مجید تÙرشی تنها پژوهشگر Ùˆ تاریخدان ایرانی است Ú©Ù‡ به اسناد سری Ùˆ Ù…Øرمانه دیپلماتیک بریتانیا Ú©Ù‡ برطبق قانون پس از گذشت سی سال از آرشیو شدن آن ها در دسترس پژوهشگران قرار Ù…ÛŒ گیرد، دسترسی دارد. این اسناد را آرشیو ملی بریتانیا در اواخر دسامبر 2010 از Øالت سری خارج کرد. آنها مربوط به سال 1980 می‌شوند. در بخش نخست گزارش در مورد این اسناد، توضیØاتی در مورد آنها داده شد Ùˆ شیوه‌ پژوهش آنها ØªØ´Ø±ÛŒØ Ú¯Ø±Ø¯ÛŒØ¯.
* گروگان‌گیری Ùˆ تØریم
تقریبا از همان آغاز Øادثه گروگان‌گیری اشغال سÙارت آمریکا در تهران در 13 آبان 1358/ 4 نوامبر 1979ØŒ اقدامات واشنگتن Ùˆ متØدانش برای اعمال Ùشار به ایران از طریق وضع تØریم‌های رسمی Ùˆ داوطلبانه آغاز شد. با آغاز سال 1980 این اقدامات شدت Ùˆ دامنه بیشتری گرÙت. در طول Øادثه گروگان‌گیری، سازمان ملل Ùˆ شورای امنیت بارها در این باره تشکیل جلسه دادند. در ابتدای کار دو قطعنامه پیاپی 457 Ùˆ 461 در چهارم Ùˆ سی Ùˆ یکم دسامبر 1980 در جهت اعمال Ùشار به ایران برای پایان بخشیدن به بØران تصویب شد. علاوه بر آن آمریکا به شدت از کشورهای متØد خود می‌خواست تا به Ø´Ú©Ù„ انÙرادی Ùˆ جمعی تØریم‌های داوطلبانه بیشتری علیه ایران اعمال کنند.
به دنبال اشغال سÙارت آمریکا، جیمی کارتر در دو Ùرمان جداگانه Ùˆ پیاپی در 14Ùˆ 23 نوامبر 1979(23 آبان Ùˆ دوم آذر، 10 Ùˆ 19 روز پس از آغاز گروگان‌گیری) ØŒ نخست دستور مسدود شدن اموال نقدی ایران را صادر کرد Ùˆ سپس Ùرمان ممنوعیت نقل Ùˆ انتقال این سرمایه‌ها را داد.
* کمیته بررسی Ùشار بر ایران
در آخرین روز سال 1979ØŒ کمیته ای در هیات دولت بریتانیا برای بررسی راهکارهای غیرنظامی Ùˆ اعمال Ùشارهای اقتصادی بر ایران برای آزاد کردن گروگان‌ها تشکیل جلسه داد. این کمیته هیجده Ù†Ùره Ú©Ù‡ از ابتدای گروگانگیری در نوامبر1979/ آبان 1358 تشکیل شده بود تا پایان عمر دولت جیمی کارتر Ùˆ ماجرای گروگانگیری در ابتدای سال 1981 به کار خود ادامه داد.
اعضای این کمیته همیشه ثابت نبودند، ولی معمولا نمایندگانی از هیات دولت، وزارت خارجه، وزارت دÙاع، وزارت خزانه داری، وزارت بازرگانی، بانک مرکزی انگلستان، وزارت صنایع Ùˆ وزارت انرژی در این جلسات Øضور داشتند. مهمترین Ùˆ Ùعالترین Ùرد در این کمیسیون، دیوید میرز (David Miers) مدیر بخش خاور میانه وزارت خارجه بود. میرز خود قبلا در سالهای 1978 Ùˆ 1979 در مقام دبیر اول سÙارت بریتانیا در تهران خدمت کرده بود Ùˆ بعدها نیز سÙیر کشورش در هلند، یونان Ùˆ لبنان شد.
