درباره سÙارتخانه سابق آمريكا در تهران در يك نگاه
ساختمان دنيا‌ ديدهانقلاب آمده بود كه آرزوها را Ù…Øقق كند Ùˆ اين‌گونه بود كه عده‌اي از دانشجويان، بعد از تظاهرات 13 آبان از آن ديوارها بالا رÙتند Ùˆ در سÙارت را براي همگان باز كردند. با اين Øال هنوز هم هستند كساني كه داخل «لانه جاسوسي» را نديده‌اند. سÙارت آمريكا در منطقه مركزي تهران واقع شده است. جايي كه الان تقاطع خيابان طالقاني Ùˆ Ù…ÙØªØ Ø§Ø³Øª اما در زمان تسخير نام اين دو خيابان تخت‌جمشيد Ùˆ دروازه دولت بود. سÙارت تا منطقه بازار Øدود 10 دقيقه Ùˆ تا سÙارتخانه‌هاي روسيه Ùˆ بريتانيا Ùˆ Ùرانسه Øدود 5 دقيقه Ùاصله دارد. روشن است كه مكان‌يابي سÙارت هوشمندانه بوده تا بتوان درك دقيقي از ساختار اجتماعي Ùˆ مردم، Ùارغ از تبليغات Øكومت پيدا كرد. آمريكايي‌ها هم مي‌توانستند مانند خيلي از كشورها در بهترين مناطق تهران سÙارتخانه داشته باشند اما آن هنگام كاركرد اصلي سÙارت، يعني به دست آوردن تصوير دقيق از كشور ميزبان را Ùدا مي‌كردند.باÙت خيابان طالقاني Ùˆ Ù…ÙØªØ ØªÙ‚Ø±ÙŠØ¨Ø§ هنوز مانند آن روزها باقي مانده است. هنوز روبه‌روي ساختمان سÙارت در خيابان طالقاني بورس صنايع دستي است Ùˆ هتل مشهد Ùˆ هتل صØرا سر جاي خود هستند. هتل صØرا جايي است كه به آن هتل آمريكايي هم مي‌گÙتند. Ú¯Ùته مي‌شود آمريكايي‌ها قبل از Øمله ناÙرجام طبس از اتاق‌هاي اين هتل به جاسوسي Ùˆ ديدزني Ùˆ مراقبت سÙارت Ù€ Ù…ØÙ„ نگهداري ديپلمات‌ها Ù€ مي‌پرداختند. سÙارتخانه Øدود 1000 متر در خيابان طالقاني امتداد دارد Ùˆ در اين 1000 متر، 4 در تعبيه شده است. در اصلي در ميانه قرار گرÙته است Ùˆ در كنار آن، هنوز هم نشان ايالات متØده ديده مي‌شود. البته رنگ‌ورو رÙته Ùˆ كمي هم تخريب شده. سÙارت آمريكا در تهران را معماري به نام ايدس وان در گراكت بنا مي‌كند. متولد 1902 در اتريش Ùˆ تØصيلكرده در نيويورك. او سÙارت آمريكا در آنكارا Ùˆ كپنهاگ Ùˆ مهم‌تر از اين دو، ساختمان پنتاگون را هم ساخته است. Ú¯Ùته مي‌شود Ø·Ø±Ø Ø³Ø§Ø®ØªÙ…Ø§Ù† به دليل شباهت به Ø·Ø±Ø Ø¯Ø¨ÙŠØ±Ø³ØªØ§Ù†â€ŒÙ‡Ø§ÙŠ آمريكايي در دهه Û±Û¹Û³Û° Ùˆ Û±Û¹Û´Û° آمريكا، توسط كاركنان آن «هندرسون هاي» (به انگليسي: Henderson High) لقب گرÙت. «هندرسون هاي» در انگليسي آمريكايي عاميانه به معناي «دبيرستان هندرسون»، Ùˆ لوي هندرسون (به انگليسي: Loy Henderson) نام نخستين سÙير آمريكا در ايران در زمان پس از ساخت اين سÙارتخانه است.سÙارتخانه از سال 1358 تغييرات بسياري كرده است. بخشي از قسمت شمالي سÙارت در Øال Øاضر تبديل به باشگاه ورزشي شده است Ùˆ در بخش جنوبي هم كتابÙروشي تاسيس شده است. ديوارها البته Ùرق اساسي با قبل پيدا كرده Ùˆ روي آنها شعارهاي انقلابي Ùˆ ضد آمريكايي نوشته شده است. اين ديوارها اغلب سوژه‌اي براي عكاسان Ùˆ Ùيلمبرداران خارجي مستقر در تهران هستند تا با نشان دادن آنها به موضوع رابطه ايران Ùˆ آمريكا بپردازند. از اين نماي بيروني كه