خاطراتي از Øجت‌الاسلام اØمد خميني درباره تسخير لانه جاسوسي
يكي از مهمترين وقايعي كه در نخستين سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي اتÙاق اÙتاد Ùˆ منشاء تØولات عمده‌اي در مسير Øركت انقلاب گرديد Ùˆ تأثيري شگر٠بر معادلات سياسي Ùˆ رخدادهاي مرتبط با انقلاب اسلامي در آن سوي مرزها Ùˆ در داخل كشور گذاشت ماجراي اشغال لانه جاسوسي آمريكا در ايران است كه قريب 15 ماه سياست داخلي ايران Ùˆ روابط خارجي جمهوري اسلامي را تØت تأثير مستقيم خويش داشت Ùˆ از آن پس نيز آثار Ùˆ نتايج اين واقعه همواره به عنوان يكي از عوامل مؤثر در پهنه مسائل سياسي جامعه ايران Ù…Ø·Ø±Ø Ø¨ÙˆØ¯Ù‡ است. مطبوعات داخلي در روز 15 آبان 1358 نوشتند: «تهران Ù€ خبرگزاري پارس Ù€ ساعت 15 Ùˆ چهل دقيقه روز چهاردهم آبان ماه 1358 Øجت‌الاسلام والمسلمين Øاج سيد اØمد خميني Ùرزند امام خميني وارد Ù…Øوطه اشغالي سÙارت آمريكا شد Ùˆ مورد استقبال شورانگيز دانشجويان قرار گرÙت. دانشجويان مسلمان پيرو خط امام كه از روز گذشته سÙارت آمريكا را تصر٠كرده‌اند در اعلامية شمارة 9 خود از Øجت‌الاسلام اØمد خميني دعوت كردند تا براي آگاهي از چگونگي اوضاع داخل سÙارت به دانشجويان بپيوندد. نخست قرار بود كه ايشان از در جنوب وارد Ù…ØÙ„ سÙارت شود؛ ولي به واسطة ازدØام شديد جمعيت، وي ناچار از در شرقي وارد شد. Øاج سيد اØمد خميني در داخل سÙارت با استقبال شورانگيز دانشجويان Ùˆ Øجت‌الاسلام موسوي خوئيني كه از ديروز با دانشجويان تصرÙ‌كنندة سÙارت به سر مي‌برد روبرو شد. قرار است امروز Ùرزند امام در يك Ú¯Ùتگو با نمايندگان رسانه‌هاي گروهي شركت كند.» روز 13 آبان سال 1358 خبر تسخير سÙارت آمريكا در ايران به وسيله دانشجويان مسلمان پيرو خط امام Ù€ كه اين واقعه در Ùرهنگ انقلاب اسلامي به «اشغال لانة جاسوسي آمريكا» شهرت ياÙته است Ù€ در صدر رويدادهاي خبري، موجي از واكنشها را در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù† پديد آورد. اين خبر همچون طوÙاني رعدآسا، كاخ سÙيد Ùˆ سازمان سيا Ùˆ ديگر مراكز تصميم‌گيري Ùˆ اطلاعاتي هيئت Øاكمة آمريكا را به لرزه درآورد. اين واقعه دومين ضربة كاري انقلاب اسلامي بر Øيثيت سياسي Ùˆ اقتدار اسطوره‌اي ابرقدرت آمريكا بود كه ظر٠مدت كمتر از يك سال وارد مي‌شد. بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در 22 بهمن سال 57 Ùˆ Ùروپاشي اركان سلطنت پهلوي Ù€ كه نزديك به سه دهة متوالي نقش ژاندارمي مستقيم مناÙع آمريكا Ùˆ غرب را در منطقه خليج‌Ùارس ايÙا كرده بود Ù€ دولت آمريكا تمام اميد خود را به سازماندهي ضد انقلاب Ùˆ ايجاد اغتشاش Ùˆ درگيري در داخل كشور با تلاش سÙارت خود در ايران دوخته بود تا از اين طريق Ùˆ به عنوان اهرم Ùشار از ضعÙهاي دولت موقت كمال استÙاده را برده Ùˆ خط سازش Ùˆ Ù†Ùوذ در دولت موقت Ùˆ اركان كليدي كشور را Ù€ كه بعدها اسناد Ùراواني از آن منتشر گرديد Ù€ تقويت كند Ùˆ از اين رهگذر نظام سياسي نوپا را از درون به سَمْت اهدا٠و مناÙع نامشروع خود دگرگون سازد. همان كاري كه آمريكا تجربه آن را در بسياري از كشورهاي جهان سوم با موÙقيت پشت سر گذاشته بود Ùˆ در ايران نيز قبلاً در ماجراي نهضت ملي شدن صنعت Ù†Ùت به سهولت بدان دست يازيده بود. بنابراين طبيعي بود كه اشغال مركز Ùعاليتهاي Ù†Ùوذ Ùˆ براندازي آمريكا در ايران با واكنش سرسختانه اين كشور Ùˆ همپيمانان آن Ùˆ كشورهاي تØت Ù†Ùوذ آنان مواجه شود Ùˆ از سوي ديگر مورد استقبال ملتهاي دربند Ùˆ دولتهاي انقلابي رويارو با آمريكا قرار گيرد. تسخير لانه جاسوسي آمريكا در داخل كشور نيز با واكنشهايي بسيار متÙاوت همراه بود كه بيان جزئيات آن Ùˆ تØليل عوامل Ùˆ زمينه‌هاي اين واقعه از موضوع اين نوشتار خارج است Ùقط يادآور مي‌شود كه اين واقعه پس از ناديده گرÙتن ØÙ‚ طبيعي ملت ايران از سوي آمريكا در بلوكه كردن اموال Ùˆ دارائي‌هاي غارت شده ملت به وسيله شاه Ùˆ Ùراريان رژيم او Ùˆ پناه دادن به شاه Ùˆ Ùعاليتهاي خصمانه آمريكا در داخل Ùˆ خارج كشور، Ùˆ پس از اعتراض گستردة نيروهاي انقلابي به مشي سازشكارانة دولت موقت، Ùˆ به خصوص پس از انتشار خبر ديدار آقاي مهندس مهدي بازرگان Ù€ رئيس دولت موقت Ù€ با برژينسكي Ù€ مشاور عالي امنيت ملي كاخ سÙيد Ù€ در الجزيره، Ùˆ همچنين در پاسخ مثبت به پيام شورانگير Øضرت امام خميني به وقوع پيوست. Øضرت امام در اين پيام كه به تاريخ 10/8/58 به مناسبت 13 آبان (سالروز تبعيد امام Ùˆ سالروز كشتار دانش‌آموزان Ùˆ دانشجويان در دانشگاه تهران) منتشر گرديد، چنين Ùرمودند: «... بر دانش‌آموزان، دانشگاهيان Ùˆ Ù…Øصلين علوم دينيه است كه با قدرت تمام Øملات خود را عليه آمريكا Ùˆ اسرائيل گسترش داده Ùˆ آمريكا را وادار به استرداد اين شاه مخلوع جنايتكار نمايند...»رئيس دولت موقت يك روز پس از اشغال جاسوسخانه آمريكا Ùˆ در اعتراض به اين اقدام استعÙا داد بدان اميد كه Øضرت امام با ردّ استعÙا، دانشجويان را وادار به پايان ماجرا Ùˆ آزادي گروگانها نمايد. از نقطه نظر پيروان خط مشي انقلابي امام، يكي از مهمترين دست‌آوردهاي داخلي تسخير لانه جاسوسي: بازيابي ÙˆØدت ملي Ùˆ انقلابي مردم در مواجهة با آمريكا Ùˆ كوتاه كردن دست ليبرالها از عرصة مديريت اجرايي كشور بوده است. Øضرت امام