ریاست نشست روز 31 دسامبر 1979 (10 دی 1359) با ریچارد هاستی- اسمیت (Richard Hastie-Smith) مقام ارشد اداری هیات دولت بود. هاستی- اسمیت مدتی بعد نیز در ماجرای دیگری مرتبط با ایران درگیر بود. او از سوی دولت مارگارت تاچر مسئولیت Ùرماندهی عملیات کبرا Ùˆ نیروهای مخصوص بریتانیا برای پایان بخشیدن به Øادثه اشغال Ùˆ گروگانگیری در سÙارت ایران در لندن را برعهده داشت.
*مسدود شدن هشت میلیارد دلار دارایی ایران
بر اساس گزارش سری از صورت جلسه این نشست، در طول Øدودا دو ماهی Ú©Ù‡ از آغاز گروگان‌گیری سپری شده بود، دولت ایالات متØده آمریکا واردات مستقیم Ù†Ùت خام از ایران را ممنوع کرده بود، دارایی هشت میلیارد دلاری ایران در موسسات اقتصادی آمریکایی در داخل Ùˆ خارج از آمریکا را مسدود کرده بود. از این میان تخمین زده می‌شد Ú©Ù‡ سه میلیارد دلار در بانک‌ها Ùˆ موسسات اقتصادی آمریکایی در لندن ذخیره شده بود. این مقدار البته سوای چهار میلیارد دلار ذخیره ارزی ایران در بانک‌های داخلی بریتانیا بود.
در ادامه همین نشست اعلام شد که دولت ایران قصد دارد علیه مسدود شدن دارایی هایش در موسسات آمریکایی لندن اقامه دعوی کند. به نظر این کمیته، "انتظار می‌رود که در این پرونده ایران برنده شود." با این همه تلاشهای ایران برای آزاد کردن دارایی‌های خود در موسسات اقتصادی آمریکایی در لندن، دست کم تا پایان ماجرای گروگانگیری به جایی نرسید.
* تØریم ها تزلزلی در اراده خمینی Ùراهم نیاورد
از سوی دیگر، در همین نشست عنوان شد Ú©Ù‡ "دولت آمریکا در واکنش به تهدید ایران در خارج کردن دارایی‌های خود از آمریکا به قصد ضربه زدن به دلار به مسدود کردن نقدینه‌های ایران اقدام کرده است." در ادامه گزارش تاکید شده بود Ú©Ù‡ مساله مسدود شدن نقدینه‌های ایران در خارج منØصر به موسسات آمریکایی نبود Ùˆ شامل موسسات اقتصادی چند ملیتی دارای سهام آمریکایی در سراسر جهان نیز می‌شد.
در ارزیابی این کمیته از تØریم‌های‌ آمریکایی علیه ایران تاکید شده بود: "هیچ یک از این اقدامات تاثیر سریع Ùˆ موثری در تزلزل اقتدار خمینی نداشته Ùˆ یا موجب Ùشار برای آزادی گروگانها نشده، در Øقیقت تقریبا همه این اقدامات به اØتمال زیاد منجر به اÙرایش اØساسات ضدغربی Ùˆ خارجی ستیزی در ایران خواهد شد. اØساسی Ú©Ù‡ عامل اصلی اقتدار خمینی در ایران بوده Ùˆ موجب اÙزایش خطر برای گروگان‌ها Ùˆ سÙارت خانه‌های غربی خواهد شد. با این همه نابخردانه است اگر تصور کنیم Ú©Ù‡ تØریم‌ها به Ú©Ù„ÛŒ بی تاثیر هستند Ùˆ به آزادی گروگان‌ها Ú©Ù…Ú©ÛŒ نمی‌کند. برای آمریکایی‌ها Ùˆ متØدانشان مشکل این جا است Ú©Ù‡ می‌توانیم ظرÙیت راه‌های گوناگون تخریب ایران را ارزیابی کنیم، ولی از تاثیر واقعی تØریم‌ها بر خمینی Ùˆ شورای انقلاب Ùˆ کسانی Ú©Ù‡ واقعا گروگان‌ها را در اختیار دارند آگاه نیستیم. "
