به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، اگرچه آمریکا با وقوع انقلاب اسلامی ایران پایگاه خود را در این کشور از دست داد؛ اما دخالت‌ها Ùˆ توطئه‌های این کشور پایان نداشت تا این‌که با تسخیر سÙارت آمریکا در تهران در 13 آبان 58 از سوی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام Ùˆ اÙشای اسناد جاسوسی، پایه‌های قدرت خویش را بیش از هر زمانی متزلزل دید. در همین راستا تلاش خود را برای مقابله با انقلاب اسلامی بیشتر کرد Ùˆ در 20 Ùروردین‌ماه 1359 رابطه سیاسی خود را با ایران قطع Ùˆ دست به یکسری توطئه‌های ناÙرجام علیه انقلاب اسلامی از جمله Øمله نظامی به طبس، کودتای نوژه، جنگ تØمیلی Ùˆ تØریم اقتصادی زد، اما پس از گذشت سال‌ها هنوز هم این توطئه‌های ناÙرجام باقی مانده است.
برخلا٠اÙکار عمومی Ú©Ù‡ قطع رابطه را از سوی انقلابیون ایران می‌دیدند، این نه انقلابیون بلکه سیاستمداران کاخ سÙید بودند Ú©Ù‡ رابطه خود با تهران را به صورت یک طرÙÙ‡ قطع کردند؛ اتÙاقی Ú©Ù‡ امام خمینی‌(ره) رهبر کبیر انقلاب اسلامی درباره آن Ùرمودند «اگر کارتر در عمر خود یک کار کرده باشد Ú©Ù‡ بتوان Ú¯Ùت به خیر Ùˆ ØµÙ„Ø§Ø Ù…Ø¸Ù„ÙˆÙ… است، همین قطع رابطه است».
Øجت‌الاسلام Ø°Ø¨ÛŒØ Ø§Ù„Ù„Ù‡ نعیمیان، عضو هیأت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام Ùˆ کارشناس تاریخ Ùˆ اندیشه سیاسی معاصر اما بر این باور است Ú©Ù‡ با بیداری اسلامی به رهبری امام خمینی‌(ره) Ùˆ رسیدن آن به نقطه انزجار Ùˆ در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی زمینه مناسبی برای بازنگری در مناسبات ایران Ùˆ آمریکا به وجود آمد.
ÙˆÛŒ در Ú¯Ùت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا ØªØµØ±ÛŒØ Ù…ÛŒâ€ŒÚ©Ù†Ø¯: قطع رابطه ایران Ùˆ آمریکا را تنها در Øد مناسبات دیپلماتیک نباید مورد تØلیل قرار داد؛ بلکه در اÙÙ‚ بیداری اسلامی باید به آن نگریست، Ú©Ù‡ اگر بخواهیم مناسبات دو ملت Ùˆ دو دولت را به مناسبات دیپلماتیک دو دولت تقلیل دهیم، بسیاری از پیش‌زمینه‌های Ùرهنگی را نادیده انگاشته‌ایم.
رسا Ù€ رابطه ایران Ùˆ آمریکا در چهارچوب تاریخ مسائل Ùˆ سیاست‌های جهانی چگونه تØلیل می‌شود؟
در دوران جنگ جهانی Ùˆ با ورود آمریکا در عرصه جهانی، زمینه ورود این کشور به مسائل ایران نیز گشوده شد؛ با شکست نسبی یا شاید بتوان Ú¯Ùت با ضع٠نسبی انگلیس در برخی سیاست‌های جهانی، زمینه رقابت مناسب‌تری برای آمریکا در ایران به وجود آمد به طوری Ú©Ù‡ در اوایل سده کنونی شمسی، آمریکا به تدریج جای پایی در ایران یاÙت.
با ورود ایران به مسائل جنگ جهانی به عنوان نیروی بی‌طرÙØŒ نوعی از انÙعال Ùˆ ناتوانی برای ایران وجود داشت Ùˆ این امر سبب آن شد Ú©Ù‡ دخالت بیگانگان Ùˆ به ویژه آمریکا بتواند در عرصه سیاست داخلی ایران مؤثر واقع شود.
هرچند انگلیس در عرض چند دهه Ùˆ در رقابت با روسیه توان بیشتری در ایران یاÙته بود، اما ضع٠نسبی انگلیس در ایران Ùˆ در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ØŒ زمینه‌ساز ورود آمریکا به ایران شد Ùˆ رقابت آمریکا، انگلیس Ùˆ برخی کشورها به گونه‌ای دیگر رقم خورد.