اين واقعه را انقلاب دوم ناميد. مرØوم Øاج اØمد آقا، با زيركي منØصر به Ùرد خودش در صØنة انقلاب دوّم نيز نقش‌آÙريني مي‌كند. ماجرا را از زبان يادگار امام اينگونه شنيدم (نقل به مضمون):«خبر دادند كه آقاي بازرگان در اعتراض به Øركت دانشجويان استعÙاي خود Ùˆ كابينة دولت موقت را نوشته Ù€ Ùˆ ظاهراً Ù€ عازم قم مي‌باشد. ساعتي به پخش اخبار سراسري بعدازظهر از راديو نمانده بود. اين اولين بار نبود كه رئيس دولت موقت استعÙاي٠اعلام نشده مي‌داد. با شناختي كه از برخوردهاي ايشان Ùˆ دولت موقت داشتم، مطمئن بودم كه اين اقدام يك Øركت تاكتيكي براي گرÙتن امتياز Ùˆ تØت Ùشار قرار دادن دانشجويان است. هنوز در شوراي انقلاب Ùˆ بسياري از اركان مديريت كشور عناصر سازشكار Ùˆ غيرمتعهد به راه انقلابي امام وجود داشتند Ùˆ مي‌دانستم كه اگر Ùرصت بيابند با توجه به Ùضاي سياسي آنروزها، جوّسازي را آغاز كرده Ùˆ زمينه را براي اÙعمال Ùشار Ùراهم خواهند نمود. با هر وسيله‌اي مسئول راديو تلويزيون را Ù€ كه در Ù…ØÙ„ كارش نبود Ù€ پيدا كردم Ùˆ تلÙني به او Ú¯Ùتم كه بايد مردم را در جريان بگذاريد Ùˆ خبر استعÙا را در اخبار سراسري پخش كنيد. بالاخره با وجود مخالÙتهاي مسئولين دولت موقت، خبر پخش شد.»واكنش سريع امام خميني در پذيرش استعÙا، Ùˆ واگذاري ادارة كشور به شوراي انقلاب، كارنامة ضعي٠و سرشار از ابهام دولت موقت را براي هميشه بست. رهبر كبير انقلاب اسلامي در روز 14 آبان 1358 طي سخناني از آمريكا به عنوان «شيطان بزرگ» ياد كرد Ùˆ به سÙارت آمريكا لقب لانة جاسوسي داد Ùˆ اقدام انقلابي دانشجويان را در تصر٠اين مركز توطئه Ùˆ Ùساد، شديداً مورد Øمايت قرار داد. بدين ترتيب، Ùˆ چنانكه Øضرت امام در همين سخنراني پيش‌بيني كرده بود، انقلابي بزرگتر از انقلاب اول برپا شد. با بركناري دولت موقت Ù€ كه برخلا٠Øكم امام Ùˆ عليرغم ميثاقي كه داشت رو به انØصارگري آورده Ùˆ اكثريت اعضاي آنرا عناصري از جبهة ملي Ùˆ نهضت آزادي تشكيل مي‌دادند Ù€ ÙˆØدت ملي، كه بر اثر خيانتهاي عناصر ضد انقلاب Ùˆ ضعÙهاي دولت موقت سخت به مخاطره اÙتاده بود، دوباره در سراسر كشور با Ùرياد «مرگ بر آمريكا» اØيا شد. Ø³Ù„Ø§Ø Ø´Ø¹Ø§Ø± دروغين پيشتازي در مبارزه با امپرياليسم از دست كمونيستها Ùˆ چپ‌گرايان گرÙته شد. در پي تصر٠مركز جاسوسي آمريكا در ايران، دوباره شور Ùˆ اØساس روزهاي اوليه انقلاب در زن Ùˆ مرد مسلمان ايراني جان گرÙت Ùˆ آواي انقلاب از هر كوي Ùˆ برزن شنيده شد. عليرغم مراتب Ùˆ سوابق مبارزاتي رئيس دولت موقت، برخوردهاي ضعي٠و سازشكارانه اين دولت در عرصة داخلي، انقلاب Ùˆ نظام اسلامي را