* بریتانیا سÙارتخانه های ایران را Ú©ÙˆÚ†Ú© Ù…ÛŒ کند
بر اساس همین گزارش، بریتانیا ضمن بررسی گزینه قطع کامل روابط خود با تهران به صورت تدریجی در تلاش بود Ú©Ù‡ سÙارت خانه‌های ایران در اروپا را نیز Ú©ÙˆÚ†Ú© کند: "ما همچنین باید از Øجم هیات‌های دیپلماتیک ایران در اروپا بکاهیم Ùˆ این مساله موجب کاهش کنترل دولت انقلابی بر جوامع ایرانی خارج از کشور نیز خواهد شد. "
* تØریم ایران پیکان را ورشکست می‎کند
بر اساس برآوردهای رسمی، صادرات انگلیس در سال 1979 با اÙت Ùˆ کاهش شدید نسبت به سال قبل از آن به Øدود 230 میلیون پوند رسیده بود. بزرگترین شرکت انگلیسی‎ای Ú©Ù‡ از برقراری تØریم‌ اقتصادی علیه ایران متضرر می‌شد تالبوت بود Ú©Ù‡ تامین کننده اصلی قطعات خودرو پیکان Ùˆ طر٠قرارداد با شرکت ایران ناسیونال (ایران خودروی کنونی) بود.
بر اساس قرارداد جاری قرار بود تا پایان سال 1979تالبوت 120 میلیون پاوند با ایران تبادل تجاری داشته باشد Ú©Ù‡ براساس تØریم‌های اعمال‎شده از سوی دولت انگلیس، بین 35 تا 45 میلیون پوند از این مبلغ کاسته می‌شد Ú©Ù‡ تقریبا معادل 29 تا 47 درصد Ú©Ù„ درآمد تالبوت از ایران بود. این مسئله عملا موجب بیکار شدن بسیاری از کارکنان این شرکت در آستانه ورشکستگی Ùˆ تعطیل شدن چند سایت آن در اسکاتلند، استان وست میدلند Ùˆ جنوب غرب انگلستان می‌شد.
* واردات دو میلیارد دلار Ù…Øصولات کشاورزی توسط ایران
آمریکا همچنین تاکید داشت تا Ùشارهای اقتصادی علیه ایران شامل صادرات مواد غذایی نیز بشود. در آن زمان بر اساس آمارهای رسمی سال 1978 تخمین زده می‌شد Ú©Ù‡ ایران سالانه Øدود دو میلیارد دلار اقلام مختل٠مواد غذایی وارد می‌کند. اکثر این اقلام مربوط به واردات ایران از آمریکا، کانادا، استرالیا Ùˆ نیوزیلند بود. مقامات انگلیسیی به اعمال تØریم غذایی چندان خوش‎بین نبودند. به گمان آنان: "یک تØریم هماهنگ غذایی غربی علیه ایران، به خصوص در بین کشورهای جهان سوم Ùˆ دیگر کشورها، می‌تواند به اÙزایش دلسوزی نسبت به ایران منجر شود. " دولت آمریکا با در پیش گرÙتن سیاست مشهور چماق Ùˆ هویج خود در برابر ایران اعلام آمادگی کرد Ú©Ù‡ امتیازهایی را در صورت آزادی سریع Ùˆ بدون صدمه گروگان‌ها به ایران خواهد داد.
* تØریم‎ها مواضع میانه‎روها را در ایران تضعی٠کند
وارن کریستوÙر معاون وزیر خارجه آمریکا روز14 ژانویه/ 24 دی در دیدار با داگلاس هرد همتای انگلیسی خود اعلام کرد: واشینگتن در صورت آزادی بی‌صدمه گروگان‌ها آماده همکاری برای تشکیل کمیته ای برای بررسی Ùˆ پی‎گیری خسارت‌ها Ùˆ مصیبت‌های ایران در دوران قبل از انقلاب شده Ùˆ همچنین تسهیلات Øقوقی برای اقدام ایران برای شناسایی Ùˆ استرداد اموال شاه را Ùراهم کند. از سوی دیگر آمریکا Øاضر شد Ú©Ù‡ به Ù…Øض پایان سریع گروگان‌گیری، همه دارایی‌های مسدود شده ایران را در آمریکا آزاد کند.