هنگامی Ú©Ù‡ Ù…Øمدرضا شاه پهلوی در رقابت با مصدق Ùˆ نیروهای مذهبی نتوانست به خوبی ایÙای نقش کند، زمینه جدی‌تری برای آمریکا به وجود آمد Ùˆ به تدریج جای پای Ù…Øکم‌تری در ایران یاÙت Ùˆ در دهه چهل وضع به گونه‌ای درآمد Ú©Ù‡ Ùراماسونری وابسته به انگلیس هم نتوانست از این رقابت جان سالم به در برد Ùˆ تکیه ایران Ùˆ رژیم Ù…Øمدرضا شاه به آمریکا بیشتر شد Ùˆ مناسبت‌های Ùرهنگی، اقتصادی Ùˆ سیاسی شدت اÙزون‌تری یاÙت.
رسا Ù€ آیا نمونه‌ای برای این اÙزایش مناسبت‌ها سراغ دارید؟
در آن مقاطع شاهد آن بودیم Ú©Ù‡ تØصیل‌کرده‌های ایران Ú©Ù‡ در دهه سی در برخی کشورهای اروپایی مانند آلمان Øضور بیشتری داشتند به تدریج روانه آمریکا می‌شوند Ùˆ Øضور چشم‌گیرتری در آمریکا دارند؛ چنان‌چه دیگر روابط میان ایران Ùˆ آمریکا Ø´Ú©Ù„ جدی‌تری گرÙت Ùˆ به تدریج Ù†Ùوذ آن در ایران تقویت شد.
رسا Ù€ آیا تØولات Ù†Ùتی هم در ایجاد این ارتباط نقش داشت؟
البته این ارتباط توانست در تØولات Ù†Ùتی Ú©Ù‡ در اوایل دهه پنجاه رقم خورد شدت بیشتری پیدا کند؛ یعنی تغییر سیاست اقتصادی آمریکا پس از جنگ ویتنام سبب شد Ú©Ù‡ قیمت Ù†Ùت بیشتر شود Ùˆ مناسبات اقتصادی ایران Ùˆ آمریکا Ø´Ú©Ù„ دیگری پیدا کند Ùˆ در ظاهر ایران به سبب وابستگی بیشتر به آمریکا از تمکّن مالی بهتری برخوردار شد.
رسا ـ نهضت بیداری اسلامی به رهبری امام خمینی‌(ره) چه نقشی در این مناسبات داشت؟
تقدیر سیاسی آمریکا به گونه‌ای رقم خورد که همزمان با این رابطه خاص، نهضت بیداری اسلامی به رهبری امام خمینی‌(ره) در ایران نیز تقویت و همزاد خاصی برای این مناسبات سیاسی متولد شد. با این بیداری و رسیدن آن به نقطه انزجار و در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی زمینه مناسبی برای بازنگری در مناسبات ایران و آمریکا به وجود آمد.
در اوایل امر، اگرچه برخی دولتمردان به طور عرÙÛŒ Ùˆ خاص به مسأله سیاست نگاه می‌کردند Ùˆ نوعی از وادادگی سیاسی را از خود بروز می‌دادند، اما دیپلماسی مردمی Ù€ اسلامی به میان آمد Ùˆ در سایه رهبری Øضرت امام‌ خمینی(ره)ØŒ به این مناسبات به Ø´Ú©Ù„ دیگری نگریسته شد.
این نگاه جدید متکی بر نگاه اسلامی Ùˆ عزت‌خواهی دینی بود Ú©Ù‡ بر بیداری‌خواهی عمومی اسلامی رقم خورد Ùˆ بی‌جهت نبود Ú©Ù‡ شعار استقلال Ùˆ آزادی چهره جدیدی از خود نشان داد، برجسته‌ترین نماد ذلت را از گردن خود برداشت Ùˆ شعار استقلال سیاسی، اقتصادی Ùˆ Ùرهنگی را در قطع رابطه خود با آمریکا نشان داد.
رسا Ù€ آیا قطع رابطه ایران Ùˆ آمریکا را می‌توان در Øد مناسبات دیپلماتیک مورد تØلیل قرار داد؟
قطع رابطه ایران Ùˆ آمریکا تنها در Øد مناسبات دیپلماتیک نمی‌تواند مورد تØلیل قرار گیرد؛ بلکه در اÙÙ‚ بیداری اسلامی باید آن را تØلیل کرد. اگر بخواهیم مناسبات دو ملت Ùˆ دو دولت را به مناسبات دیپلماتیک دو دولت تقلیل دهیم بسیاری از پیش‌زمینه‌های Ùرهنگی را نادیده انگاشته‌ایم.
