عماد اÙروغ از مناسبات اجتماعي روزهاي تسخير لانه جاسوسي مي‌گويداگر تسخير لانه جاسوسي نبود در دÙاع مقدس پيروز نمي‌شديم
تØليل مناسبات اجتماعي جامعه ايران در مقطع زماني منتهي Ùˆ بعد از واقعه 13 آبان 58 شايد كليد Ùهم اين معما باشد،‌ به همين منظور به سراغ دكتر عماد اÙروغ رÙتيم؛ كسي كه به اعتبار جامعه‌شناس‌بودنش، صلاØيت بررسي مسائل جامعه‌شناختي اين واقعه را دارد Ùˆ از طر٠ديگر به اعتبار سوابقش، تØليلگر برخي وجوه سياسي آن نيز مي‌تواند باشد. Ù…Ø´Ø±ÙˆØ Ø§ÙŠÙ† Ú¯Ùت‌و‌گو را در ادامه بخوانيد.واقعه تسخير لانه جاسوسي آمريكا در ايران، به Ù„Øاظ جامعه‌شناسي از Ú†Ù‡ نكات مهمي برخوردار بود؟در ابتدا بايد ريشه‌هاي اين Øركت را مورد بررسي قرار داد؛ استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي همواره از شعارهاي اصلي انقلاب اسلامي Ùˆ لبه تيز استقلال‌خواهي ما متوجه قطع وابستگي از آمريكا بوده است. دولتي مستقر شده است كه به دليل وضعيت خاص روØÙŠ Ùˆ رواني Øاكم بر جامعه، از او انتظار مي‌رود تØقق‌بخش شعارهاي اصيل انقلابي باشد. از جمله اين شعارها همان شعار استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي است. در آن زمان طبيعي بود كه استقبال مشخصاً به معناي قطع وابستگي از استكبار به خصوص آمريكا Ùˆ آزادي به معناي رهايي از استبداد داخلي به زمامداري شاه بود.بنابراين نقش دولت موقت در بررسي ريشه‌هاي واقعه 13 آبان اهميت ويژه‌اي دارد.شرايط را تصور كنيد؛ آمريكا به شاه پناهندگي داده است Ùˆ آن را به مردم انقلابي ايران پس نداده است. از سوي ديگر Ú¯Ùت‌وگوها Ùˆ مذاكراتي بين دولت مستقر Ùˆ برژينسكي صورت مي‌پذيرد. در اينجا بود كه اين اØساس خطر به وجود آمد ممكن است Ú¯Ùتمان انقلاب اسلامي با برخي رÙتارها Ùˆ عملكرد‌هايي كه در دولت موقت مشاهده مي‌شود، منØر٠شود. در آن Ùضاي روØÙŠ Ùˆ رواني خاص، با توجه به عوامل اجتماعي موثر در ديدگاه‌ها Ùˆ خواسته‌هاي مردم، چنين Øركتي به وجود آمد. من اØساس مي‌كنم اين Øركت در راستاي قرار‌دادن انقلاب اسلامي بر روي ريل Ùˆ مسير واقعي خودش بود. يعني طي اين كار به نوعي در برابر بدÙهمي‌ها، بدرÙتاري‌ها Ùˆ بي‌توجهي‌هايي كه نسبت به شعارهاي انقلاب اسلامي انجام مي‌شد، مقاومت صورت گرÙت. جالب‌ترين قسمت ماجرا اين بود كه اين كار بزرگ توسط دانشجويان انجام شد. مستØضريد كه هيچ‌يك از گروه‌ها Ùˆ جريان‌هاي شناخته‌شده سياسي رسمي Ùˆ غيررسمي، به عنوان نقطه اوليه Ùˆ جوشان اين قضيه Ù…Ø·Ø±Ø Ù†ÙŠØ³ØªÙ†Ø¯. تعدادي از دانشجويان، نسبت به اتÙاقات سياسي اØساس وظيÙÙ‡ مي‌كنند Ùˆ اين Øركت خودجوش را پايه‌ريزي مي‌كنند، Øركتي كه به تعبير خيلي‌ها نقطه‌عطÙÙŠ در تاريخ انقلاب Ù…Øسوب مي‌شود، به طوري كه Øضرت امام (ره) از آن به عنوان انقلاب دوم ياد مي‌كند.