پیترکرینگتون وزیر خارجه در یک گزارش سری به تاریخ دوم ژانویه1980/ 12 دی 1358ØŒ خطاب به مارگارت تاچر نخست وزیر انگلیس، ضمن تاکید بر همراهی همه‎جانبه بر سیاست تØریم ایران، نکته‌ای را درباره تØریم‌های اقتصادی علیه ایران Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù‡ Ú©Ù‡ به نظر نمی‌رسد صرÙا به شرایط چند سال قبل منØصر باشد: "زمانی Ú©Ù‡ موعد ضرب‌الاجلهای سازمان ملل Ùرا برسد، آمریکاییان اØتمالا مصمم به تلاش برای تصویب تØریم‌های بیشتر هستند Ú©Ù‡ بسیار ممکن است به تقویت مواضع تندروان Ùˆ تضعی٠مواضع میانه‌روها منجر شود. "
در زمینه اعمال Ùشار، آمریکا طبیعتا خواستار Øداکثری کردن تØریم‌ها Ùˆ استقبال Ú©Ù„ جامعه بین‌المللی از آن را بود. برای مثال زبیگنیو برژینسکی مشاور امنیت جیمی کارتر، در دیدار 16 ژانویه/ 26 دی خود با نیکلاس هندرسون سÙیر انگلیس در واشینگتن بار دیگر بر اصرار آمریکا بر ضرورت اÙزایش Ùˆ گسترش تØریم‌های رسمی Ùˆ داوطلبانه تاکید کرد.
هندرسون در این دیدار اعلام کرد Ú©Ù‡ لندن ضمن تایید Ùˆ دنبالهâ€Ø±ÙˆÛŒ از مواضع آمریکا در ضرورت تنبیه اقتصادی ایران باید شرایط زمانی Ùˆ Øساسیت‌های جهان اسلام Ùˆ مسایل داخلی ایران را نیز در نظر داشت.
به گمان لندن، سه موضوع اشغال اÙغانستان توسط ارتش شوروی، در پیش بودن نشست وزرای خارجه کشورهای اسلامی Ùˆ همچنین انتخابات ریاست جمهوری در ایران موجب می‌شدند تا در گسترش بیشتر تØریم‌های ضدایرانی به جهان اسلام Ú©Ù…ÛŒ تامل کرد.
در همان روز، جان گراهام سÙیر انگلیس در تهران Ø·ÛŒ گزارش Ù…Øرمانه‌ای به لندن، ضمن تاکید بر همراهی سÙرای کشورهای صنعتی غرب بر ضرورت تداوم Ùˆ تشدید تØریم‌ها در جهت تسریع در آزادی گروگان‌ها یادآوری کرد Ú©Ù‡ این تØریم‌ها نباید موجب Ù…Øروم ماندن غرب از Ù†Ùت ایران Ùˆ یا غلتیدن ایران به دامان اتØاد شوروی شود. در اسناد تازه آزادشده پرونده‌های متعددی درباره قراردادهای از پیش امضا شده نظامی برای Ùروش تجهیزات، لوازم یدکی Ùˆ ارایه خدمات نظامی به ایران وجود دارد. اغلب این قراردادها در سال‌های قبل از انقلاب Ùˆ در دوره روابط بسیار Øسنه تهران Ùˆ لندن منعقد شده است.