انقلاب اسلامی یک انقلاب سیاسی صر٠نبود تا بتوان از تغییرات خاص در روابط بین‌الملل نیز به همین اندازه Ùروکاست؛ بلکه این انقلاب ناشی از یک تØول Ùرهنگی بود Ú©Ù‡ برخی از نمودهای آن در Ø³Ø·Ø Ù…Ù†Ø§Ø³Ø¨Ø§Øª سیاسی نیز خود را نشان داد.
اگر این مناسبات بتواند در اÙÙ‚ جدیدی Ú©Ù‡ مردم رقم زدند خود را به روز کند به ناچار باید نگاه عزت‌جویانه Ùˆ استقلال‌گرایانه آنان را نیز بازتاب دهد؛ مردمی Ú©Ù‡ در اÙÙ‚ زندگی دیگری وارد شده‌اند بی‌تردید باید همه مناسبات بین‌المللی خود را نیز مورد بازنگری قرار دهند. رهبریت دینی نگاه جدیدی به این مناسبات داشت Ùˆ مردم نیز این نگاه جدید را درونی کردند Ùˆ به سمت تØول در مناسبات بین‌المللی پیش رÙتند.
رسا ـ این تغییر مناسبات سبب صدمه‌های خاصی هم به کیان اسلامی شد؟
بی‌تردید این تغییر مناسبات موجب صدمه‌های خاصی به کیان اسلامی نیز می‌توانست بشود؛ اما این صدمه‌ها در Ø³Ø·Ø Ù…Ø³Ø§Ø¦Ù„ اقتصادی Ùˆ سیاسی بود Ùˆ پیروزی Ùراتر از این صدمه‌های ظاهری، پیروزی در Ø³Ø·Ø Ø¹Ø²Øª اسلامی Ùˆ پیروزی در راستای تØقق استقلال دینی آنان بود.
اگرچه مناسبات ایران با یک کشور به هم خورد Ùˆ به صورت خاصی پایان یاÙت، اما باید به تØلیل دیگری نیز در اینجا توجه کرد Ùˆ آن این‌که ایران به عنوان یک رهبر اسلامی در Ø³Ø·Ø Ú©Ø´ÙˆØ±Ù‡Ø§ÛŒ مسلمان Ùˆ به عنوان پیشتازی در میان مستضعÙان جهان معرÙÛŒ شد؛ این امر می‌تواند مقتضی آن باشد Ú©Ù‡ تØولی در مناسبات با شیطان بزرگ جهانی رو به ظهور گرÙت.
رسا Ù€ آیا این تØول را می‌توان در Ø³Ø·Ø Ø±ÙˆØ§Ø¨Ø· دو کشور تعری٠کرد؟
این تØول نمی‌تواند در Ø³Ø·Ø Ø±ÙˆØ§Ø¨Ø· دو کشور تعری٠شود، بلکه باید بازنگری در این مناسبات در اÙÙ‚ جهانی صورت بندد؛ گرچه روابط انسانی چنان گسترده است Ú©Ù‡ نمی‌توان Ùˆ نباید Ùکر قطع ارتباط با دیگر مردم جهان را در ذهن پروراند، اما تغییر مناسبات با شیطان بزرگ خود موضوعیت دارد Ùˆ نمی‌توان آن را در Ø³Ø·Ø Ø³Ø§Ø¯Ù‡ مناسبات کشورها مورد تØلیل قرار داد.
ارتباط کشور پیشتاز در Ø³Ø·Ø Ø±ÙˆØ§Ø¨Ø· جدید می‌باید با شیطان بزرگ به گونه‌ای دیگر رقم خورد؛ در غیر این صورت رهبری بیدارگرایانه این کشور Ùˆ این ملت نمی‌تواند در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù†ÛŒ به عنوان یک الگوی برتر معرÙÛŒ شود.
رسا Ù€ نقش این تØول در بیداری اسلامی ملت‌های منطقه چیست؟
گذشت سه دهه از سیاست عزت‌جویانه یک ملت بیدار می‌تواند در چشم‌انداز بیداری‌های نوین ملت‌های مسلمان مورد تØلیل قرار گیرد Ùˆ در واقع می‌توان Ú¯Ùت جنبش‌های نوینی Ú©Ù‡ اکنون شاهد آن هستیم می‌تواند به گونه‌ای خاص بازتاب بیداری ایرانیان باشد.