اين Øركت از شاخصه‌هايي برخوردار بود كه آن را تبديل به نقطه عطÙÙŠ در تاريخ انقلاب كرد؟من اين اتÙاق را از آن جهت نقطه‌عط٠مي‌دانم كه اگر چنين اتÙاقي نمي‌اÙتاد، مطمئنا ما در دÙاع مقدس هم پيروز نمي‌شديم Ùˆ نمي‌توانستيم از اين آزمون الهي سربلند بيرون بياييم. مساله‌اي كه باعث پيروزي انقلاب Ùˆ جنگ شد، جنبه ذهني Ùˆ رواني قضيه بود كه توسط Ú¯Ùتمان انقلاب اسلامي تامين مي‌شد Ùˆ ريشه در هويت تاريخي ما داشت. به اعتقاد من ريشه‌ اصلي واقعه 13 آبان، همان نكته‌اي است كه اشاره كردم؛ طبق اين Øركت انقلاب اسلامي به Ø±ÙˆØ Ø§ÙˆÙ„ÙŠÙ‡â€ŒØ§Ø´ بازگشت. اقدام دانشجويان باعث شد كه زمامداران دريابند كساني وجود دارند كه Øواسشان به اعمال Ùˆ Ú¯Ùتار آنها است. هرچند اين Øركت Ùˆ اين روند بعد از جنگ با آسيب روبه‌رو شد Ùˆ به آن شكل ادامه پيدا نكرد، يعني نقش چشمان بيداري كه در عرصه عمومي مراقب رÙتار‌ها Ùˆ اعمال سياستمداران بود، تا Øدودي كمرنگ شد كه البته بØØ« مجزاي ديگري مي‌طلبد.موضوع ديگري كه در بررسي واقعه 13 آبان Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÙŠâ€ŒØ´ÙˆØ¯ØŒ اين است كه تمام ضرباتي كه آمريكا در طول ساليان متمادي به ملت ما وارد كرده بود Ù€ از جمله مداخله‌اش در كودتاي 28 مرداد‌ Ù€ باعث شد كه يك خوي بيگانه‌ستيزي در Ø³Ø·Ø Ù„Ø§ÙŠÙ‡â€ŒÙ‡Ø§ÙŠ اجتماعي كشور به وجود بيايد، برخي از تØليلگران، نقش اين بيگانه‌ستيزي در شكل‌گيري واقعه تسخير سÙارت آمريكا را پررنگ مي‌دانند. ديدگاه شما در اين رابطه چيست؟بله، شعار استقلال ما بي‌Øكمت نبود. اين شعار مشخصا مربوط به قطع وابستگي از استعماري بود كه از اواخر پهلوي دوم آغاز شده Ùˆ با پهلوي دوم تØكيم ياÙته بود. تنها يكي از مظاهر اين استعمار، كودتاي 28 مرداد است. رژيم پهلوي با اتكا به آمريكا Ú†Ù‡ از Ù„Øاظ Ùرهنگي، Ú†Ù‡ از Ù„Øاظ اجتماعي Ùˆ Ú†Ù‡ از Ù„Øاظ هويتي رÙتار نامناسبي با ملت داشت Ùˆ به تعبيري ايرانيان را دچار بØران هويت كرد. به گونه‌اي كه ايرانيان نمي‌دانستند Ú†Ù‡ كسي هستند Ùˆ Ú†Ù‡ سوابقي دارند. انقلاب اسلامي پاسخي به اين بØران هويت بود. كاري كه شاه با اتكا به آمريكا انجام داد، كار غيرقابل بخششي بود Ùˆ در ØاÙظه تاريخي ملت ما وجود داشت. اين ØاÙظه تاريخي در جريان انقلاب اسلامي Ùˆ Øوادث بعد از