درگير مشكلات عديده Ùˆ ناآرامي‌هاي منطقه‌اي Ùˆ قومي Ùˆ تØركات گروهكهاي ضد انقلاب ساخته بود Ùˆ در پهنة روابط خارجي نيز، با زد Ùˆ بندهاي سياسي سازشكاران Ùˆ برخي از عناصر وابسته Ùˆ Ù†Ùوذي در دولت موقت Ù€ كه بعدها اسناد وابستگي آنان اÙشا گرديد Ù€ سياست خارجي كشور نيز خط سازش Ùˆ بيرنگ ساختن آرمانهاي انقلابي را مي‌پيمود Ùˆ خواسته Ùˆ ناخواسته مي‌رÙت تا شرايط داخلي Ùˆ خارجي براي تكرار كودتاي 28 مرداد Ùراهم آيد امّا دم مسيØايي امام Ùˆ لبيك دانشجويان مسلمان Ùˆ Øمايت گسترده مردم ايران در ماجراي تصر٠لانة جاسوسي Ùˆ كنار رÙتن دولت موقت، انقلاب Ùˆ نظام اسلامي را از ورطه سازش Ùˆ سقوط نجات داد Ùˆ رشتة تمام كانالهاي ارتباطي Ùˆ Ù†Ùوذي‌اي كه آمريكا به وسيله سÙارت خويش در يك سال اخير ايجاد كرده بود، بريده شد Ùˆ بدين ترتيب دولت آمريكا با ناباوري دومين شكست سهمگين سياسي خويش را از انقلاب اسلامي Ùˆ درايت بي‌مانند رهبري آن درياÙت كرد. در توصي٠درماندگي Ùˆ شكست سياسي Ùˆ رواني دولت آمريكا از ماجراي 13 آبان 58 همين بس كه سايروس ونس وزير خارجة آمريكا مي‌نويسد: «هيچكس در روز واقعه نمي‌توانست پيش‌بيني كند كه اين ماجرا به يكي از پيچيده‌ترين مشكلات سياست خارجي آمريكا مبدل خواهد شد...اين آغاز يك داستان دردناك براي ملت آمريكا بود. به دنبال اشغال سÙارت آمريكا در تهران، دولت بازرگان هم در آستانة سقوط قرار گرÙت... در مراØÙ„ اولية بØران ما تصور نمي‌كرديم مدت زيادي گرÙتار اين مسئله خواهيم شد... نيازي نيست بگويم كه شكست عمليات نجات، تلخ‌ترين شكست Ùˆ دلشكستگي براي خود من در مدت چهار سال خدمت در كاخ سÙيد بود!»در نقطه مقابل٠اين يادكرد٠تلخ وزير خارجه آمريكا از روز شروع ماجرا، جناب آقاي موسوي خوئيني‌ها از چگونگي اطلاع امام Ùˆ برخورد ايشان مي‌گويد: «در قضيه اشغال لانة جاسوسي با اØمد آقا تماس گرÙتم تا موضوع را به امام بگويند، Ú¯Ùتند: گوشي را نگهدار، زيرا امام مشغول نماز هستند؛ بين دو نماز ظهر Ùˆ عصر از امام سؤال كردند Ùˆ امام پاسخ دادند: جاي بسيار خوبي را گرÙته‌ايد، Ù…Øكم نگهداريد.»يادگار امام، همچون ديگر وقايع مهم انقلاب در تمام مدت 444 روزي كه از آغاز اين ماجرا تا زماني كه به تصميم مجلس شوراي اسلامي گروگان‌ها آزاد شدند، مي‌گذشت طر٠مشورت امام Ùˆ رابط امين رهبري Ùˆ شوراي انقلاب Ùˆ مسئولين نظام بود. وي علاوه بر انتقال پيامهاي امام به مسئولين Ùˆ Ùراهم نمودن مطمئن‌ترين روشها براي اطلاع امام از جزئيات اين رخداد مهم، خود نيز به عنوان صاØبنظر در مسائل سياسي، در چندين مصاØبة عمومي تØليل خويش را از اين واقعه ارائه