* تجهیزات نظامی ایران در Ù…Øاق تØریم
در ماه‌های نخستین جنگ، ایران به دلیل تØریمهای اقتصادی Ùˆ نظامی بین‌المللی ناشی از Øادثه گروگان گیری در سÙارت آمریکا به شدت از نظر تامین جنگ اÙزار تØت Ùشار بود. در رابطه با لندن، تهران خواهان دریاÙت لوازم یدکی Ùˆ تجهیزات ÙÙ†ÛŒ برای جنگ اÙزارهای ساخت انگلیس Ùˆ همچنین دریاÙت تجهیزات نظامی خریداری شده بود Ú©Ù‡ به دلیل اعمال تØریم‌ها از تØویلشان به ایران خودداری شده بود.
مهمترین این موارد تجهیزات اضاÙÛŒ Ùˆ لوازم یدکی تانک‌‌های زرهی Ú†ÛŒÙتن (Chieftain Tanks) Ùˆ تانک‌های Ú©ÙˆÚ†Ú© Ùˆ سبک سوار زرهی اسکورپیون (Scorpion Light Tanks) Ùˆ همچنین چهار ناو سÙارش شده در سالهای قبل از انقلاب بود Ú©Ù‡ دست‎کم یکی از آنها (ناو خارک) توسط شرکت سازنده آماده تØویل به ایران شده بود.
* لغو مشکوک قراردادهای تسلیØاتی ایران با انگلیس
به ادعای مقامات انگلیسی، از جمله اظهارات سر جان گراهام سÙیر Ùراخوانده شده به لندن در دیدار روز 16 اکتبر/ 24مهر با سیÙ‌الله اهدایی کاردار سÙارت ایران، ارتشبد Øسن طوÙانیان مسئول خریدهای بین‌المللی ارتش در Øکومت پهلوی روز ششم Ùوریه 1979/ 17 بهمن 1357 Ùˆ تنها پنج روز قبل از پیروزی انقلاب، بیشتر قراردادهای نظامی ایران Ùˆ انگلیس را Ùسخ کرده بود.
اگرچه سیاست رسمی Ùˆ اعلام شده انگلیس در جنگ ایران Ùˆ عراق، بی‎طرÙÛŒ بود، ولی کرینگتون وزیر خارجه انگلیس ابایی از ابراز این نکته نداشت Ú©Ù‡: "در جایی Ú©Ù‡ ما مجبور به انتخاب شویم، باید جانب عراق را بگیریم . . . تا زمان ارزیابی روابط خود با عراق Ùˆ آزاد شدن اتباع زندانی‎مان در ایران، ما نباید با آزادی زودهنگام ارسال جنگ اÙزار به ایران مواÙقت کنیم، Øتی در مواردی Ú©Ù‡ پول خرید آنها قبلا پرداخت شده، از جمله ناو خارک Ùˆ قطعات یدکی Ùˆ تجهیزات تکمیلی تانکهای Ú†ÛŒÙتن Ùˆ اسکورپیون Ú©Ù‡ به بهای 18 میلیون پاوند است. "
* آزاد شدن اتباع انگلیس شرط آغاز صدور جنگ اÙزار
توجیه مقامات انگلیسی این بود Ú©Ù‡ به دلیل قطعنامه‌های شورای امنیت Ùˆ ØÚ©Ù… دادگاه دعاوی بین‌المللی، امکان اعطای مجوز صادرات برای درخواستهای نظامی ایران وجود ندارد. در مقابل، مقامات ایرانی مدعی بودند Ú©Ù‡ Ù…Øدودیت‌ها نباید شامل تعهدات پیشین انگلیس به ایران، از جمله تعهدات قبل از انقلاب بشود Ùˆ تنها می‌تواند درخواست‌های جدید را در برگیرد. انگلیس البته یک شرط اختصاصی دیگر هم برای آغاز ارسال جنگ اÙزار به ایران داشت Ùˆ آن آزاد کردن چهار تبعه خود بود Ú©Ù‡ به دلایل مختلÙÛŒ توسط جمهوری اسلامی بازداشت شده بودند.