آن موثر بود، چنانچه وقتي دولتي به ‌نام «جمهوري اسلامي» بر سر كار مي‌آيد Ùˆ متÙاوت با اين شور Ùˆ شوق انقلابي عمل مي‌كند، با واكنش مواجه مي‌شود. به نظر من واقعه 13 آبان يك پاسخ انقلابي خوب براي اقدامات آمريكا در طول سال‌هاي پيشين بود. اقدامي كه توسط دانشجويان انجام شد Ùˆ همان طور كه اشاره كردم، نقطه عطÙÙŠ در تاريخ انقلاب اسلامي بود.آيا مي‌شود تسخير سÙارت آمريكا را از Ù„Øاظ علم جامعه‌شناسي يك Øركت توده‌وار قلمداد كرد؟كلمه توده‌وار معناي خوبي نمي‌دهد، من انقلاب اسلامي را هم يك انقلاب توده‌وار صر٠نمي‌دانم. انقلاب ما يك انقلاب چند‌طبقاتي بود Ùˆ Ùقط وابسته به لايه پايين جامعه نبود، بلكه تمام اقشار جامعه در آن دخالت داشتند. اØساس من اين است كه در جريان 13 آبان‌، ما با يك مواÙقت چندقشري روبه‌رو بوديم. ممكن است بتوان از بخش مربوط به شور Ùˆ هيجان Ùˆ غليان اØساسات عمومي به عنوان يك Øركت توده‌وار ياد كرد، اما اقشار متÙكر Ùˆ Ùرهيخته ما هم اين Øركت را خوب تØليل كرده Ùˆ از آن استقبال كردند. بنابراين بي‌Øكمت نيست كه امام از اين واقعه با عنوان انقلاب دوم ياد مي‌كند. همان‌طور كه در انقلاب، هم لايه‌هاي پايين Ùˆ هم لايه‌هاي وسط Ùˆ هم لايه‌هاي بالا درگير بودند، در 13 آبان‌ هم وضعيت مشابه بود.اتÙاقي مثل تسخير سÙارتخانه يك كشور خارجي كه در شرايط عادي ممكن است يك كار غيرمعمولي تلقي شود، چطور شد كه در كشور ما انجام شد Ùˆ مهم‌تر از آن با استقبال Ùˆ پذيرش مردمي مواجه شد؟ببينيد اين اقدام توسط دانشجويان صورت گرÙت. در نظام Ùˆ عر٠بين‌الملل، اگر چنين كاري از سوي دستگاه‌هاي رسمي صورت بگيرد، كاري كاملا نامطلوب Ùˆ خلا٠عر٠است. يعني عر٠روابط بين‌الملل آن را تاييد نمي‌كند. اما اينجا بØØ« Øركت انقلابي دانشجويان است. واقعه 13 آبان، به دليل اين‌كه يك Øركت مردمي بود Ùˆ توسط ارگان‌هاي رسمي ما انجام نشده بود، عر٠بين‌الملل را دور زد.Ùارغ از غيررسمي بودن اين اتÙاق كه موضوع مهمي‌ است، سوال من مشخصا اين بود كه چرا چنين Øركتي با استقبال مردم روبه‌رو شد. به گونه‌اي كه دولتمردان نتوانستند در مقابل اين خواسته مردمي ايستادگي كنند Ùˆ استعÙا كردند.