با تسخیر سÙارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام(ره) Ùˆ برملا شدن هویت Ùˆ کارکرد این سÙارت‌خانه Ú©Ù‡ همانا جاسوسی Ùˆ ایجاد اختلال در کشور بود، روابط تهران واشنگتن، به سردی گرایید Ùˆ سرانجام واشنگتن به طور یک‌جانبه، قطع رابطه همه جانبه با تهران را اعلام کرد. Øدود سه دهه از قطع رابطه ایران Ùˆ آمریکا می‌گذرد Ùˆ Ø·ÛŒ این مدت، بØث‌ها Ùˆ نظرات بسیاری در این مورد رد Ùˆ بدل شده است. مقام معظم رهبری، در يكي از آخرین موضع‌گیری هاي خود در خصوص رابطه با آمریکا Ùرمود: «اولاً این رابطه، خطر آمریکا را کاهش نمی‌دهد؛ چرا Ú©Ù‡ آمریکا در Øالی به عراق Øمله کرد Ú©Ù‡ با آن کشور رابطه سیاسی داشت. ثانیاً ایجاد رابطه، امکان Ù†Ùوذ آمریکایی‌ها Ùˆ زمینه رÙت Ùˆ آمد مأموران اطلاعاتی Ùˆ جاسوسی آنها در ایران را Ùراهم می‌کند. به همین دلیل، بر خلا٠ادعای برخی اÙراد پرگو، رابطه با آمریکا، در Øال Øاضر، برای ملت ایران Ù†Ùعی ندارد Ùˆ مطمئناً آن روزی Ú©Ù‡ رابطه با آمریکا برای ملت Ù…Ùید باشد، بنده اولین کسی خواهم بود Ú©Ù‡ آن را تأیید می‌کنم».
در سالروز قطع رابطه آمریکا با ایران Ùˆ به منظور بررسی این موضوع Ùˆ امکان برقراری رابطه Ùی‌مابین، Ú¯Ùت‌و‌گویی با دکتر صادق کوشکی انجام داده‌ایم Ú©Ù‡ از نظر می‌گذرانید.
با گذشت بيش از 3 دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، آیا تغییری در راهبرد ما در خصوص ارتباط با آمریکا به وجود آمده است؟
اولین نکته‌ای Ú©Ù‡ در خصوص رابطه یا عدم رابطه با آمریکا لازم به ذکر است، این Ú©Ù‡ از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز، سیاست ما در قبال رابطه با آمریکا، تغییری نکرده است. بر خلا٠این Ú©Ù‡ Ú¯Ùته می‌شود موضعی Ú©Ù‡ رهبر انقلاب داشته‌، موضع تازه‌ای است، اما این موضع، از گذشته بوده است. سال 57ØŒ زمانی Ú©Ù‡ Øضرت امام(ره) در پاریس بود، بارها خبرنگاران خارجی Ùˆ Øتی خبرنگاران آمریکایی در خصوص Ú©ÛŒÙیت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از استقرار، سؤال کردند Ùˆ امام در پاسخ، این اصل Ú©Ù„ÛŒ را Ù…Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù†Ø¯ Ú©Ù‡ ما با همه کشورهای جهان Ú©Ù‡ اØترام ملت ایران را ØÙظ می‌کنند Ùˆ به رابطه دو جانبه همراه با اØترام متقابل، پایبند هستند، رابطه خواهیم داشت. در آن جا خبرنگار نیوزویک از امام خمینی(ره) سؤال کرد: Øتی آمریکا؟ امام خمینی(ره) Ùرمود: علی‌رغم این Ú©Ù‡ آمریکا خسارت‌های بسیاری به ملت ما وارد کرده Ùˆ با Øمایت خود از Øکومت پهلوی، ضررهای زیادی به ما زده، اما اگر باز هم تغییری در رویه خود ایجاد کند Ùˆ اØترام ملت ایران را ØÙظ کند، ما Øاضر به برقراری ارتباط با آمریکا هستیم. تنها کشورهایی Ú©Ù‡ در آن زمان استثنا شدند، رژیم نامشروع صهیونیستی Ùˆ رژیم آپارتاید Ø¢Ùریقای جنوبی بودند؛ یعنی برای ما، ذاتاً برقراری رابطه با آمریکا، ممنوع نیست Ùˆ مشکلی در اصل قضیه نداریم؛ اما رابطه با رژیم صهیونیستی، برای ما ممنوع است؛ زیرا رژیم صهیونیستی را نامشروع می‌دانیم؛ اما کشوری به نام آمریکا Ùˆ دولتی را Ú©Ù‡ در این کشور به قدرت می‌رسد، به رسمیت می‌شناسیم Ùˆ بØØ«ØŒ بر سر Ú©ÛŒÙیت رابطه است. از آن جا Ú©Ù‡ انقلاب اسلامی با هد٠کسب عزت برای جهان اسلام، مسلمانان Ùˆ برای ملت ایران Ùˆ کسب استقلال به وجود آمده، راهبردش از روز نخست تا به امروز، همان بوده Ú©Ù‡ Øضرت امام(ره) Ùˆ رهبر معظم انقلاب اعلام کرده‌اند. یعنی ما Øاضریم در دنیا با هر کشوری به جز اسراییل Ú©Ù‡ مناÙع ملت ایران Ùˆ نظام جمهوری اسلامی را به رسمیت بشناسد Ùˆ به Øقوق ملت اØترام بگذارد، رابطه دو جانبه داشته باشیم.
شما به Ú©ÛŒÙیت رابطه اشاره کردید؛ تصور می‌کنید موضوع مناÙع ملی Ùˆ بازتعری٠مÙهوم مناÙع ملی در Ú©ÛŒÙیت رابطه Ú†Ù‡ تأثیری خواهد داشت؟
ما باید ببینیم Ú©Ù‡ ایالات متØده، Ú†Ù‡ نوع رابطه‌ای با جهان را می‌پسندد. بدون اغراق، ایالات متØده، قدرت اول نظامی Ùˆ سیاسی جهان است Ùˆ به واسطه این قدرت، این ØÙ‚ را برای خود قائل شده است Ú©Ù‡ از موضع برتر، با سایر کشورها ارتباط داشته باشد؛ مثلاً رابطه آمریکا با کشور ژاپن، به عنوان یکی از غول‌های اقتصادی جهان، به گونه‌ای است Ú©Ù‡ هنوز کشور ژاپن از نظر سیاسی، در مقابل آمریکا اØساس استقلال نمی‌کند. از بعد از جنگ جهانی اول تا دو سال پیش، ژاپن اجازه تشکیل ارتش نداشت Ùˆ تنها دو سال است Ú©Ù‡ ژاپن از طر٠آمریکا اجازه پیدا کرده Ú©Ù‡ ارتش داشته باشد. Øضور پایگاه بزرگ اوکیناوا در ژاپن، نشان از عدم استقلال ژاپن دارد. کره جنوبی هم با آن همه پیشرÙت در زمینه Ùن‌آوری Ùˆ تکنولوژی، این مشکل را دارد Ú©Ù‡ هنوز Ùرماندهی ارتش کره جنوبی، به دست نیروهای آمریکایی است Ùˆ اجازه ندارند Ú©Ù‡ خودشان ارتش کره را اداره کنند. Øضور جدی آمریکا در بیش از 700 نقطه دنیا، از جمله کشورهای پیشرÙته اروپایی مثل آلمان Ùˆ ایتالیا Ùˆ استقرار پایگاه‌های نظامی Ú©Ù‡ از اختیار این دولت‌ها خارج است، نشان از عدم استقلال این کشورها دارد. وجود بازداشتگاه‌های آمریکایی‌ها در اروپای غربی Ùˆ Øتی اروپای شرقی Ùˆ عدم اطلاع مقامات کشورهایی مثل لهستان Ùˆ رومانی از پایگاه‌هایی Ú©Ù‡ در خاک کشورشان مستقر است، همگی نشان دهنده وابستگی این کشورها به آمریکاست؛ Øتی رابطه‌ای Ú©Ù‡ آمریکا با انگلیس، Ùرانسه یا روسیه دارد، از موضع برتر است؛ زیرا آمریکا Ùکر می‌کند Ú©Ù‡ قدرت برتر دنیاست. این موقعیت آمریکا در دنیا، Ú©ÛŒÙیت رابطه او با سایر کشورهای دنیا را تعیین می‌کند: اما نکته این جاست Ú©Ù‡ یکی از اهداÙÛŒ Ú©Ù‡ ملت مسلمان ایران در انقلاب خود دنبال می‌کند Ùˆ در مبارزات خود شعار آن را سر می‌دهند، استقلال Ùˆ عدم وابستگی به شرق Ùˆ غرب است. این انقلاب با ماهیتی Ú©Ù‡ داشت، بر Ú©ÛŒÙیت رابطه با آمریکا اثر می‌گذارد Ùˆ آن را خدشه‌دار می‌کند.
اگر قرار بود Ú©Ù‡ ما رابطه با آمریکا را از موضع ضع٠و وابستگی Ùˆ خودباختگی بپذیریم، دیگر انگیزه‌ای برای انقلاب نداشتیم. تا وقتی Ú©Ù‡ آمریکایی‌ها در رابطه با ما بخواهند از موضع بالا برخورد کنند Ùˆ به وضع یکسان اعتقاد پیدا نکنند، ما نیز نمی‌توانیم با آمریکا رابطه برقرار کنیم. از این رو، این آمریکاست Ú©Ù‡ باید موضع خود را تغییر دهد. ما نیازی به Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø¯Ø± دیدگاه Ùˆ عملکردمان نمی‌بینیم؛ زیرا ما به یک اصل Ú©Ù„ÛŒ اعتقاد داریم Ú©Ù‡ همان ØÙظ اØترام متقابل Ùˆ ØÙظ مناÙع دو جانبه است Ùˆ راهبرد کلیدی جمهوری اسلامی در برقراری ارتباط با همه کشورهای دنیاست؛ به جز رژیم نامشروع Ùˆ غاصب صهیونیستی Ú©Ù‡ آن را کشور نمی‌دانیم Ùˆ به رسمیت نمی‌شناسیم.
آمریکایی‌ها معتقدند Ú©Ù‡ Ùرصت‌های خوبی داشتند تا رابطه خود با ایران را Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ú©Ù†Ù†Ø¯Ø› اما نتوانستند. به نظر شما، آمریکایی‌ها از Ùرصت به وجود آمده در عراق، هنگام برگزاری چند دور مذاکره سه جانبه برای ØÙ„ مشکلات Ùˆ رنج‌های ملت مظلوم عراق، برای Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø±Ùتار خود بهره گرÙتند؟
بدون Ø´Ú© آمریکایی‌ها به دنبال Ùرصت‌های تاکتیکی بودند؛ یعنی آنها به دنبال Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø±Ø§Ø¨Ø·Ù‡ با جمهوری اسلامی نبودند؛ بلکه آنها به دنبال این بودند به دنیا وانمود کنند Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران در برابر آمریکا تسلیم شده Ùˆ پشت میز مذاکره با آمریکا نشسته است Ùˆ یا وانمود کنند Ú©Ù‡ ایران پذیرÙته Ú©Ù‡ در ناامنی‌های عراق، مقصر است Ùˆ به عنوان متهم، پشت میز مذاکره نشسته Ùˆ قرار است تعهد دهد تا بیش از این، موجب بی‌ثباتی در عراق نشود. هد٠دوم این بود Ú©Ù‡ می‌خواستند به نهضت‌های آزادیبخش Ùˆ انقلابی منطقه اثبات کنند Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی هم پس از مقاومت‌های Ùراوان، سرانجام تسلیم قدرت آمریکا شد. آنها در پایان تمامی مذاکراتی Ú©Ù‡ با ایران داشتند، مصاØبه خبری ترتیب می‌دادند Ùˆ جلسه را به Ù†Ùع خود مصادره می‌کردند. ارزیابی بنده از مجموع مذاکرات انجام شده Ø·ÛŒ چند دور با آمریکا در رابطه با مسئله امنیت در عراق، این است Ú©Ù‡ به هیچ وجه، این مذاکرات گشایشی برای اوضاع ناامن عراق نداشته Ùˆ همه دنیا این را می‌دانند Ùˆ ثابت هم شده Ú©Ù‡ ناامنی‌های عراق، بیش از همه، به خود آمریکایی‌ها برمی‌گردد Ùˆ جمهوری اسلامی ایران، هرگز نیازی به ناامن کردن عراق ندارد؛ زیرا مناÙع جمهوری اسلامی ایران اقتضا می‌کند Ú©Ù‡ عراق، با ثبات، مقتدر Ùˆ متØد باشد.
آمریکایی‌ها در خصوص کشور چین با دادن برخی امتیازات Ùˆ پذیرش قدرت این کشور Ùˆ اثر گذاری‌اش در معادلات بین‌المللی، گشایشی استراتژیک در روابط دوجانبه به وجود آوردند. به نظر شما اگر آمریکا Øاضر به پذیرش اثرگذاری ایران در معادلات منطقه‌ای Ùˆ جهانی شود Ùˆ امتیازاتی را به ایران بدهد، در روابط ایران Ùˆ آمریکا، تأثیر گذار خواهد بود؟
ما باید به این نکته مهم توجه کنیم Ú©Ù‡ جنس خصومت آمریکا با چین یا شوروی سابق Ùˆ روسیه Ùعلی، با جنس خصومت این کشور با ایران متÙاوت است. دولت مائوئیست آن زمان چین، اختلاÙات مبنایی با ایالات متØده آمریکا نداشت؛ یعنی جهان سرمایه‌داری Ùˆ جهان مارکسیسم Ùˆ سوسیالیسم، بیشترین اختلاÙشان در Øوزه سلیقه Ùˆ روش است Ùˆ نه مبنا Ùˆ اصول؛ در Øالی Ú©Ù‡ اختلاÙات ایالات متØده با ایران، مبنایی Ùˆ عقیدتی است؛ یعنی اختلا٠بین دو دیدگاه اسلام سیاسی Ùˆ سکولاریسم است. طبیعی است Ú©Ù‡ این جنس مخاصمه، کاملاً متÙاوت با جنس خصومت چین Ùˆ آمریکاست. از این رو، آمریکا به راØتی با چین به تواÙÙ‚ می‌رسد Ùˆ همدیگر را می‌پذیرند Ùˆ علاوه بر این، آمریکایی‌ها با چین، روابطی از موضع برتر دارند. بارها دیده‌ایم Ú©Ù‡ در گزارش‌های سالیانه Øقوق بشری Ú©Ù‡ وزارت خارجه آمریکا منتشر می‌کند، چین به نقض Øقوق بشر متهم Ùˆ Ù…Øکوم شده است Ùˆ روسیه نیز از سوی آمریکا، به نقض Øقوق بشر متهم می‌شود Ùˆ اگر Ú†Ù‡ آمریکا با این کشورها ارتباط دارد، اما می‌خواهد از موضع برتر با آنها رÙتار کند؛ به گونه‌ای Ú©Ù‡ این کشور به خود اجازه می‌دهد Ú©Ù‡ برای تمام جهان، کارنامه Øقوق بشر صادر Ùˆ کشورهای نقض کننده را Ù…Øکوم کند. بنابراین، به دلیل متÙاوت بودن جنس خصومت آمریکا با جمهوری اسلامی ایران - نسبت به سایر کشورها – راه‌Øل‌ها Ùˆ استراتژی‌هایی Ú©Ù‡ آمریکا برای برقراری رابطه با سایر کشورها به کار برده، درباره ایران صدق نمی‌کند، زیرا ما با آمریکا اختلا٠اعتقادی داریم.
ارزیابی شما از اثرات قطع رابطه آمریکا با جمهوری اسلامی ایران چیست؟
نکته اول این است Ú©Ù‡ آمریکایی‌ها به صورت یک‌جانبه، روابط خود را با ما قطع کردند Ùˆ ما در این زمینه، پیش قدم نبودیم. با وجود این Ú©Ù‡ آمریکایی‌ها سÙارت‌خانه خود را در کشور ما به لانه جاسوسی تبدیل کرده بودند، اما ما رابطه خود را با این کشور قطع نکردیم. تعبیری Ú©Ù‡ آن زمان Øضرت امام(ره) به کار برد، این بود Ú©Ù‡ آمریکایی‌ها Ùکر می‌کنند به دلیل قطع رابطه آنها با ایران، ما عزا می‌کنیم؛ نه، ما از این قطع رابطه، جشن می‌‌گیریم. این Ú©Ù‡ خود آمریکایی‌ها رابطه‌شان را با ما قطع کردند، معنادار است؛ یعنی ملت ایران با بزرگواری، باب رابطه با آمریکا را نبست؛ اما آنها خود را از رابطه با ما Ù…Øروم کردند. در طول این سه دهه Ú©Ù‡ از Øیات انقلاب اسلامی می‌گذرد، آنها بارها برای گشایش روابط با ما پیش قدم شدند Ú©Ù‡ این، خود اÙتخار Ùˆ عزتی برای ملت ایران است. قطعاً به واسطه برتری‌هایی Ú©Ù‡ آمریکا در عرصه اقتدار سیاسی، نظامی Ùˆ اقتصادی داشته، توانسته مشکلات جدی را در عرصه‌های مختل٠با روش‌هایی همچون تØریم‌های اقتصادی Ùˆ Ùشار‌های سیاسی Ùˆ نظامی برای ما ایجاد کند Ùˆ ما هم هزینه‌های زیادی را برای ØÙظ استقلال پرداخت کرده‌ایم؛ اما نکته جالب این است Ú©Ù‡ این تØریم‌ها Ùˆ مشکل‌آÙرینی‌ها، سرانجام، به این جا ختم شد Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی اکنون به عنوان یک کشور مقتدر در عرصه منطقه‌ای Ùˆ Ùرا منطقه‌ای، Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ Ùˆ Ùشارهای آمریکا، هیچ تأثیری بر Ú©ÛŒÙیت اقتدار جمهوری اسلامی نداشته است Ùˆ در شرایط Ùعلی، این آمریکایی‌ها هستند Ú©Ù‡ مجبورند قدرت ایران را در معادلات جهانی، به رسمیت بشناسند؛ یعنی سیاست به انزوا کشیدن ایران، نه تنها جواب نداده، بلکه غلط بودن این سیاست آشکار شده است؛ هرچند Ú©Ù‡ پذیرش اقتدار ملت ایران، برای دولت آمریکا، خیلی سنگین است.
Øضرت امام(ره) Ùرمود: رابطه آمریکا با ما، رابطه گرگ Ùˆ میش است؛ یا گرگ باید از Øالت گرگ بودن خارج شود Ùˆ یا میش باید تبدیل به گرگ شود؛ تا در رابطه با گرگ، ضرر نکند. امام (ره) یک اصل سیاسی را با زبان بسیار ساده بیان Ùرمود؛ تا هر کس با هر میزان قدرت تØلیل Ùˆ Ùهم، درک کند Ú©Ù‡ رابطه ما با آمریکا، از Ú†Ù‡ جنسی است.