*ناو خارک، سمبل بی اعتمادی انگلیس به ایران
در این میان، بی گمان ماجرای Øیرت بار ناو خارک Ùˆ بازی سیاسی Ùˆ Øقوقی Ú©Ù‡ بر سر تØویل آن به ایران رخ داد، یکی از Ùرازهای عبرت آموز تاریخ روابط ایران Ùˆ بریتانیا است. ناو خارک یکی از چهار کشتی جنگی بود Ú©Ù‡ شرکت کشتی سازی نظامی سوآن هانتر (Swan Hunter) سÙارش ساخت آن را در سالهای قبل از انقلاب از ایران گرÙته Ùˆ بهای یکی از آنها را نیز دریاÙت کرده بود. در آستانه انقلاب، این پروژه یکی از مواردی بود Ú©Ù‡ به طرز مشکوک Ùˆ نامعلومی توسط ارتشبد طوÙانیان ملغی شد Ùˆ از چهار ناو، در ابتدا دو مورد Ùˆ نهایتا تنها یک مورد، آن هم به دلیل پرداخت پول اصلی، در دستور کار خرید ایران باقی ماند.
برخی از مشخصات Ú©Ù„ÛŒ ناو خارک از این قرار بود: وزن: 20300 تن، طول: 608 Ùوت، سرعت: 5/21 گره دریایی، قیمت پایه اولیه Ùˆ بدون تجهیزات اضاÙÛŒ: بیست میلیون پاوند، قابل جا دادن دو کشتی در جلو Ùˆ یک کشتی در عقب به صورت هم‌زمان، تعداد پیش بینی شده اÙراد: یک ناخدا، Ù‡Ùت اÙسر ارشد، 21 اÙسر Ùˆ 187 ناوی. این ناو همچنین دارای باند Ùرود سه بالگرد را داشت. البته نهایتا قیمت این ناو در انتها باهزینه‌های جانبی Ùˆ خسارت‌های پیش بینی نشده به دو برابر اÙزایش یاÙت.
* کلاهبردی رسمی بریتانیا از ایران
در سÙر سرهنگ جهانگیر کامکار معاون وزیر دÙاع ایران در ابتدای سال 1980 به لندن، برای ØÙ„ Ùˆ Ùصل قراردادهای معوقه نظامی دو کشور، او درخواست لندن برای به تعویق انداختن دریاÙت ناو خارک تا پایان ماه مارس را پذیرÙت. این درخواست در واقع سیاست دÙع الوقت لندن به امید یاÙتن راه ØÙ„ÛŒ برای یک مشکل اساسی بود. بریتانیا در Øالی قرارداد Ùروش ناو خارک را با ایران قطعی کرد Ùˆ باقی مخارج آن را دریاÙت کرد Ú©Ù‡ مطمئن بود در شرایط کنونی Ùˆ با ØÙ„ نشدن مساله گروگان‌گیری، بدون آزردن دولت آمریکا، قادر به انتقال قطعی آن به ایران نبود. بریتانیا همچنین امیدوار بود Ú©Ù‡ به هر دلیلی ایران قادر به پرداخت قسط نهایی خرید ناو نشود، ولی سرهنگ کامکار موÙÙ‚ شد تا آخرین قسط ده میلیون پاوندی را روز 11 آوریل/ 22 Ùروردین به شرکت سوآن هانتر منتقل کند تا این بهانه نیز از دست لندن برای خودداری از تØویل ناو گرÙته شود. در آن هنگام مقامات نظامی بریتانیا نمی‌خواستند به ایران بگویند Ú©Ù‡ قادر به صدور مجوز صادرات به این کشتی نیستند. چون اگر چنین می‌کردند، آن هم برای یک ناو Ú©Ù‡ پولش سال‌ها قبل پرداخته شده Ùˆ آماده‌سازی آن نیز با تاخیر Ùراوان توام بود. ایران قبل از پذیرش این استمهال تهدید کرده بود Ú©Ù‡ در صورت عدم صدور مجوز صادرات، از دولت بریتانیا Ù‡Ùته‌ای Ù‡Ùتاد هزار پاوند تقاضای غرامت خواهد کرد.