مردم توقع داشتند شعار استقلال Ù…Øقق شود، يعني وابستگي ما به آمريكا كاملا از بين برود. اما وقتي بين يكي از رجال سياسي وقت ما Ùˆ برژينسكي ملاقاتي صورت مي‌گيرد اين اتÙاق با توقعات انقلابي مردم مغاير بود به همين دليل است كه اين دولت Ù€ كه طبعا بايد همچون مردم از روØيه‌ انقلابي برخوردار مي‌بودـ توسط مردم تØمل نمي‌شود. من به ياد دارم كه شور Ùˆ شعÙÙŠ در تمامي اقشار مردم به وجود آمده بود Ùˆ همه با اقتدار از اين Øركت ياد مي‌كردند. آن موقع در ميان مردم معرو٠شده بود كه «دانشجوي خط امام بر تو درود، بر تو سلام». اين اقبال را بگذاريد در ظر٠زماني خودش Ùˆ ØاÙظه تاريخي مردم از آمريكا را نيز در نظر بگيريد؛ در Øالي كه هنوز يك سال بيشتر از انقلاب اسلامي نگذشته، مردم شاهد نوعي دهن‌كجي به شعارها Ùˆ اهدا٠انقلاب اسلامي بودند ØŒ با هر تØليل عقلي Ùˆ منطقي، نبايد بي‌اعتنايي Ùˆ بي‌تÙاوتي مردم انتظار باشد. به هر Øال بايد بپذيريم كه شور عمومي Ùˆ هيجان ناشي از انقلاب اسلامي، در مردم توقع يكسري كنش‌هاي خاص ايجاد كرده بود كه در دولت اول اتÙاق نمي‌اÙتاد.رهبري كاريزماتيك امام (ره) در پذيرش مردمي اين اتÙاق چقدر موثر بود؟به نظر من عبارت رهبري كاريزماتيك را نبايد به كار برد، چرا كه كلمه‌ كاريزما براي اينجا كلمه درستي نيست. وقتي اين كلمه را در مورد امام به كار ببريم، بØØ« وارد منطق خاصي مي‌شود كه به Ù„Øاظ تØليلي ما را دچار مشكل مي‌كند. اما به هرØال آن جايگاهي كه رهبري نزد مردم داشت Ùˆ آن نگاه عاطÙÙŠ Ùˆ معنوي كه مردم نسبت به ايشان داشتند Ùˆ «كاريزمايي» كه به ايشان اعطا كرده بودند Ùˆ اعتمادي كه به او داشتند، منتج اين شده بود كه وقتي امام از اين جريان به عنوان انقلاب دوم ياد كردند، تمام شك Ùˆ ترديدها در مورد درستي اين اقدام از ميان رÙت Ùˆ مردم از آن استقبال كردند. در واقع Ùرمايش امام نقطه پاياني بر تعبيرهاي غلط از اين اتÙاق بود Ùˆ بر درستي آن صØÙ‡ گذاشت.تØليل ديگري كه در مورد واقعه 13 آبان وجود دارد، اين است كه اين اقدام دانشجويان، يك Øركت انقلابي بود. يك Øركت انقلابي اصولا داراي Ú†Ù‡ ويژگي‌هاي جامعه‌شناختي است Ùˆ معمولا در Ú†Ù‡ جامعه‌اي اتÙاق مي‌اÙتد؟ من از اين اتÙاق به عنوان يك جنبش در دل انقلاب اسلامي ياد كردم، ما به پديده‌اي جنبش مي‌گوييم كه خارج از عرصه رسمي رخ دهد، برخوردار از يك ÙلسÙÙ‡ سياسي Ùˆ ايدئولوژي روشن باشد، عضوگيري مشخصي داشته باشد Ùˆ غيره.جنبش 13 آبان داراي تمام اين ويژگي‌ها بود. اين جنبش يك Øركت رسمي نبود Ùˆ به يك ايدئولوژي خاص به نام «انقلاب اسلامي» تعلق داشت. عضو‌گيري‌ها Ùˆ برنامه‌ريزي‌هاي علني Ùˆ غيرعلني خاصي هم پشت اين كار بود. دانشجويان خط امامي با استÙاده از امنيت خاطري كه نظام جمهوري اسلامي ايران Ùراهم كرده بود، خيلي راØت آمدند براي اين اقدام، برنامه‌ريزي كردند. مهم‌ترين ويژگي يك جنبش به نظر من اين است كه خارج از عرصه رسمي