پس از كودتاى ننگين 28 مرداد سال 1332 توسط دست نشاندگان مـزدور آمـريـكـايـى در ايران و برگرداندن محمد رضا شاه پهلوى به قدرت و سلطنت ، آمريكاييان به جاى استعمارگران قبلى يعنى انگليسى ها، حاكمان پس پرده حكومت در ايران گرديدند و از آن به بعد، ورق هاى تاريخ ايران را آنان رقم زدند.
دخـالت هـاى مـسـتـقـيـم و غـيـرمـسـتـقـيـم آمـريـكـاييان تحت پوششهاى گوناگون در سرزمين ما از قبيل گسيل سيل عظيمى از مستشاران نظامى و در قبضه گرفتن ارتش ، تصويب طـرح نـنـگـيـن كـاپـيـتـولاسـيون جهت مصونيت اتباع آمريكايى در اين سـرزمـيـن ، مـسـافرت هاى رؤ ساى جمهور آمريكا به ايران و چندين سـفـر شاه خائن به آمريكا، پشتيبانى مستقيم حكومت استكبارى آمريكا از شاه معدوم و اعمال ظالمانه اش ، كم كم خشم و نفرت روشنفكران مـتـعـهّد، روحانيت آگاه و مردم مسلمان و هوشيار ايران را زياد كرد كه نـمـود اصـلى و اساسى اين كينه و نفرت در سخنان امام خمينى (ره ) در ردّ قضيه منفور كاپيتولاسيون جلوه و ظهور پيدا نمود.
امـام در مـبـارزات دلاورانه خويش ، نوك پيكان حمله را متوجه آمريكا، اسراييل و نوكر حلقه به گوش آن ها محمدرضا شاه پـهـلوى نـمـود. بـا گـذشـت زمـان ، امـام راحـل بـا سـخنان و پيام هاى خود، اعمال پس پرده استكبار جهانى را بـيـشتـر افشا مى نمود و بدين وسيله نفرت مسلمانان انقلابى را نـسـبـت بـه آمـريـكـا زيـادتـر بـرمـى انـگـيـخـت و در مـقـابـل ، شـدت عـمل آمريكاييان نيز افزون تر مى گشت . تا اين كه مـجـاهـدات قهرمانانه ملّت مسلمان و متعهد ايران به رهبرى امام خمينى (ره ) بـه ثـمـر نـشـسـت و حـكـومت 2500 ساله شاهنشاهى سرنگون گـرديـد ، و بـا حـكـم امـام ، دولت مـوقـّت بـه نـخـسـت وزيـرى بـازرگـان شروع به كار نمود. روحيه سازشكارانه بازرگان و اعـضـاى دولت او، بـا روحـيه پرشور و انقلابى ملّت مسلمان ايران سازگارى نداشت و دولت جوابگوى احساسات انقلابى مردم نبود.
اغـتـشـاشـات داخـلى ضـدّ انقلاب و افراد وامانده سلطنت طلب ، دسته بـنـدى هـاى سـيـاسـى و احـزاب قـدرت طـلب ، تـجـزيه خواهى هاى كـردسـتان ، گنبد، سيستان و بلوچستان ، نفوذ جاسوسان آمريكايى بـا چـهـره هاى انقلابى و ملّى گرايى در دولت موقّت ، درك نكردن انقلاب اسلامى از سوى اينان و عدم توانايى در ايجاد امنيت و سر و سامان دادن به اوضاع مملكت كه بيشتر آن از لانه جاسوسى آمريكا در ايـران هـدايـت و رهـبـرى مـى گـرديـد، مى رفت كه جهت انقلاب را مـنـحـرف گـردانـد و شـور و نـشاط انقلابى ملت غيور ايران را به نااميدى مبدّل گرداند. بدين جهت ، دانشجويان مسلمان پيرو خط امام ، بـا الهـام از رهنمودهاى امام ، براى نشان دادن خشم و نفرت مردم مسلمان ايران از اعمال ظالمانه آمريكا و نيز برگرداندن شـاه خـائن كـه بـه آمـريكا پناهنده شده بود ، با يك برنامه ريزى حـسـاب شـده ، بـه سـفـارت آمـريـكـا حمله كرده و آن را به تصرّف خـويـش درآوردنـد، و به فعاليت اين لانه هدايت اغتشاش و نابسامانى در ايـران و در كـلّ مـنـطـقـه خـاورمـيـانـه خاتمه دادند . آنان با افشاى اسناد مهم تـاريـخـى آن ، خـونى دوباره در كالبد نيمه جان اين انقلاب الهى دمـيـدنـد و حـركت ضدّ استكبارى آن را شدت بخشيدند . امام (ره ) با پشتيبانى از كار دانشجويان اقدام آنان را انـقـلابـى بـزرگ تـر از انـقـلاب اول نـامـيـد. مـا در ايـن مقاله به بررسى اين اقدام مهم تاريخى ، اثرات و پيامدهاى آن مى پردازيم .