* بریتانیا جلوی خروج ناو شکن ایرانی را می گیرد
در چنین شرایطی با مشورت با کارشناسان Øقوقی، با Øدود یک ماه تاخیر اضاÙÛŒ در 25 آوریل/ 5اردیبهشت، ناو خارک در سواØÙ„ نیوکاسل در شمال شرق انگلستان تØویل ناخدا Ùˆ 150 خدمه ایرانی Ú©Ù‡ از ایران برای دریاÙت آن آمده بودند، شد. Øتی یک تیم Ùیلم برداری ایرانی در Ù…ØÙ„ توق٠ناو Øاضر شده بودند تا از مراسم به آب انداختن Ùˆ Øرکت آن به سوی ایران گزارش خبری تهیه کنند. ولی در کمال Ø´Ú¯Ùتی برای ایرانیان، بر اساس یک سناریو Ùˆ یک نقشه دقیقا از پیش برنامه ریزی شده، اعلام شد Ú©Ù‡ صدور مجوز رسمی خروج برای این ناو به دلیل تØریم‌های بین‌المللی ناشی از گروگان‌گیری ممکن نیست Ùˆ کمپانی Ùروشنده تنها ناو را تØویل داده Ùˆ هیچ تعهدی در قبال صدور اجازه خروج آن از آبهای بریتانیا را ندارد.
* بازی انگلیسی ها با موضوع تØریم
بهانه موضوع تØریم ناشی از گروگان‌گیری برای عدم تØویل خارک به ایران، در شرایطی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ بود Ú©Ù‡ بر اساس نامه Ù…Øرمانه Ùˆ شخصی میرز به گراهام در تاریخ سوم مارس 1980/ 12اسÙند 1358 (53 روز قبل از تØویل ظاهری ناو به ایران)ØŒ از ابتدا تصمیم بر این بود Ú©Ù‡ Ú©Ù„ پول باقی مانده ناو Ùˆ تسویه Øساب کامل صورت گیرد Ùˆ پس از تØویل آن به ایران از خروجش جلوگیری شود. میرز در نامه خود به سÙیر کشورش در تهران از این پروژه به عنوان "بازی" یاد کرده Ùˆ نگران یاÙتن ارتباط تاخیرهای اولیه، دریاÙت Ú©Ù„ پول، تØویل صوری ناو Ùˆ عدم صدور اجازه خروج آن توسط ایرانی‌ها Ùˆ Ù¾ÛŒ بردن آنها به " بازی" بود.
اسناد تازه آزاد شده در پرونده‌های وزارت دÙاع Ùˆ وزارت خارجه بریتانیا کاملا آشکار می‌سازد Ú©Ù‡ این تØویل ظاهری اولیه کاملا با هماهنگی Ùˆ با آگاهی به این Ú©Ù‡ ناو پس از تØویل قادر به خروج نبوده Ùˆ در جهت پیش‌گیری از شکایت Ù…Øتمل ایران از کمپانی کشتی سازی Ùˆ اÙتادن هزینه‌های سنگین نگهداری آن بر عهده ایران صورت گرÙته شده بود. دیگر اسناد این مجموعه Øاکی از آن است Ú©Ù‡ دولت بریتانیا در ابتدا از کمپانی سوان هانتر خواست تا تØویل ناو خارک به ایران را باز هم به تأخیر بیاندازد، ولی وقتی این کمپانی نسبت به عواقب مالی Ùˆ Øقوقی تاخیر بیشتر هشدار داد Ùˆ اعلام کرد Ú©Ù‡ خسارتهای ناشی از آن را برعهده نخواهد گرÙت، استÙاده از Øربه عدم صدور مجوز صادرات در دستور کار قرار گرÙت.