باشد كه در مورد اين واقعه كاملا صدق مي‌كرد، اما دقت داشته باشيد كه ما نمي‌توانيم بگوييم كه رويداد تسخير لانه جاسوسي، يك Øركت انقلابي بود. Øركت انقلابي ساختار‌هاي Ùرهنگي، اقتصادي Ùˆ سياسي را به هم مي‌زند كه در اين مورد اين‌طور نبود. اين اتÙاق صرÙا يك جنبش دانشجويي بود كه در دل انقلاب اسلامي تعري٠شد Ùˆ به هد٠بازگشت به Ø±ÙˆØ Ùˆ جوهر اصلي انقلاب اسلامي صورت گرÙت، نه اين‌كه مقابله‌اي با انقلاب باشد Ùˆ بخواهد يك انقلاب جديد را سامان دهد.عده‌اي معتقدند به اين دليل كه Ùاصله زماني بين پيروزي انقلاب Ùˆ 13 آبان كم بود، جامعه ايران در آن مقطع به دليل اثرات طبيعي انقلاب، دچار يك نوع به‌هم‌ريختگي بود كه اگر اين‌گونه نبود، دانشگاهيان به دنبال تسخير سÙارت نمي‌رÙتند. آيا شما با اين تØليل مواÙÙ‚ هستيد؟ نمي‌دانم اين تØليل‌ها از كجا Ùˆ از ذهن Ú†Ù‡ كساني بيرون مي‌آيد، اينها تØليل‌هاي مرتبط با عوامل بيروني Ùˆ بي‌ارتباط با جوهره انقلاب Ùˆ سازوكارهاي دروني آن است. اگر كسي در متن انقلاب مي‌بود Ùˆ شاهد تمامي آن وقايع بود Ùˆ يك نگاه درون‌گرايانه به انقلاب داشت، از اين تØليل‌هاي خارج از متن نمي‌كرد. بايد متن انقلاب را مورد بررسي قرار داده Ùˆ خوب تØليل كرد. اين‌كه بگوييم زمان زيادي از انقلاب نگذشته بود Ùˆ ما دچار بهم‌ريختگي بوديم، اصلا بهم‌ريختگي كاركردي يعني چه؟ آيا منظور اين است كه نظم قبلي از بين رÙته Ùˆ نظم جديدي به وجود نيامده است؟ببينيد برخي مي‌گويند كه Øضور اينچنيني دانشجويان در عرصه سياست در آن مقطع، ناشي از يك نوع به‌هم‌ريختگي كاركردي در جامعه بود،‌ منظور اين است كه در شرايط عادي يك جامعه، كارويژه‌هاي خاصي براي دانشگاه Ùˆ دانشگاهيان تعري٠مي‌شود Ùˆ طبعاً تسخير سÙارتخانه يك كشور ديگر، جزو آنها نمي‌تواند باشد.خير ببينيد، شما تØليل ساختاري مي‌كنيد. در اين نوع تØليل Ú†Ù‡ از جنس پارسونزي Ùˆ Ú†Ù‡ از جنس اسملسري آن، Ú¯Ùته مي‌شود كه انقلاب پاسخي است به شكاÙ‌هاي ساختاري. در خصوص انقلاب اسلامي هم همين‌گونه تØليل مي‌كنند كه بالاخره يك شكا٠ساختاري وجود داشته Ùˆ يك از جارÙتگي اتÙاق اÙتاده كه انقلاب نتيجه آن بوده است. من از شما سوال مي‌كنم اگر انقلاب اول Ù€ انقلاب اسلامي Ù€ ناشي از شكا٠ساختاري است، جنبش دوم ناشي از كدام شكا٠ساختاري است؟ انقلابي كه هنوز خودش را نهادينه نكرده Ùˆ مستقر نشده است، با Ú†Ù‡ شكا٠ساختاري روبه‌رو است كه جنبش دانشجويي بخواهد نتيجه طبيعي Ùˆ غيرارادي آن باشد. اينها تØليل‌هاي جو‌گرايانه است كه هم در قسمت اسملسري Ùˆ هم در قسمت پارسونزي‌اش Ù…ØÙ„ اشكال است. چون اسكاچ پل بر اثر بررسي انقلاب اسلامي به اين نتيجه رسيد كه انقلاب‌هاي پيش از انقلاب ايران به وجود مي‌آمدند، اما انقلاب اسلامي ايران ساخته شده است. ساخته شده به اين معنا كه نقش ايدئولوژي‌ Ùˆ Ùرهنگ Ùˆ Ú¯Ùتمان كاملا در آن روشن است. بنابراين من اين گونه‌ تØليل‌هايي كه Ú¯Ùتيد را تØليل‌هاي ساختاري مي‌دانم Ùˆ رابطه خوبي هم با آنها ندارم.در آن مقطع در جامعه‌ ايران Ú†Ù‡ تصوري در مورد آمريكا وجود داشت؟در ØاÙظه‌ تاريخي ما، آمريكا عامل استبداد، عقب‌ماندگي Ùˆ Øقارت Ùرهنگي ما بود. اگر آمريكا نبود بسياري از وابستگي‌هاي Ùرهنگي، اقتصادي Ùˆ سياسي در كشور ما اتÙاق نمي‌اÙتاد. شواهد عيني بسياري هم در ارتباط با اين ØاÙظه تاريخي وجود دارد. اين ØاÙظه تاريخي در متن انقلاب اسلامي هميشه جلوي چشم اÙراد بود، يعني مردم در اين رابطه به خودآگاهي رسيده بودند Ùˆ اين تصور به طور عمومي Ùراگير شده بود. منظورم اين است كه تØليل‌هايي كه در Ùكر Ùˆ ذهن مبارزان Ùˆ سياسيون ما وجود داشت، به توده‌ها هم منتقل شده بود. در عين Øال شور Ùˆ Øرارت انقلاب هم باعث شده بود، علاوه بر اين‌كه اين مساله به خودآگاه مردم منتقل شده، به مطالبات Ùˆ خواسته‌هاي آنها راه ياÙته بود به آنها خط مي‌داد.جنبش 13 آبان را هم مي‌توان در چنين Ùضايي تØليل كرد؟بله،‌ جنبش 13 آبان يك واكنش طبيعي نسبت به اين خواسته عمومي Ùˆ ØاÙظه خودآگاه تاريخي مردم عليه استكبار به سركردگي آمريكا Ùˆ دخالت‌هاي Ùراوان او در امور داخلي بود. به Ù„Øاظ تاريخي در آن زمان تصور مردم ايران از آمريكا با تصور آنها از شوروي Ùˆ آمريكا Ú†Ù‡ Ùرقي داشت؟امام (ره) به گونه‌اي انقلاب را هدايت مي‌كردند كه جنبه «نه شرقي، نه غربي» در تمام ابعاد نهضت پررنگ باشد. زياده‌خواهي Ùˆ گسترش‌طلبي در بين مردم اصلا مطلوب نبود. مردم ما به هيچ‌وجه مايل نبودند با اتكاء به شرق به جنگ آمريكا بروند، يعني همه يك نگاه مبتني بر «نه شرقي، نه غربي» داشتند. اما به هر Øال عمده دلمشغولي‌ همه در آن مقطع تاريخي، متوجه قطع رابطه با آمريكا بود. البته در اين بين اين نكته هم مد نظر بود كه شرق يا كشور‌هاي ديگر به شكل سخت‌اÙزاري Ùˆ نرم‌اÙزاري از اين آب گل‌آلود ماهي‌ نگيرند. Øتي خود ما هم كه در خارج از كشور، مقابل سÙارت آمريكا در انگليس تظاهرات كرديم Ù€ كه منجر به دستگيري Ùˆ اخراج ما شد Ù€ Øسب همين معادلات سياسي اقدام كرديم. به هر Øال اشتباهي بود كه ممكن بود در داخل كشور بعضي‌ها دچار آن شوند؛ كه مثلاً Øالا در عين