بازرگان: استعÙاي من ربطي به اشغال سÙارت آمريكا ندارد
جدا از Ùشار‌ها Ùˆ Ù…Øدوديت‌هاي اقتصادي، سياسي Ùˆ نظامي‌اي كه ايالات متØده‌ آمريكا عليه ايران به بهانه‌ تسخير لانه‌ي جاسوسي اعمال كرد Ùˆ اين خود باعث تيره‌تر شدن روابط دو كشور گرديد، تسخير سÙارت آمريكا در تهران توسط انقلابيون باعث آثاري در درون نظام جمهوري اسلامي نيز شد كه برخي از منتقدين دولت موقت، استعÙاي دولت موقت را در رابطه با آن مورد بررسي قرار مي‌دهند.در خصوص دلايل Ùˆ انگيزه‌هاي استعÙاي بازرگان نظرات متÙاوتي ابراز شده است. هم‌چنان كه در متن استعÙا نيز ملاØظه مي‌شود، بازرگان هيچ‌گونه اشاره‌اي به تسخير سÙارت Ùˆ يا مربوط نمودن استعÙا به آن ننموده است. بلكه استعÙا را به دليل مشكلات Ùˆ عللي كه از گذشته وجود داشته Ùˆ كماكان ادامه ياÙته، دانسته است. او در مصاØبه‌اي كه به دنبال اعلام استعÙا انجام داد Ú¯Ùت:‌«هيچ‌گونه ارتباطي اين استعÙا با جريان اشغال سÙارت نداشته Ùˆ همان‌طور كه در عبارت استعÙا آمده اين موضوع سابقه 9 ماهه دارد.» بازرگان در سخنراني «خداØاÙظي با ملت» مجدداً اين تصور را كه Øمله Ùˆ تصر٠سÙارت آمريكا Ùˆ Ú¯Ùت Ùˆ شنود‌هاي بعد از آن باعث استعÙا Ùˆ سقوط دولت شده باشد Ù†ÙÙŠ نمود Ùˆ Ú¯Ùت: «به هيچ وجه من الوجوه اين صØÙŠØ Ù†ÙŠØ³ØªÂ». بازرگان بعد‌ها نيز با اشاره به آنكه گروه‌هاي Ú†Ù¾ Ùˆ اÙراطي مخال٠اصرار داشتند كه استعÙاي دولت موقت را «سقوط دولت موقت» بنامند Ùˆ معلول گروگان‌گيري Ùˆ اÙشاگري بدانند، Ú¯Ùت: «عمل گروگان‌گيري دانشجويان كوچك‌ترين تأثيري در تصميم دولت موقت Ùˆ تقديم استعÙاي قطعي براي امام (ره) را نداشت.» برخلا٠مهندس بازرگان كه بر عدم وجود هر گونه رابطه‌اي بين اشغال سÙارت Ùˆ استعÙاي دولت، اصرار مي‌ورزيد، برخي از مخالÙين Ùˆ منتقدين دولت موقت تسخير سÙارت را عمده‌ترين عامل سقوط دولت دانسته‌اند. «چون اين Øركت مورد تأييد وسيع مردم، روØانيت Ùˆ رهبر انقلاب بود Ùˆ با معيار‌ها Ùˆ سياست‌هاي ليبرال‌ها مناÙات داشت، دولت موقت تنها چاره را در استعÙا Ùˆ كناره‌گيري ديد... اگرچه مهندس بازرگان در نوشته‌هاي خود سعي نموده است مسئله استعÙاي خود را با جريان اشغال لانه‌ جاسوسي ارتباط ندهد ولي كمتر كسي است كه باور كند بدون اشغال سÙارت امريكا در روز سيزدهم آبان 1358ØŒ دولت موقت در روز چهاردهم آبان استعÙا مي‌داد.» ابراهيم اصغرزاده يكي از اولين آثار Ùˆ نتايج اشغال سÙارت را سقوط دولت موقت مي‌داند. او با اشاره به آنكه برخي از نويسندگان Ùˆ روشنÙكران ملي‌گرا مدعي هستند كه دولت موقت استعÙا داده Ùˆ نه آنكه به صورتي قهري ساقط شده باشد، مي‌گويد: «اين استدلال همانند شوخي است كه بگوييم شاه از ايران با اراده Ùˆ خواست خودش رÙت». عباس عبدي گامي Ùراتر نهاده Ùˆ مدعي است: «پيش‌بيني مي‌شد كه در صورت موÙقيت برنامه، دولت موقت استعÙا دهد Ùˆ اين امر نيز نوعي هد٠مطلوب تلقي مي‌شد؛ خصوصاً كه دولت موقت در جريان يك Ùرايند انقلابي سقوط مي‌كرد». Øجت‌الاسلام خوئيني‌ها نيز از استعÙاي دولت به عنوان «يكي از دستاورد‌هاي بسيار با ارزش انقلاب دوم» ياد كرده است Ùˆ مي‌اÙزايد: هد٠از استعÙاي دولت، تنها گذاردن انقلاب Ùˆ امام(ره) بود. مي‌خواستند با اين استعÙا، رهبري انقلاب را در برابر يك مشكل عظيم قرار دهند تا ناگزير در انتخاب مبارزه با آمريكا Ùˆ بر سر كار نگهداشتن آنها، مبارزه با آمريكا را رها كرده Ùˆ آنها را سركار نگاه دارد. گمان مي‌كردند با اين استعÙا، امام(ره) را در يك بن‌بستي قرار مي‌دهند كه امام(ره) ناگزير مي‌شود به دانشجويان دستور بدهد از Ù…Øلي به نام سÙارت بيرون بيايند. به هر Øال،تسخير لانه جاسوسي، Ú†Ù‡ به طور مستقيم Ùˆ Ú†Ù‡ به طور غير‌مستقيم، تأثير خود را روي استعÙاي دولت موقت گذاشت Ùˆ به تبع آن بر روي روابط ايران Ùˆ ايالات متØده زيرا اگرچه با وجود دولت موقت، اميدواري جهت عادي شدن روابط با ايالات متØده هنوز وجود داشت، ولي با استعÙاي او اين اميد نيز بر باد رÙت.
منبع: چالش‌هاي ايران Ùˆ آمريكا، Øميد معبادي، مركز اسناد انقلاب اسلامي، 1381ØŒ ص 99 تا 101