گرچه تÙاوت‌های Ùرهنگی خاصی میان ایرانیان Ùˆ دیگر ملت‌های مسلمان وجود داشته است، اما این تÙاوت‌ها مانع از آن نیست Ú©Ù‡ بیدارگری ایرانیان مسلمان در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù† تأثیر خود را نبخشیده باشد.
سه دهه استقامت الگوی نوینی برای بیداری اسلامی Ø¢Ùریده است؛ بنابراین Ø³Ø·Ø Ø§Ø±ØªØ¨Ø§Ø· ایران با آمریکا تنها نمی‌تواند به قطع روابط دیپلماتیک در تØلیل‌های ما تقلیل پیدا کند بلکه این تغییر رویه‌ای بود Ú©Ù‡ جنبه نمادینی نیز داشت Ùˆ این برخورد نمادین می‌توانست به بصیرت‌آÙرینی Ùˆ بیدارسازی جهانی دامن زند.
رسا ـ آیا بیداری مسلمانان ایران که در این قطع رابطه متجلی شد، الگوی برتری در ذهن جهانیان بوده است یا خیر؟
اگر آزادیخواهان Ùˆ اهل بصیرت در Ø³Ø·Ø Ø¬Ù‡Ø§Ù† بخواهند این پرسش را پاسخ دهند Øتما به روابط ذلت‌آمیز کشورهای اسلامی با آمریکا به دیده خاصی می‌نگرند Ùˆ در مقایسه آن مناسبات Ùˆ مناسبت نمادین جمهوری اسلامی ایران قابل توجه خواهد بود Ú©Ù‡ در اینجا دو خط Ùˆ دو شیوه عزت‌جویی Ùˆ ذلت‌جویی را می‌توان به دیده بصیرت مشاهده کرد.
اگر قطع مناسبات این دو کشور سبب برخی صدمه‌ها Ùˆ یا مشکلات برای ایران شده، اما برکت‌های جدّی برای ایرانیان نیز داشته است. این قطع ارتباط سبب آن شد Ú©Ù‡ عزت‌خواهی ایرانیان نهادینه شود Ùˆ ایرانیان اتکای به خدا را در اتکای به خود تجربه کنند؛ آنان توانستند صد هزار مستشار آمریکایی را کنار نهاده Ùˆ تبدیل به مستشار بین‌المللی مردم مستعض٠و مسلمان جهان شوند. آنان توانسته‌اند شعار «ما می‌توانیم» را در Ø³Ø·Ø Ø¨ÛŒØ¯Ø§Ø±ÛŒ اسلامی نهادینه Ùˆ الگوی برتری در میان مستضعÙان جهان ارائه دهند.
رسا Ù€ آیا می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ الگوی انقلاب اسلامی در Ø³Ø·Ø Ú©Ø´ÙˆØ±Ù‡Ø§ تØقق یاÙته است؟
پس از سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ما شاهد آن هستیم Ú©Ù‡ Øتی Ø³Ø·Ø Ù†Ø§Ø²Ù„ÛŒ از این الگو در Ø³Ø·Ø Ú©Ø´ÙˆØ±Ù‡Ø§ هنوز تØقق نیاÙته است؛ بنابراین این الگوی برتر به عنوان یک نماد بیداری Øقیقی باقیمانده Ùˆ بخشی از این امر را در بیش سه دهه استقامت در برابر تØریم‌های شیطان بزرگ Ùˆ هم‌پیمانان آن نشان داده است.
رسا Ù€ الگوی ایران اسلامی در چند Ø³Ø·Ø Ù‚Ø§Ø¨Ù„ Ø·Ø±Ø Ø§Ø³ØªØŸ
الگوی ایران اسلامی در دو Ø³Ø·Ø Ø¯ÙˆÙ„Øªâ€ŒÙ‡Ø§ Ùˆ ملت‌ها Ù…Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒâ€ŒØ´ÙˆØ¯Ø› بی‌تردید الگوبودن ایران برای ملت‌ها تا Øد زیادی توانسته است تØقق پیدا کند Ùˆ دیگر مردم مسلمان به آن تأسی جویند اما متأسÙانه این Ø³Ø·Ø Ø§Ø² الگوبودن نتوانسته در Ø³Ø·Ø Ø¯ÙˆÙ„Øªâ€ŒÙ‡Ø§ نیز تØقق عینی یابد؛ چنانچه معمول دولت‌های خودباخته Ùˆ کشورهای اسلامی از وابستگی عمیق Ùˆ بلکه دست‌نشاندگی جدی از آمریکا Ùˆ دیگر هم‌پیمانان او برخوردار بودند.