Øالي كه با آمريكا Ùˆ شوروي مشكل داريم اما مي‌توانيم به كشور‌هايي مثل انگليس Ùˆ Ùرانسه اعتماد كنيم. اين برداشت اشتباه بود، چرا كه شعار «نه شرقي، نه غربي» امام،‌ مختص به آمريكا Ùˆ شوروي نبود، بلكه به معني قطع وابستگي هر دولت بيگانه‌اي بود. به هرØال ما نقش Øزب توده را در جريان Ù†Ùت Ùراموش نكرده بوديم. خيانتي كه Øزب توده كرد در ذهن نخبگان ما نقش بسته بود Ùˆ اين مساله با رهبري امام (ره) به مردم هم منتقل شده بود.همان موقع كه سÙارت آمريكا تسخير شد، گويا عده‌ قليلي از دانشجويان معتقد بودند كه بايد سÙارت شوروي به عنوان پايگاه كمونيست‌ها تسخير شود ...به نظر من اينها يك‌سري ØرÙ‌هاي موردي است Ùˆ چندان در Ùضاي آن روزها در بين دانشجويان عموميت نداشت. چرا كه در آن مقطع شوروي نقشي نداشت، جايگاه شوروي در مسير قطع وابستگي ما كجا بود؟ پهلوي كه به شوروي وابسته نبود، اتÙاقا آنها بخشي از ترÙند‌هاي سياسي خودش را به نام «مقابله با شوروي» انجام مي‌داد. وقتي بØØ« ارتجاع سرخ را Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÙŠâ€ŒÙƒØ±Ø¯ØŒ منظورش همان اÙرادي بودند كه مستقيم Ùˆ غيرمستقيم با نيروهاي كمونيست ارتباط داشتند. كشوري كه مطمØ‌نظر Ùˆ به گونه‌اي مسبب اصلي بدبختي‌هاي ما بود، به طور خاص آمريكا بود. شوروي ميداني در اختيار نداشت Ùˆ به همين دليل تسخير لانه جاسوسي آمريكا، هم به Ù„Øاظ نظري Ùˆ هم به Ù„Øاظ مصداقي تصميم درستي بود.در آن موقع شما كجا بوديد Ùˆ Ú†Ù‡ مي‌كرديد؟من دانشجوي خارج از كشور بودم. سال تØصيلي 55 Ù€ 54 به انگليس رÙتم Ùˆ وارد دانشگاه شدم. سال 56 تظاهرات آغاز شد، دي‌ماه 57 از تعطيلات ژانويه استÙاده كردم Ùˆ به ايران آمدم. در تظاهرات شركت كردم Ùˆ بعد از اتمام تعطيلات برگشتم، ولي اØساس كردم نمي‌شود درس خواند، مرخصي تØصيلي گرÙتم براي آموزش نظامي عازم لبنان شدم، مدت چند ماه در آنجا بودم كه بعد از آن پيروزي انقلاب اسلامي اتÙاق اÙتاد Ùˆ ما به ايران برگشتيم. مدتي در ايران بودم بعد براي ادامه تØصيل مجددا به خارج از كشور رÙتم. در آنجا بوديم كه ماجراي تسخير لانه جاسوسي اتÙاق اÙتاد، بعد از اتÙاق ما در اعتراض به دستگيري تعدادي از دانشجويان در آمريكا، روبه‌روي سÙارت اين كشور در انگلستان تظاهرات كرديم، تظاهراتي كه به دستگيري ما انجاميد. من در زندان وارد اعتصاب غذا شدم، 45 روز در زندان بودم كه در آن مدت، 17 روز اعتصاب غذاي خشك انجام دادم. بعد از آن هم كه از انگلستان اخراج شديم Ùˆ توانستيم به ايران برگرديم.
منبع: روزنامه جام جم