*بازگشت خدمه ناو خارک به ایران
بر اساس گزارش Ù…Øرمانه میرز به تاریخ 23 ژانویه 1980/ 3 بهمن 1358ØŒ دولت تاچر از دسامبر 1979 تصمیم گرÙته بود تا "با در خدمت گرÙتن تاکتیکهای تأخیری" انتقال ناو خارک به ایران را تا زمانی Ú©Ù‡ ماجرای گروگان‌گیری ادامه دارد به تاخیر بیاندازند. همچنین بر اساس گزارش Ù…Øرمانه 9 مه/ 19 اردیبهشت گردش کار کمیسونی Ú©Ù‡ در وزارت کشور بریتانیا به همین منظور تشکیل شده بود، قبل از تØویل ناو خارک به خدمه ایرانی، Ú©Ù‡ اساسا برای آوردن آن از ایران به بریتانیا سÙر کرده بودند، به صاØبان یدک‌کشهای Ù…ØÙ„ÛŒ نیز دستور داده شده بود Ú©Ù‡ از هر گونه Ú©Ù…Ú© برای آماده سازی خارک برای خروج از آبهای بریتانیا خودداری کنند. همچنین به کمپانی‌های Ù†Ùتی Ùˆ عوامل Ù…ØÙ„ÛŒ آن‌ها نیز هشدار داده شده بود Ú©Ù‡ اکیدا از ارایه سوخت به این ناو خودداری کنند. پلیس Ùˆ نیروهای گمرک نیز کاملا به Øالت آماده باش درآمده Ùˆ مراقب هر گونه تØرکی از سوی خدمه ایرانی برای راه‌اندازی ناو بودند. بر اساس سند Ù…Øرمانه وزارت دÙاع بریتانیا Ùˆ همچنین نامه رسمی سÙارت ایران در لندن، انجام این برنامه پیچیده از سوی مقامات بریتانیایی Ùˆ بلاتکلیÙÛŒ موضوع موجب شد Ú©Ù‡ به دستور ناخدا اشتری، Ùرمانده اعزامی ناو خارک Ùˆ پس از ارسال نامه‌ای به وزارت دÙاع بریتانیا Ùˆ رÙع مسئولیت از تیم سرگردان ایرانی، بیشتر خدمه ایرانی، در نیمه سپتامبر ناو را بدون مراقب ترک کرده Ùˆ به ایران برگردند.
* تØویل ناوخارک پنج سال پس از به آب انداختن آن
این ماجرای پیچیده موجب شده Ú©Ù‡ امروزه در بسیاری از منابع مطالعانی تاریخ دریانوردی Ùˆ علوم دریایی، روز 25 آوریل 1980 به عنوان زمان تØویل رسمی ناو خارک به نیروی دریایی ایران ثبت شود Ú©Ù‡ از نظر تجاری Ùˆ مالکیت Ùˆ بر روی کاغذ درست است، ولی در عالم واقع این انتقال مالکیت هرگز در آن زمان اجرایی نشد. اسناد موجود البته به دلیل Ù…Øدود بودن به سال 1980 اطلاعی از زمان نهایی آزادسازی ناو خارک Ùˆ اجازه خروجش به سوی ایران نمی‌دهد، ولی بر اساس منابع دیگر Ùˆ به خصوص گزارش چند شاهد عینی در وزارت خارجه Ùˆ وزارت دÙاع بریتانیا، با وجود خاتمه ماجرای گروگان‌گیری در ژانویه 1981ØŒ باز هم بریتانیا از صدور اجازه خروج این ناو خودداری Ùˆ این بار موانع بین‌المللی ناشی از تØریم‌های Øاصل از جنگ ایران Ùˆ عراق را بهانه این کار کرد.
نهایتا با Ùشارهای Øقوقی ایران Ùˆ گذشت زمان، در سال 1985 Ùˆ با سپری شدن بیش از پنج سال از پایان ساخت Ùˆ تØویل اسمی ناو خارک، Ùˆ در شرایطی Ú©Ù‡ دیگر به سختی می‌شد نام یک ناو تازه ساز را به آن داد، این ناو بدون تجهیزات اضاÙÛŒ (از قبیل توپ‌ها Ùˆ دیگر ادوات دÙاعی آن Ú©Ù‡ در قرارداد اصلی موجود بود Ùˆ پولش هم سالها قبل کاملا دریاÙت شده بود) تØویل ایران شد.