اگر ایران می‌توانست به این Ø³Ø·Ø Ù…ÙˆÙقیت دست یابد اکنون زمینه موÙقیت بیشتری برای پیروزی ملت‌ها وجود داشت. خشم ملت‌های مسلمان در عرصه کنونی می‌تواند Ù…Øصول همین وادادگی دولت‌ها باشد؛ چراکه ملت‌های مسلمان نتوانستند به این دولت‌ها تکیه کنند Ùˆ به ناچار خود به میدان آمدند تا بیداری خود را تقویت کرده Ùˆ به پیروزی برسانند.
خادمان زبون کشورهای اسلامی Ùˆ مبارک‌های نامبارک به جای این‌که بتوانند یا بخواهند در برابر استعمار جهانی بایستند با آنان هم‌پیمان شدند Ùˆ همین موجب خشم Ùˆ عصیان ملت‌ها شده است. تنها تØت یک رابطه میان دو کشور Ùˆ در این Ø³Ø·Ø Ù…ÛŒâ€ŒØªÙˆØ§Ù† به اÙÙ‚ عزت‌شناسی مردم مسلمان رسید Ùˆ تØسین آنان را برانگیخت؛ بنابراین نمی‌توان این امر را یک شکست یا نابخردی در تجارت سیاسی دانست.
رسا ـ در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی هم نوعی وادادگی در دولت موقت نسبت به این قضیه مشاهده می‌شد؟
وادادگی دولت موقت در اوایل انقلاب تجربه‌ای بود Ú©Ù‡ کنار گذاشته شد Ùˆ عزت اسلامی ما از این وادادگی عبور کرد Ùˆ توانست سه دهه پیروزی چشم‌گیر را در تمام سختی‌ها Ùˆ بØران‌ها به نمایش گذارد؛ به امید آن‌که این پیروزی‌ها بتواند در جان ملت‌های مسلمان نیز وارد شده Ùˆ عزت اسلامی Ùˆ استقلال دینی را برای آنان به ارمغان آورد.
رسا ـ برخی از سر وادادگی و به سبب وابستگی‌های پنهان به دنبال ارتباط مستقیم ایران و آمریکا هستند، آیا تلاش اینان به سرانجام خواهد رسید؟
آنان درکی از عزت اسلامی نداشتند یا از بصیرت کاÙÛŒ برخوردار نبوده‌اند؛ سه دهه استقلال ایران نشان داد Ú©Ù‡ عدم ارتباط با این کشور قدرتمند یعنی آمریکا، نه تنها ضع٠خاصی برای ایران اسلامی به دنبال نیاورده، بلکه نوعی از پیروزی را برای ایران به ارمغان آورده است.
اگر در دو سه دهه قبل دعوای نظام دو قطبی وجود داشت، به تدریج ایران اسلامی به قطبی مستقل تبدیل شده Ùˆ نه به عنوان یک کشور ضعی٠بلکه به عنوان یک کشور پیشتاز در میان کشورهای اسلامی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ است؛ اکنون شاهد آن هستیم Ú©Ù‡ نوعی رقابت میان ایران Ùˆ آمریکا در Ø³Ø·Ø Ú©Ø´ÙˆØ±Ù‡Ø§ÛŒ اسلامی به چشم می‌خورد.
ملت‌های مسلمان شکست آمریکا در منطقه Ùˆ در کشورهای اسلامی را به عنوان پیروزی ایران اسلامی معرÙÛŒ می‌کنند Ùˆ این خود بهترین دلیل است Ú©Ù‡ آن تØلیل‌های انÙعالی نمی‌توانسته درست باشد؛ اÙزون بر این‌که بسیاری از Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ù†Ù†Ø¯Ù‡â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ این پیشنهاد، از روابط پنهان یا دست‌کم همسویی با نظام لیبرالیسم جهانی Ùˆ نظام سیاسی Øاکم بر جهان برخوردار بوده‌اند.
اگر چنین نبود، Øضرت امام‌ خمینی(ره) Ùˆ مقام معظم رهبری بی‌جهت بر استقلال سیاسی دینی تأکید نمی‌کردند؛ آنان با بصیرت عمیق خود تأثیر چنین روابط انÙعالی را به چشم ‌دیدند Ùˆ در تØلیل خود بیان Ùˆ تعمیق Ùرمودند.
رسا ـ با تشکر از این‌که وقت ارزشمند خود را در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید.