آمریکا برای آخرین بار با متØدان آمریکایی خود مشورت کرد تا اولتیماتومی جدی به جمهوری اسلامی برای آزادی گروگانها بدهد. وزرای خارجه سه کشور مهم اروپایی (هانس دیتریش گنشر (Hans Dietrich Genscher) از آلمان، پیتر کرینگتون از بریتانیا Ùˆ ژان Ùرانسوا پونسه (Jean Francois Poncet) از Ùرانسه با این تصمیم مخالÙت کردند.
به Ú¯Ùته کرینگتون، "زمان برای چنین اولتیماتومی مناسب نیست" Ùˆ اعلام چنین اولتیماتومی به تهران، موجب تضعی٠اقدامات رییس جمهور جدید بنیصدر Ùˆ وزیر خارجه قطب زاده میشد Ú©Ù‡ برای ØÙ„ ماجرا Ùˆ آزادی گروگانها تلاش میکردند. هر چند به قول کرینگتون، بنی صدر Ùˆ قطب زاده "ØŒ به خصوص با واگذار کردن بØران به نمایندگان مجلس، در به کرسی نشاندن دیدگاه خود با مشکل مواجه هستند."
بریتانیا معتقد بود Ú©Ù‡ تلاش آمریکا برای شدت عمل به دلیل مشکلات داخلی در واشنگتن بود، ولی این اقدام ناشی از گرÙتاری قابل Ùهم آمریکا، در صورت عدم موÙقیت تبعات غیرقابل کنترل Ùˆ گستردهای به همراه خواهد داشت .واشینگتن هیچ راهی برای پایان بخشیدن موÙقیت آمیز به بØران گروگانگیری به جز "دیپلماسی آرام" در پیش روی خود نداشت.
تلاش برای آزادی گروگانها
درست در همین زمان (میانه مارس Û±Û¹Û¸Û°)ØŒ سÙرای اروپایی مقیم تهران Ú©Ù‡ نگران اقدام نظامی آمریکا بودند به اميد موÙقیت تلاشهای سياسي نامهای Ù…Øرمانه به سید اØمد خمینی نوشتند Ùˆ از طریق او از آیت الله خمینی خواستار مداخله شخصی Ùˆ انسان دوستانه او برای ØÙ„ مساله گروگانگیری Ùˆ دست Ú©Ù… اجازه ارتباط Ùˆ دیدار با گروگانها شدند.
نگارش این نامه در شرایطی میسر شد Ú©Ù‡ بر اساس تواÙÙ‚ بین شرکای ایران با آمریکا Ùˆ شرکای اروپایی آن کشور پس از دیدار بنی صدر با رهبر انقلاب Ùˆ پسرش، قرار شد برای نخستین بار کنترل Ùˆ نگهداری گروگانها از دست دانشجویان خارج Ùˆ به دولت ایران منتقل شود. هر چند این مساله با انجام Øمله نظامی ناÙرجام آمریکا به ایران مسیری دیگری یاÙت Ùˆ با تاخیر عملی شد.
روز ششم آوریل/ Û±Û· Ùروردین، جیمی کارتر در یک نامه خصوصی خطاب به مارگارت تاچر تاکید کرد Ú©Ù‡ اگر کنترل گروگانها به شورای انقلاب منتقل نشود، "من پس از آن قصد دارم تا اقدامات اضاÙÛŒ Ú©Ù‡ قبلا به شما Ú¯Ùتهام را عملی كنم ."در آن هنگام در بریتانیا بر هیچ کس (به جز تاچر) معلوم نبود Ú©Ù‡ منظور کارتر از این تهدید چیست، ولی در میانه ماه آوریل منظور کارتر بر همگان روشن شد.
روز Û±Û² آوریل/ Û²Û³ Ùروردین بنی صدر در یک نشست خصوصی با سÙرای کشورهای اروپایی Ùˆ ژاپن ضمن ابراز مخالÙت خود با تداوم گروگانگیری Ùˆ مغایرت آن با مناÙع ملی ایران Ú¯Ùت: "اگر Ù…ÛŒ توانستم امام را قانع کنم، این ماجرا امروز خاتمه Ù…ÛŒ یاÙت."
رییس جمهور ایران در توجیه ادامه مخالÙت آیتالله خمینی با آزادی گروگانها Ú¯Ùت: "از نظر امام، گروگانها تضمینی علیه مداخله آمریکا در مخالÙت با تثبیت کامل جمهوری اسلامی است Ú©Ù‡ اکنون با استقرار پارلمان مستقر شده است."
بنی صدر همچنین Ú¯Ùت Ú©Ù‡ آیت الله خمینی باید نمایندگان مجلس را ملزم کند Ú©Ù‡ در نخستین اقدام خود، دستور آزادی گروگانها را صادر کنند. این در Øالی بود Ú©Ù‡ بر اساس برنامه اعلام شده، هنوز دو ماه از زمان این دیدار Ùˆ آغاز به کار مجلس وقت باقی بود.
گراهان در گزارش خود از این دیدار Ùˆ تØلیل سخنان بنیصدر نوشت: "تعیین وقت برای آزادی گروگانها جزو اختیارات بنیصدر نیست. ما قبلا هم شاهد تعیین وقت بوده ایم Ùˆ باید تاکید کنم Ú©Ù‡ تمهیدات آمریکا Ùˆ دورنمای اقدامات وسیع تر، ایرانیان را آب دیده کرده است. با این همه Ùˆ با وجود این Ú©Ù‡ در گذشته او پارتیزان Ùˆ خرابکار بوده، من شخصا به نیات بنی صدر اعتماد دارم.
روز Û²Û± آوریل/ اول اردیبهشت، سÙیر بریتانیا به درخواست خود به ملاقات قطب زاده وزیر خارجه Ùˆ بهشتی رییس دیوانعالی کشور شتاÙت. دیدار با قطب زاده بیشتر درباره وضعیت نگهداری کاردار آمریکا Ùˆ همراهانش سپری شد. ولی در دیدار با بهشتی مسایل مختلÙÛŒ از جمله انگیزه های اشغال سÙارت آمریکا Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯ .بهشتی در این دیدار به ضرورت درک روان شناسی مردم ایران اشاره کرد Ùˆ دشمنی مردم پس از هر انقلابی با کسانی Ú©Ù‡ در رنجهای قبلی آنان دخیل بوده اند را طبیعی دانست. بهشتی درادامه عنوان کرد Ú©Ù‡ مسئولان ایرانی پس از انقلاب تلاش کردند تا اØساسات مردم علیه بریتانیا Ùˆ دیگر قدرتهای غربی را کنترل کنند، ولی تصمیم کارتر در پذیرش شاه در آمریکا یک اشتباه اساسی بود.
به Ú¯Ùته بهشتی: "پذیرش شاه در آمریکا نشانه آشکاری به مردم ایران بود Ú©Ù‡ آمریکا خواستار برقراری روابطی جدید با یک ایران واقعا مستقل نیست. این تصمیم بود Ú©Ù‡ بØران را Ø¢Ùرید Ùˆ مسئولان ایرانی را با این مشکل مواجه کرد Ú©Ù‡ چگونه مساله را ØÙ„ کنند."
گراهام در پاسخ ضمن اذعان به اشتباه بودن پذیرش شاه در آمریکا اعلام کرد Ú©Ù‡ رسم پذیرش Øاکمان تبعیدی در غرب سنتی باستانی Ùˆ شراÙتمندانه است.
در ادامه این Ú¯Ùتگو، بهشتی با تکرار این عبارت Ú©Ù‡ "مشکل ØÙ„ خواهد شد" تاکید کرد" رهبری اÙکار عمومی نیازمند صبر است."
سÙیر بریتانیا در پایان به بهشتی هشدار داد: "آمریکا زمان بسیاری صبر کرده Ùˆ منتظر شدن تا دو ماه دیگر [برای اÙØªØªØ§Ø Ù…Ø¬Ù„Ø³ در ایران] درخواستی ناممکن است Ùˆ Ù…Øتمل به نظر میرسد تا آمریکا را به اقدام نظامی سوق دهد."
در همین ارتباط یک گزارش تÙصیلی Ù…Øرمانه بخش خاورمیانه وزارت خارجه بریتانیا به تاریخ دوم مه/ Û±Û² اردیبهشت Ùˆ با موضوع مواضع مختل٠در قبال این بØران تهیه شده، درباره موضع بهشتی چنین اظهار نظر کرده است: "رقبای سیاسی بنی صدر همچون بهشتی Ùˆ گروهش Ù…ÛŒ خواهند مساله گروگانها را به وسیلهای به Øذ٠بنی صدر تبدیل کرده Ùˆ Øاضرند بدون توجه به لطماتی ممکن است وارد شود، از این موضوع بهره برداری کنند."
اقدام نظامی آمریکا
آمریکا در شرایطی در تدارک عملیات نظامی آزادسازی گروگانهایش بود Ú©Ù‡ آیت الله خمینی اØتمالا تØت تاثیر نامه سÙرای اروپایی با دیدار هیاتی از مقامات بین المللی به همراه هیلارین کاپوچی (Hilarion Capucci) اسق٠Ùلسطینی سابق بیت المقدس مواÙقت کرد. این دیدار Ú©Ù‡ در روز Ù‡Ùتم آوریل/ Û±Û¸ Ùروردین انجام گرÙت، در Ù…ØاÙÙ„ بین المللی به عنوان مقدمهای برای پایان ماجرا Ùˆ آزادی دیپلماتهای آمریکایی تلقی Ùˆ Øتی منجر به انتشار یک بیانیه رسمی امید بخش از سوی کارتر شد.
سÙرای اروپایی Ú¯Ùتگوهای Ùشردهای را در تهران برای انتقال گروگانها به دولت Ùˆ Ùراهم کردن آزادی آنان Ùراهم میکردند Ùˆ از واشینگتن نیز خواسته بودند تا برای مدت کوتاهی از پیگیری اعمال تØریمهای دیگر خودداری کند. ظاهرا عملیات نظامی آمریکا در ایران از اغلب متØدان غربی آن کشور مخÙÛŒ نگاه داشته شده بود. برای مثال در دیدار Û±Û¸ آوریل/ Û²Û¹ Ùروردین هندرسون سÙیر بریتانیا در واشنگتن با برژینسکی (Zbigniew Brzezinski) Ú©Ù‡ شش روز قبل از آغاز عملیات دلتا برای آزادی گروگانها انجام شد، برژینسکی ضمن کتمان وجود نقشه نظامی "در پاسخی مبهم" تاکید کرد Ú©Ù‡ هنوز هیچ چیزی درباره ایران قطعی نشده است. Øتی گزارش Û²Û´ آوریل (روز آغاز عملیات) هندرسون نیز تنها به بیان شایعات Ùˆ گمانه زنیهایی درباره اØتمال یک اقدام نظامی از سوی آمریکا پرداخته است.
نیروهای آمریکایی با Øمله ناÙرجام Û²Û´ Ùˆ ۲۵آوریل/ Û´ Ùˆ Ûµ اردیبهشت خود به ایران، ضمن تخریب Ú©Ù„ روند Ú¯Ùتگوها، عملا آزادی گروگانها را نیز برای Øدود Û¹ ماه دیگر به تاخیر انداخته Ùˆ موجب شکست جیمی کارتر در انتخابات بعدی ریاست جمهوری شدند.
یکی دیگر از تبعات Øمله نظامی آمریکا به ایران، متÙرق کردن گروگانها به گروههای کوچکتر Ùˆ استقرار آنها در شهرهای مختل٠ایران بود. به این ترتیب، عملا آگاهی منظم خانواده ها از وضع آنان Ùˆ دسترسی مستمر ناظران بین المللی به شدت Ù…Øدود Ùˆ نامنظم شد.
Øمله نظامی به ایران برای آزادی گروگانها مواÙقان Ùˆ مخالÙانی در هیات Øاکمه آن کشور داشت. مهمترین مخال٠این اقدام سایروس ونس (Cyrus Vance) وزیر خارجه بود Ú©Ù‡ پیش از عملیات دلتا در دیداری با کارتر، مخالÙت اصولی خود با این اقدام را اعلام کرد. پس از مذاکرات طولانی، نهایتا ونس ضمن تاکید بر استعÙا تØت هر شرایطی Ùˆ بدون توجه به نتیجه عملیات، تنها این توصیه کارتر را پذیرÙت Ú©Ù‡ استعÙایش بعد از عملیات اعلام شود تا تاثیر منÙÛŒ بر موضوع نگذارد.
ظهر روز Û²Ûµ آوریل Ùˆ پس از اعلام رسمی شکست عملیات نظامی، هارولد براون وزیر دÙاع به همراه چند تن از Ùرماندهان نظامی آمریکا در جلسهای سÙرای کشورهای غربی در واشینگتن را در جریان جزییات عملیات Ùˆ Ù†Øوه شکست آن قرار داد. متن اظهارات براون از عملیات Ùˆ Ùرجام آن، تقریبا همان روایت رسمی آمریکایی است Ú©Ù‡ Ø·ÛŒ سه دهه مکررا منتشر شده است. با این همه در بخش پرسش Ùˆ پاسخ این نشست نکات قابل توجهی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯.براون ضمن اعترا٠به این Ú©Ù‡ تصمیم قطعی برای انجام عملیات دو Ù‡Ùته قبل به تایید کارتر رسیده بود، درباره انگیزه اجرای این عملیات Ú¯Ùت: "همه تلاشهای دیپلماتیک تاکنون شکست خورده Ùˆ دلیلی وجود ندارد Ú©Ù‡ باور کنیم گروگانها در آینده قابل تصوری آزاد خواهند شد. وخیم شدن وضع امنیتی ایران Ùˆ وجود تنش بین ایران Ùˆ عراق Ùˆ اغتشاش در خیابانها به خطرات موجود علیه گروگانها اÙزوده بودند ... نیاز بود Ú©Ù‡ بØران ØÙ„ شود ... امکان صبر بیشتر وجود نداشت، چون هوای منطقه گرمتر Ùˆ شبها کوتاهتر میشد."
وزیر دÙاع آمریکا در پاسخ به سوالی درباره این Ú©Ù‡ چرا کشورهای متØد آمریکا قبلا در جریان عملیات قرار نگرÙته بودند Ú¯Ùت: "ممکن بود با اطلاع دادن به دیگران درباره قصد آمریکا، سری بودن ماموریت خدشه دار شود. لذا ضروری بود Ú©Ù‡ اطلاعات عملیات بین عده خاصی Ù…ØÙوظ بماند."
در همان روز نشست مشابهی نیز به درخواست وارن کریستوÙر (Warren Christopher) معاون وزیر خارجه آمریکا تشکیل شد. علت اصلی تشکیل این جلسه، رÙع دلگیری متØدان آمریکا از بی اطلاعی از عملیات نظامی در ایران بود. کریستوÙر ØªØ´Ø±ÛŒØ Ú©Ø±Ø¯ Ú©Ù‡ ÙلسÙÙ‡ عملیات نظامی اخیر با اقدامات مرسوم اقتصادی، دیپلماتیک یا سیاسی Ú©Ù‡ با مشورت کشورهای دوست انجام میشود تÙاوت داشت Ùˆ انتشار خبر آن، موجب تخریب Ú©Ù„ کار Ù…ÛŒ شد.
کریستوÙر تاکید کرد Ú©Ù‡ هیچ کشوری در این مورد مورد مشورت قرار نگرÙته Ùˆ در Øین آماده سازی عملیات، هیچ خبری به بیرون درز نکرده بود. این در Øالی بود Ú©Ù‡ بر اساس اسناد تازه آزاد شده، دست Ú©Ù… از یک ماه قبل مقامات بریتانیایی اطلاعاتی در این باره به دست آورده Ùˆ بر اساس آن Ùعالیتهای خود برای ØÙ„ سریع Ùˆ مسالمت جویانه ماجرا را شدت بخشیده بودند.