اصل ماجرا
تـعـدادى از دانشجويان مسلمان چهار دانشگاه ، پلى تكنيك ، تهران ، صـنـعـتـى شريف و دانشگاه ملّى ، قبل از 13 آبان 1358 به دور هم جمع شده ، با الهام گرفتن از سخنان حضرت امام خمينى (ره ) طرح تسخير سفارت آمريكا در تهران را پى ريزى كردند و سرانجام در صـبـح 13 آبـان ، در حـيـن راهـپـيـمـايـى ، بـه داخـل سـفـارت وارد شـدنـد. ابـتدا 15 دقيقه به اعضاى سفارت مـهـلت دادنـد كه خود را تسليم نمايند. متاسّفانه آنان در اين مدّت ، بسرعت مشغول از بين بردن اسناد و مدارك شدند. پس از گذشت يك ربع ساعت ، دانشجويان با شكستن شيشه ها وارد ساختمان اصلى سـفـارت شدند و پـس از درگـيـرى كـوتـاهى با نگهبانان ، سـاخـتـمـان سـفـارت را بـه تـصـرّف خـود در آوردند و عده اى از جاسوسان را گروگان گيرفتند . عده اى ديگر نيز خود را تسليم كردند. وقتى دانشجويان به ساختمان اصلى رسيدند، متوجّه شدند كـه غالب ميكروفيلم ها، اسناد محرمانه ، حافظه كامپيوترها، مدارك سرّى و... از بين رفته بود! در سـاعـت 30/1 دقـيـقـه بـعـد از ظـهـر هـمـان روز، راديـو خـبـر ايـن رويداد را اعـلام نـمـود . مردم پس از شنيدن اين خبر، به سوى سـفـارت آمـريـكا سرازير شده و از دانشجويان حمايت كردند و با شـعـارهاى مرگ بر آمريكا، به آنان قوّت قلب دادند . دانشجويان بـا پـخـش ‍ اوليـن اعـلامـيـه ، بـه روشـن نـمـودن مـوضع سياسى ، اسـلامـى خـويـش پرداختند و اعلام كردند كه آن ها (دانشجويان پـيـرو خـط امـام ) هـسـتـنـد و وابـسـتـه بـه هيچ گروه سياسى نمى باشند.آنان در اين اطلاعيه درباره اهداف خود چنين نوشتند: ما دانشجويان مسلمان پيرو خط امام خمينى براى پيروى از موضع قـاطـعـانـه امـام در مقابل آمريكاى جهانخوار، به منظور اعتراض به دسيسه هاى امپرياليستى و صهيونيستى ، سفارت جاسوسى آمريكا در تهران را به تصرّف درآورديم تا اعتراض خويش را به گوش جهانيان برسانيم :
اعـتـراض بـه آمـريـكـا جهت پناه دادن و استفاده از شاه جنايتكارى كه قاتل ده ها هزار زن و مرد به خون خفته در اين مملكت است .
اعـتـراض بـه آمـريـكـا بـه عـلت ايـجـاد فـشـار تبليغاتى مسموم و انـحـصـارى و كـمـك و حـمـايـت از افـراد ضـد انقلابى فرارى عليه انقلاب اسلامى .
اعتراض به آمريكا به خاطر توطئه ها و دسيسه هاى ناجوانمردانه اش در مناطق مختلف كشور ما و نفوذ در ارگان هاى اجرايى مملكت .