نمود Ùˆ بر لزوم Øمايت همه جانبه از اقدام دانشجويان تأكيد كرد. او بعد از امام خميني نخستين كسي بود كه در روز 14 آبان 58 عليرغم ابهامها Ùˆ ترديدهاي Ùراواني كه ديگران در آغاز ماجرا داشتند، بدون ترديد Ùˆ با صراØت٠تمام در مصاØبة مطبوعاتي كه در Ù…ØÙ„ سÙارت آمريكا برگزار نمود، اعلام كرد: «تمام مردم ايران از اين عمل پشتيباني مي‌كنند.» او در پاسخ به اين سؤال كه آيا امام از جريان ملاقات آقاي بازرگان با برژينسكي آگاهي داشته‌اند؟ پاسخ داد:«ابداً، آنچه سخنگوي دولت در اين مورد اظهار كرده است به ملاقات دكتر يزدي با امام مربوط مي‌شود. در ملاقات وزير امور خارجه با امام، من هم Øضور داشتم. دكتر يزدي Ùقط راجع به كسالت شاه مخلوع مطالبي معروض داشت Ùˆ درباره ملاقات بازرگان با برژينسكي صØبتي به ميان نيامد.»مرØوم Øاج اØمد آقا در اين مصاØبه اعلام كرد:«به نظر من اقدام دانشجويان، اشغال سÙارت آمريكا Ù…Øسوب نمي‌گردد بلكه جوانان دلير ما لانة جاسوسي را تصر٠كرده‌اند تا اشغالگران را بيرون رانند.»Ùرزند امام با استÙاده از تجربه سياسي Ùˆ اندوخته‌هاي مبارزاتي خويش نقش مؤثر در خنثي كردن تلاشهاي ليبرالها Ùˆ بسياري از جريانهاي سياسي آن روزها داشت كه مي‌كوشيدند تا ماهيت Øركت انقلابي دانشجويان مسلمان پيرو خط امام را مشكوك Ùˆ مخدوش جلوه دهند، او در تأسّي به پدر بزرگوار خويش از اقدام دانشجويان در برابر Ùشارهاي زايدالوصÙÙŠ كه از ناØيه جريانها Ùˆ جناØهاي مختل٠سياسي Ùˆ عناصري همچون بني‌صدر وارد مي‌شد، Øمايت كرد. تأثير نقش آن عزيز در اين رابطه تنها بر كساني آشكار است كه بر شرايط سياسي كشور در آن ايام Ùˆ Ùضاي مسمومي كه گروهكها Ùˆ اشخاص ذي Ù†Ùوذ عليه دانشجويان ايجاد كرده بودند واق٠باشد. آن مرØوم علاوه بر ارتباط مستمر با دانشجويان پيرو خط امام Ùˆ جناب آقاي موسوي خوئيني‌ها Ùˆ مطالعه اخبار Ùˆ گزارشات مربوط به موضع‌گيري جناØهاي داخلي Ùˆ دولت آمريكا Ùˆ ديگر دولتهاي خارجي در قبال اين Øادثه، Ùˆ دسته‌بندي Ùˆ ارائه جمعبندي آنها همراه با نقطه نظرات خويش به Øضرت امام، چندين بار نيز از نزديك در Ù…ØÙ„ سÙارت Øضور ياÙت كه يك بار آنرا اينجانب اÙتخار همراهي با ايشان داشتم Ùˆ به خاطر دارم كه چگونه با صÙا Ùˆ سادگي هميشگي با يك دستگاه پيكان، بدون Ù…ØاÙظ Ùˆ تشريÙات Ùˆ در خدمت ايشان به همراه برادر عزيزم جناب Øجت‌الاسلام Ù…Øمد علي انصاري آنجا رÙتيم. Øضور ايشان باعث قوت قلب دانشجوياني بود كه در روزهاي نخست از همه طر٠تØت Ùشار بودند.
منبع: مهاجر قبيله ايمان، زندگينامه يادگار امام، نويسنده: Øميد انصاري، مؤسسه تنظيم Ùˆ نشر آثار امام خميني.