بگذريم داخل سÙارت تغييرات دارد. تعدادي سوله Ùˆ ساختمان ساخته شده است كه كاربري آنها از سالن اجتماعات گرÙته تا رستوران Ùˆ نمازخانه است. ساختمان اصلي از نظر معماري دست نخورده باقي مانده است، با Ùاصله از در اصلي اما همچنان نزديك به خيابان، باغچه زيبايي با درختاني بلند اين ساختمان را به ديوارهاي كوتاه سÙارت وصل مي‌كند. Ù…Øيط سÙارت البته همين Ùضاي سبز را ندارد. پر است از درختان بلند Ùˆ بوته‌هاي بلند Ùˆ كوتاه. اگر اين Ùضا را كنار جوي آبي كه از ميانه سÙارت مي‌گذرد قرار دهيم مي‌Ùهميم اينجا خود، يك باغ قلهك ديگر است.يك ساختمان دو طبقه در ميانه سÙارت، خانه سÙير است. اين خانه در Øال Øاضر متروكه Ùˆ بسته است. البته ساختمان سÙارت هم بسته است Ùˆ Ùقط به صورت گروهي Ùˆ با هماهنگي قبلي مي‌توان از آن بازديد كرد.برخي شنيده‌ها Øاكي از اين است كه از زير سÙارت تا ميدان امام خميني Ùˆ موزه عبرت تونلي بوده است. از اين تونل براي انتقال زندانيان سياسي مهم به اينجا Ùˆ بازجويي Ùˆ... استÙاده مي‌شد Ùˆ Ú¯Ùته مي‌شود كه سوليوان هم از همين راه Ùرار كرده است. هر چند نمي‌‌توان اين شنيده‌ها را تاييد كرد اما بايد Ú¯Ùت نمي‌توان خيلي هم به آن بي‌اعتماد بود.ساختمان اصلي سÙارت 3 طبقه دارد. 2 طبقه اصلي Ùˆ يك طبقه زيرزمين كه البته خيلي هم نمي‌توان به آن زيرزمين Ú¯Ùت. براي ورود به اين ساختمان، هم مي‌توان از در مقابل خيابان اقدام كرد Ùˆ هم از در پشتي. به نظر مي‌رسد در پشتي صرÙا براي استÙاده كاركنان سÙارت بوده Ùˆ در جلويي براي مراجعه مردم.دركنار درها مجسمه‌هايي از نماد كاريكاتوري مجسمه آزادي Ùˆ ديپلمات‌هاي دستگير شده آمريكايي ديده مي‌شود. با وصÙÙŠ كه از ساختمان اصلي كرديم بد نيست آخرين سند «لانه جاسوسي» را با هم بخوانيم:سند شماره 4 – 61 تاريخ: 4 نوامبر 1979 – 13 آبان 1358در ساعت 11 پيش از ظهر گروهي از تظاهرات‌كنندگان وارد Ù…Øوطه سÙارت شده‌اند Ùˆ به طر٠درب ورودي طبقه پايين دÙترخانه پيشروي كردند. تمام پرسنل در طبقه بالا هستند، تÙنگداران دريايي در طبقه پايين براي متÙرق‌ساختن تظاهرات‌كنندگان از گاز اشك‌آور استÙاده مي‌كنند. (مجموعه اسناد لانه جاسوسي، جلد 1ØŒ ص472)در روزهاي ابتدايي پس از تسخير سÙارت، ماموران ديپلماتيك آمريكايي دستگيرشده در آن نگهداري مي‌شدند. بعدها اين مجموعه به سپاه پاسداران واگذار شد Ùˆ يكي از مراكز آموزشي در زمان جنگ بود. بعدها سازمان دبيرستان‌ها Ùˆ هنرستان‌هاي سپاه در آنجا مستقر شد كه هنوز هم در آن هستند. مدتي بنياد قرآن Ùˆ عترت Ùˆ در Øال Øاضر هم بسيج دانشجويي در اين مجموعه ساكن است Ùˆ مجتمع دانشجويي Ùˆ Ùرهنگي 13 آبان در Ù…ØÙ„ ساختمان اصلي سÙارت تاسيس شده است.32 سال از تسخير سÙارت آمريكا مي‌گذرد كه من اين وص٠را درباره جايي نوشتم كه قبلا سÙارتخانه ايالات متØده آمريكا بود، بعدا به «لانه جاسوسي» تغيير نام داد Ùˆ Øالا روي سردر آن نوشته‌اند: مركز Ùرهنگي دانشجويي 13 آبان.
منبع: روزنامه جام جم