هم براون Ùˆ هم کریستوÙر تاکید داشتند Ú©Ù‡ عملیات شکست خورده آمریکایی به دلیل عوارض طبیعی Ùˆ اشکالات ÙÙ†ÛŒ ناموÙÙ‚ ماند Ùˆ نیروهای ایرانی نه از ورود بالگردها Ùˆ هواپیماهای آمریکایی به ایران مطلع شدند Ùˆ نه برای خنثی کردن آن اقدامی کردند.
تأثیر گروگانگیری بر مردم Ùˆ Øکومت آمریکا
در برخی از اسناد تازه یاب، علاوه بر اصل ماجرای تسخير سÙارت آمریکا به تبعات گوناگون آن بر مردم Ùˆ Øکومت آن کشور اشاره شده است .یکی از این عوارض، ظهور مجدد Øس رویارویی طلبی ÙروخÙته پس از ویتنام بود Ú©Ù‡ شاید دلیل دیگری برای انجام عملیات نظامی در ایران بود. در یک گزارش تØلیلی سری Ú©Ù‡ برای نشست شورای عالی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در ماه مه Û±Û¹Û¸Û° در آنکارا تهیه شده در باره اØساس عمومی آمریکاییان از ماجرای گروگانگیری آمده است: "بØران گروگانها نقطه عطÙÛŒ برای ایالات متØده بوده Ùˆ موجب غلبه Øس کشتار مصلØت آمیز بر ذهنیت عقب نشینی دوران پس از ویتنام شده Ùˆ Øس ناسیونالیسم Ùˆ عرض اندامی Ú©Ù‡ سالها از صØنه آمریکا غایب بوده را نمایان کرده است. هنوز تبعاتی از این امر در سیاست خارجی آمریکا ظهور نکرده، ولی Ù…ÛŒ توان توقع داشت Ú©Ù‡ در آینده ای نزدیک به مراتب بیشتر عرض اندام خواهد کرد."
دولت آمریکا در ادامه اعمال Ùشارهای Øقوقی بین المللی بر ایران شکایتی را در دادگاه داوری بین المللی در لاهه Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯. پس از چندین نشست Ùˆ Ù‡Ùته ها بررسی، نهایتا دادگاه در Û²Û´ مه/ Û³ خرداد ØÚ©Ù…ÛŒ را علیه ایران این گونه صادر کرد: ایران Øقوق متعهد به آمریکا را نقض کرده Ùˆ همچنان به این نقض ادامه Ù…ÛŒ دهد. Øکومت ایران باید بیدرنگ اتباع آمریکایی را Ú©Ù‡ به گروگان گرÙته آزاد کرده Ùˆ Ù…ØÙ„ سÙارت را به آمریکا پس بدهد. گروگانها ØÙ‚ شکایت علیه زندانی کردن خود را داشته Ùˆ دولت ایران باید خسارات وارده به آنها را جبران کند. هر گونه موضوع Øقوقی Ùˆ مالی ØÙ„ نشده بین دو کشور باید از طریق مراجع قضایی پیگیری شود.
"Ú©Ù†Ùرانس بینالمللی بررسی مداخلات آمریکا در ایران"
در این زمان از نظر تبلیغات بین المللی نیز Ùشار سنگینی علیه Øکومت ایران وجود داشت. به همین دلیل در روزهای دوم تا پنجم ژوئن/ Û±Û² تا Û±Ûµ خرداد، همایشی در جهت توجیه گروگانگیری Ùˆ با عنوان "Ú©Ù†Ùرانس بین المللی بررسی مداخلات آمریکا در ایران" برگزار شد. برای شرکت در این Ú©Ù†Ùرانس از بسیاری از نویسندگان Ùˆ Ùعالان سیاسی Ùˆ نمایندگان گروههای منتقد آمریکا از سراسر جهان دعوت به عمل آمده بود. گزارشهای منتشر شده از این همایش نشانگر تاثیر قابل قبول آن بر بخشهایی از اÙکار عمومی بین المللی بود.
آنتونی دوریوک استاد روابط بین الملل دانشگاه ساری در جنوب غرب لندن به همراه دو استاد دیگر از دانشگاههای کنت Ùˆ ساری، از دعوت شدگان به سمینار تهران بودند. دوریوک در بازگشت از تهران Ùˆ دیدار با میرز Ùˆ لمپورت دو مسئول بخش خاورمیانه وزارت خارجه بریتانیا همایش را این گونه توصی٠کرد: Ú©Ù†Ùرانس خیلی خوب سازمان یاÙته Ùˆ بر اساس زمان بندی بود، مقالات نیز درباره دخالتهای گذشته در امور ایران بود Ùˆ خلاصه مقالات نیز به انگلیسی سلیسی ترجمه شده بود.
به Ú¯Ùته این استاد بریتانیایی، روز دوم همایش به مباØثات شرکت کنندگان اختصاص داشت Ùˆ سخنران سی کشور از شصت کشور Øاضر در همایش از جمله رمزی کلارک (Ramsey Clark) دادستان Ú©Ù„ سابق آمریکا به بیان دیدگاههای خود درباره "مداخلات آمریکا Ùˆ دیگر قدرتهای بزرگ" در امور داخلی دیگر کشورها اختصاص داشت.
دوریوک همچنین تاکید کرد Ú©Ù‡ اØمد سلامتیان دبیر Ú©Ù„ همایش موÙÙ‚ شد در مدتی کوتاه ترتیب ملاقات از پیش اعلام نشده میهمانان بریتانیایی را با Ù…Øمد بهشتی، اØمد خمینی Ùˆ نوه آیت الله خمینی [Øسین خمینی؟] بدهد .ریاست این همایش با بنی صدر Ùˆ معاونت آن نیز با قطب زاده بود. قطب زاده با توجه به Øضور هیاتهای آمریکایی در همایش اعلام کرد Ú©Ù‡ مساله گروگانها موضوع این همایش نیست. بنی صدر نیز در دیدارش با سÙیر بریتانیا، این همایش را اقدامی موÙÙ‚ در جهت "کاهش اØساس انزوای ایران Ùˆ نبود Øمایت بینالمللی" اعلام کرد. این دیدگاه توسط گراهام مورد تایید قرار گرÙت.
گروگانهای نبرد داخلی قدرت
جان گراهام در آخرین روزهای بهار سال Û±Û¹Û¸Û° تهران را ترک کرد. او بخشی از گزارش Ù…Øرمانه تودیعی چهارم ژوئن Û±Û¹Û¸Û°/ Û±Û´ خرداد Û±Û³ÛµÛ¹ خود را به بررسی مساله گروگانگیری اختصاص داد. "کارکنان زندانی در سÙارت آمریکا همچنان به صورت گروگانهای نبرد داخلی قدرت باقی ماندهاند. به باور من، اشغال اولیه تاکتیک تعمدی اجرا شده توسط دانشجویان بود، ولی به تØریک ملاهای اطرا٠خمینی، Ùˆ اØتمالا بدون اطلاع قبلی ÙˆÛŒ انجام شد. بهشتی نیز دعای خیرش را بدرقه شان کرد. بازرگان Ùˆ دولتش نه مورد مشورت قرار گرÙتند Ùˆ نه اطلاع یاÙتند."
گراهام ادامه میدهد: "این ماجرا موجب پیشبرد قانون اساسی Ùˆ دور کردن اذهان از تغییر موضعی Ú©Ù‡ قرار بود پس از مذاکره با کردها انجام شود، Ùˆ شاید مهمترین نتیجه، قادر کردن ملاها به رها شدن از دست بازرگان Ùˆ در دست گرÙتن مستقیم دولت توسط خودشان بود. خشم در مورد پذیرش شاه در آمریکا Ùˆ داراییهای او بهانه بود، نه انگیزه اصلی. به باور من، قرار بود عملیات کوتاه مدت باشد، ولی Ù…Øبوبیت آشکار Ùˆ Øمایت کامل خمینی از آن، پایان بخشیدن به ماجرا را دشوار کرد، Øتی برای کسانی Ú©Ù‡ بتوانند Ùˆ بخواهند به آن خاتمه دهند."
با وخیم شدن Øال جسمی یکی از گروگانهای آمریکایی به نام ریچارد کویین، روز Û±Û± جولای/ Û²Û° تیر وي آزاد شد Ùˆ پس از یک Ù‡Ùته تØت نظر بودن در یکی از پایگاههای آمریکا، روز Û±Û¸ جولای وارد واشینگتن شد. آزادی کنسولیار سÙارت آمریکا نخستین مورد از آزادی گروگانها در سال Û±Û¹Û¸Û° بود. دولت ایران علت آزادی کویین را ملاØظات انسانی Ùˆ شدت بیماری او اعلام کرد Ùˆ دیپلماتهای غربی مقیم تهران آزادی کویین به همراه درگذشت شاه Ùˆ تشکیل قوه مقننه در ایران را نشانه هایی از آغاز ØÙ„ معضل گروگانگیری میدانستند.
نظر منÙÛŒ به آمریکا
دیدگاه انتقادی نسبت به سیاستهای آمریکا Ùˆ دیدگاه ضد واشینگتن مختص روØانیان Ùˆ هواداران Øزب جمهوری اسلامی Ùˆ یا هوداران بنی صدر نبود . برای مثال، در دیدار دوم جولای/ Û±Û± تیر ردوی Ùˆ رندل دو دیپلمات جوان بریتانیایی در دیدار با شهریار روØانی داماد آن زمان ابراهیم یزدی نیز با همین مواضع رو به رو شدند.
شهرت روØانی در سالهای نخست انقلاب بیشتر به تØویل گرÙتن سÙارت ایران در واشینگتن از اردشیر زاهدی Ùˆ انجام اقدامات انقلابی در نخستین ماههای پس از انقلاب در آن جا بود. با این همه در زمان ملاقات با ردوی Ùˆ رندل، روØانی به عنوان سردبیر روزنامه کیهان معرÙÛŒ شد.
در این دیدار روØانی سه شرط برای آزادی گروگانهای آمریکایی Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯: "Û± - بازگرداندن شاه Ùˆ استرداد اموال او به ایران Ùˆ آزادسازی داراییهای ایران ... Û² - پذیرش مشروعیت انقلاب ایران از سوی مردم Ùˆ Øکومتهای جهان ... Ùˆ Û³ - تعهد واقعی همه دولتها، به خصوص آمریکاییها درباره خودداری از دخالت در مسایل داخلی ایران."
به Ú¯Ùته روØانی اسنادی به دست آمده Ú©Ù‡ نشان میداد قبل از انقلاب، سالانه دو میلیارد دلار از درآمد Ù†Ùت ایران ناپدید میشده است.
ردوی در پایان گزارش این دیدار به Ú¯Ùته روØانی در مورد خوانده شدن کیهان توسط یک میلیون Ùˆ Ù‡Ùتصد هزار Ù†Ùر در ایران Ùˆ همچنین تابلویی در راهروی موسسه کیهان اشاره Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ Ù‡Ùتاد درصد از مردم ایران روزنامه کیهان را Ù…ÛŒ خوانند. دیپلمات جوان بریتانیایی با کنایه Ùˆ به عنوان "یک نکته تÙریØÛŒ" Ù…ÛŒ نویسد: "Ø·Ø±Ø Ø§Ø¯Ø¹Ø§ÛŒ مطالعه کیهان توسط یک میلیون Ùˆ Ù‡Ùتصد هزار Ù†Ùر Ùˆ یا Ù‡Ùتاد درصد از ایرانیان نشان میدهد Ú©Ù‡ یا کیهان یا وزارت آموزش Ùˆ پرورش آمارشان از جمعیت باسواد کشور نادرست است."
دارا بودن دیدگاه کاملا انتقادی علیه آمریکا در بین سیاستمداران غیرØکومتی درباره خود ابراهیم یزدی نیز صدق Ù…ÛŒ کرد. یزدی Ú©Ù‡ پس از استعÙای دولت موقت Ùˆ کنار رÙتن از وزارت خارجه به سرپرستی روزنامه کیهان منصوب Ùˆ نمایندگی مجلس انتخاب شده بود نیز بیش Ùˆ Ú©Ù… چنین نظری داشت.
در دیدار روز Û²Û· جولای/ Ûµ مرداد بین یزدی Ùˆ ردوی، یزدی اظهار داشت: "آمریکاییها هرگز انقلاب ایران را نپذیرÙتند. آمریکا هنوز به ایرانیها نشان نداده Ú©Ù‡ در تلاش تغییر رژیم کنونی ایران نیست."
یزدی با تاکید بر هشدارهای پیشاپيش خود به مقامات آمریکایی درباره واکنش Ù…Øتمل در مقابل سÙر شاه به آن کشور Ú¯Ùت: :با وجود این هشدارها، پذیرش شاه به عنوان درمان پزشکی، بلاهت نامعمولی از سوی آمریکا بود."
به Ú¯Ùته یزدی، آمریکا صرÙا در Ù¾ÛŒ پول بود Ùˆ اگر در میانه بØران گروگانگیری قصد دارد Øسن نیت خود را نشان دهد باید داراییهای مسدود شده ایران در بانکها Ùˆ موسسات مالی آمریکا را آزاد کند: یزدی Ú¯Ùت، وقتی وزیر خارجه بود، بارها از بروس لینگن [کاردار سÙارت آمریکا در تهران]ØŒ درباره Û²Û± میلیارد دلار دارایی مسدود شده ایران در آمریکا سوال کرده بود، ولی آمریکا هرگز به درخواستهای ایران درباره این Øسابها پاسخ قانع کنندهای پاسخ نداد."
یزدی همچنین از اشغال سÙارت آمریکا Ùˆ شایعه Ù…Øاکمه گروگانها در ایران انتقاد کرد Ùˆ Ú¯Ùت، ایران در صورت ناراضی بودن از Ùعالیت یک دیپلمات Ùقط باید او را اخراج کند. چنان Ú©Ù‡ به جای Ù…Øاکمه دیپلماتهای خارجی باید از دولت آنها به دیوان داوری بین المللی شکایت کرد.
این اظهارات یزدی در شرایطی بیان شد Ú©Ù‡ او در اذهان عمومی مکررا از مساله Ù…Øاکمه گروگانها Øمایت کرده بود Ùˆ Øتی قطب زاده در دیدار خداØاÙظی گراهام با طعنه Ùˆ کنایه این دیدگاه یزدی را نابخردانه توصی٠کرده بود .در همین ارتباط، زمانی Ú©Ù‡ خبر درگذشت Ù…Øمد رضا شاه اعلام شد، یزدی در مجلس تازه تاسیس ایران اعلام کرد: "این موضوع نباید موجب امیدواری آمریکاییها شود Ùˆ جاسوسان آمریکایی باید Ù…Øاکمه شوند Ùˆ این Ù…Øاکمه به منزله Ù…Øاکمه سیاستهای آمریکا است.
پاسخ رÙسنجانی به نامه سÙرا
در این مقطع آمریکاییها تقریبا از کارآیی قطب زاده در Ú©Ù…Ú© به ØÙ„ مشکل گروگانگیری ناامید شده بودند. در جلسه روز سیام جولای/ Û¸ مرداد گری سیک با آدریان Ùورتسکیو دبیر اول سÙارت بریتانیا ضمن تمجید از شجاعت قطب زاده در زمان Øضورش در آمریکا، از تاثیرگذاری او بر ماجرا اظهار یاس کرد.سیک با اشاره به ضع٠شدید قدرت سیاسی بنی صدر معتقد بود Ú©Ù‡ ارتباط با سید Ù…Øمد بهشتی برای ØÙ„ ماجرای گروگانگیری بسیار مهم بود. با این همه معاون شورای امنیت ملی آمریکا تاکید کرد: "اگر بهشتی در نبرد قدرت به پیروزی نهایی برسد، شاید دیگر نیازی به گروگانها نداشته باشد ... او [بهشتی] قبلا مطالبی Ú¯Ùته Ú©Ù‡ Øاکی از آن است Ú©Ù‡ او بر این باور است Ú©Ù‡ نگهداری گروگانها علیه مناÙع ایران است. سیک معتقد بود Ú©Ù‡ این ارزیابی خوش بینانه به شدت شکننده بود ... مشکل نه عدم ارتباط با بهشتی Ú©Ù‡ نبود نشانهای مبنی بر آن است Ú©Ù‡ بهشتی علاقهای به ØÙ„ مشکل دارد.
انتخاب Ù…Øمد علی رجایی به نخست وزیری Ùˆ تایید آن در بیستم مرداد/ Û±Û± آگوست در مجلس، آرایش سیاسی کشور به خصوص در مساله گروگانها را تغییر Ø´Ú©Ù„ داد.
دو روز بعد از تصویب نخست وزیری رجایی در مجلس، روسای هیاتهای دیپلماتیک Û¹ کشور متØد آمریکا در تهران (استرالیا، اتریش، Ùنلاند، یونان، نیوزیلند، نروژ، اسپانیا، سوئد Ùˆ سوییس) Ú©Ù‡ هنوز سÙارتخانههای Ùعالی در ایران داشتند، به دستور دولتهای متبوع خود، در نامهای مشترک Ùˆ کوتاه به تاریخ Û±Û³ آگوست/ Û²Û² مرداد، خطاب به اکبر هاشمی رÙسنجانی رییس مجلس شورای اسلامی ضمن تاکید Ùˆ اØترام به استقلال ایران، وظای٠انسانی Ùˆ قانونی ایران را یاداوری کرده Ùˆ خواستار رعایت Øقوق گروگانهای آمریکایی، اجازه ملاقات با آنان Ùˆ نهایتا آزاد کردن هر Ú†Ù‡ زودتر آنها شدند. این نامه در دیداری خصوصی Ùˆ به طور Øضوری به رÙسنجانی داده شد.
در این دیدار رÙسنجانی در خطابهای بسیار طولانی Ùˆ با ادبیاتی صریØØŒ کاملا آشنا Ùˆ همچنان مورد مصرÙØŒ این گونه به نمایندگان امضا کنندگان این نامه دسته جمعی پاسخی Ø´Ùاهی داد: "من قبلا به نامههایی از این دست به سÙیر سوییس Ùˆ دیگر سÙرای اروپایی پاسخ داده بودم. سیاست خارجی بعد از انقلاب ما مبتنی بر عدم اجازه بندگی به ابرقدرتها است. در این ارتباط ما تلاش کردیم تا روابط خود با کشورهای اروپایی را ارتقاء دهیم، ولی اکنون دریاÙتهایم Ú©Ù‡ شما خواهان اقدام مستقل از آمریکا نیستید. مهمترین درسی Ú©Ù‡ ما از تØریم آمریکا گرÙتهایم این است Ú©Ù‡ روی دو پای خود بایستیم. چیزی Ú©Ù‡ شما Øقوق بینالملل مینامید، Ùقط برای تامین مناÙع ابرقدرتها ایجاد شده است."
در ادامه این پاسخ، به Øوادث دو جنگ جهانی Ùˆ نقض بی طرÙÛŒ ایران توسط ارتشهای روسیه Ùˆ متÙقین Ùˆ همچنین رویدادهای سالهای Û±Û³Û³Û² Ùˆ Û±Û³Û´Û² اشاره Ùˆ عنوان شد Ú©Ù‡ هر دو Øادثه Û²Û¸ مرداد Ùˆ Û±Ûµ خرداد توسط Ùˆ یا با نظارت آمریکاییها سرکوب شده است: "از آن زمان تا پیروزی انقلاب ما همیشه توسط آمریکاییها Ùˆ اخیرا توسط ماموران اسراییلیها در موسسات سیاسی Ùˆ اقتصادی کنترل میشدیم. من در زندانهای شاه توسط ساواک Ú©Ù‡ توسط کارشناسان آمریکاییهدایت میشد، رنج دیده Ùˆ شکنجه شدهام. زمانی Ú©Ù‡ امريكا دست از Øمایت از رژیم شاه کشید، عمر آن به پایان رسید. آیا شما به این مداخله Øقوق بین المللی Ù…ÛŒ گویید؟"
رییس مجلس شورای اسلامی همچنین با اعلام "شهادت Û¶Û° هزار Ù†Ùر Ùˆ زخمی شدن Û±Û°Û° هزار Ù†Ùر توسط رژیم شاه سابق Ùˆ کشته شدن هزاران Ù†Ùر در میدان شهدا (ژاله) تهران در جمعه سیاه توسط ماموران تØت Ùرماندهی آمریکاییها" آمریکا را متهم کرد Ú©Ù‡ به جای پوزش خواستن بعد از انقلاب "تمام ارتباطات Ùˆ امکانات دیگر خود را برای هماهنگی ساواکیهای Ùراری ژنرالهای ارتش شاهنشاهی برای Ø·Ø±Ø Ù†Ù‚Ø´Ù‡ به کار گرÙت."
رÙسنجانی اÙزود: "آمریکا از شاه سابق Ú©Ù‡ مسئول بسیاری از قتلها بود Ùˆ بیش از Û±Û°Û° میلیارد دلار را دزدیده بود Øمایت کرد. این چنین Øکومتی بود Ú©Ù‡ به کارشناسان آمریکایی ماهی بیش از پانزده هزار دلار Øقوق Ù…ÛŒ داد اجازه میداد ... شما از ما توقع دارید با کسانی Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ خواستند کودتا کنند Ú†Ù‡ رÙتاری داشته باشیم؟ ما مطمئن هستیم Ú©Ù‡ مقامات آمریکایی به زندگی مردم خود Ú©Ù‡ بسیاری از آنان جان خود را در ویتنام از دست دادند اهمیت نمیدهند. اگر اهمیت میدادند، نقشه یک Øمله هوایی ناآزموده را نمیکشیدند Ùˆ جان ایرانیان Ùˆ گروگانها را به خطر نمی انداختند."
رییس مجلس ضمن تاکید بر ضرورت رعایت Øقوق گروگانها بر اساس قوانین اسلامی در مورد صدور اجازه ملاقات با زندانیان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ در گذشته برخی از دیدار کنندگان با گروگانها جاسوس بوده Ùˆ با شناسایی Ùˆ گزارش Ù…ØÙ„ اقامت آنان، در طراØÛŒ نقشه Øمله به ایران Ú©Ù…Ú© کرده اند. رÙسنجانی در پایان قول داد Ú©Ù‡ نامه سÙرای خارجی را با دیگر نمایندگان مجلس در میان نخواهد گذاشت.
آزادی گروگانها
روز دهم سپتامبر/ Û±Û¹ شهریور، ادموند ماسکی (Edmund Maskie) وزیر خارجه جدید آمریکا در نامهای سرگشاده به رجایی خواهان تسریع روند آزادسازی گروگانها شد. ماسکی در این نامه تاکید کرد Ú©Ù‡ آمریکا قصد مداخله در امور داخلی ایران را ندارد. او همچنین ضمن ابراز خوشوقتی از واگذاری سرنوشت گروگانها به مجلس ایران، رسما خواستار معرÙÛŒ Ùˆ گشایش راههای ارتباط مستقیم Ùˆ Ú¯Ùتگو بین تهران Ùˆ واشنگتن شد.
روز Û²Û´ اکتبر/ Û² آبان، در دیدار با نیکلاس هندرسون (Nicholas Henderson) سÙیر بریتانیا در واشینگتن، وارن کریستوÙر معاون وزیر خارجه آمریکا به بررسی آخرین تØولات Ùˆ مواضع مقامات ایرانی درباره آزادی گروگانهای آمریکایی پرداخت.
به Ú¯Ùته کریستوÙر: "دیدگاه بنی صدر از مدتها کاملا معلوم Ùˆ در دÙاع از آزادی گروگانها بوده، اکنون به نظر میرسد Ú©Ù‡ رÙسنجانی هم، هر چند با شرایطی Ú©Ù‡ معلوم نیست، مواÙÙ‚ این امر است،. رجایی وقتی به آمریکا آمد نظر منÙÛŒ داشت، ولی مذاکراتش در نیویورک، ØŒ دیدگاهش را تغییر داد، هر چند این تغییر موضع به موقع انجام نشد Ùˆ در نطق او در سازمان ملل انعکاس نداشت ... بهشتی عامل ناشناخته است. به نظر میرسد Ú©Ù‡ او دیگر مخال٠آزادسازی گروگانها نیست، ولی میخواهد گزینه های سیاسی خود را همچنان باز نگاه داشته تا مطمئن شود Ú©Ù‡ آزاسازی، موضع او را تخریب نمیکند. نقش خمینی یک معما است. شرایط چهار گانه او روشنند، ولی چند گزارش اخیر نشانگر عدم اطمینان هستند. Øتی اگر این شرایط تامین شوند هم معلوم نیست Ú†Ù‡ زمانی گروگانها آزاد شوند."
چنان Ú©Ù‡ پیش بینی میشد، ولی با تاخیر Ùˆ نه به سرعت، مجلس ایران کار بررسی مقدمات آزادسازی گروگانهای آمریکایی را آغاز کرد. روز سوم نوامبر Û±Û¹Û¸Û°/ Û±Û² آبان ۱۳۵۹، درست در آستانه نخستین سالگرد اشغال سÙارت آمریکا در تهران، مجلس شورای اسلامی آمادگی ایران برای رها سازی آمریکایی ها اعلام کرد. هر چند این تصمیم دیرهنگام Ú©Ù‡ پس از مبارزات انتخاباتی Ùˆ تنها دو روز قبل برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا گرÙته شد، تاثیر مثبتی بر تغییر روند شکست کارتر در انتخابات نداشت، ولی با استقبال گرم رییس جمهور آمریکا مواجه شد. کارتر چند ساعت پس از تصمیم مجلس در یک بیانیه پراØساس از تصمیم مجلس ایران استقبال کرد.
با وجود تصمیم مجلس، ایران در اقدامی تعمدی Ùˆ انتقام جویانه، روند آزادسازی گروگانها را آن قدر به درازا کشاند تا آنها در ژانویه سال Û±Û¹Û¸Û± Ùˆ تنها چند ساعت پس از خروج رسمی کارتر از کاخ سÙید Ùˆ آغاز ریاست جمهوری رونالد ریگان آزاد شوند.
چهارشنبه 11/13/1389