اعـتـراض بـه آمـريـكـا بـه دليـل نـقش مخرّب و خانمان براندازش در برابر رهايى خلق هاى منطقه از دام امپرياليسم كه هزاران هزار انسان مؤ من و انقلابى را به خاك و خون مى كشد.
بـر خلاف نظر كسانى كه اعتقاد داشتند باتصرّف لانه جاسوسى آمـريـكـا، ضـربـه بـه انـقلاب وارد شد و ملّت ايران در ديد جهانى منزوى گرديد و على رغم قطع نامه شـوراى امـنـيـت سـازمـان مـلل مـتـحـد در مـحـكـومـيـت ملت مسلمان ايران ، اشـغال لانه جاسوسى ، از سـوى تـمـامـى افـراد انقلابى و مسلمانان مبارز، مورد تاءييد قرار گـرفت و نور اميدى در دل تمام انسان هاى آزاده جهان به وجود آورد .
دولت مردان آمريكا باور نمى كردند روزى فرا رسد كه در آن روز مـلت قهرمان ايران ، بساط سى - چهل ساله نفوذ مقتدرانه آمريكا در ايـران را بـرچـيـنـد و آن چـنان سيلى محكمى به سردمداران استكبار جـهـانـى بـزنـد كـه قـدرت تـصـمـيـم گـيـرى و عـمـل عاقلانه را از آن ها سلب نمايد، تا آن جا كه رييس جمهور وقت آمريكا، آقاى كارتر، در خاطرات خود مى نويسد:
اولين هفته ماه نوامبر 1979 [اولين هفته گروگان گيرى در ايران ] مـن دشوارترين ساعات زندگى خود را مى گذراندم ... صبح زود در باغچه هاى كاخ سفيد مشغول قدم زدن مى شدم و شب ها خواب به چشمم راه نمى يافت .(1)
با اين حال ، اين اتفاق تاريخى و انقلابى واقع شد و حاكمان ظالم آمـريـكـا را آن چـنـان گيج و مبهوت نمود كه براى رهايى از اين بن بـسـت پـيـچـيـده ، بـه هر عمل پست و ظالمانه اى دست زدند كه موارد ذيل ، شاخص ترين اين اعمال است :
1ـ مـحـاصـره اقـتـصـادى 2ـ تـهـديـدات و حـمـله نـظـامى 3ـ كودتاى نافرجام 4ـ جنگ تحميلى عراق عليه ايران .
بعد از آن كه تمامى اقدامات كينه توزانه آمريكاى ظالم و زورگو ناكام ماند، به فكر مذاكره با ايران افتاد، ولى چون ايران راضى به مذاكره مستقيم با آمريكا نبود، هر دو كشور تصميم گرفتند كه با ميانجى گرى كشور سومى ، به مذاكره درباره آزادى گروگان ها ادامه دهند. كشور مسلمان الجزاير براى اين كار انتخاب شد.
امـام خـمـيـنـى (ره ) بـحث درباره آزادى گروگان ها و شرايط ايران بـراى آزادى را بـه مـجـلس شوراى اسلامى واگذار كرد. مجلس نيز بـا الهـام گـرفـتن از رهنمودهاى مدبّرانه امام ، پس از چندين جلسه بـحـث دربـاره جاسوسان آمريكايى ، شرايط آزادى آن ها را در چهار بـنـد اعلام كرد و با اكثريّت آرا به تصويب رسيد، كه عبارت اند از:
1ـ دولت آمـريـكـا بـايـد تـعـهـد و تضمين نمايد كه از اين پس هيچ گونه دخالت مستقيم و غيرمستقيم سياسى در جمهورى اسلامى ايران ننمايد.
2ـ آزاد كـردن تـمـامـى سـرمـايـه هـاى مـا و در اخـتـيار قرار دادن اين سـرمـايـه ها و كليّه اموال و دارايى هاى ايران كه در آمريكا و يا مؤ سـسات متعلّق به دولت يا اتباع آمريكا در ساير كشورهاست ، به نـحـوى كـه دولت جمهورى اسلامى ايران بتواند به هر كيفيتى كه بخواهد از آن استفاده كند.
3ـ لغـو و ابـطال كليه تصميمات و اقدامات اقتصادى و مالى عليه جـمـهـورى اسـلامـى ايران و انجام كليه اقدامات ادارى و حقوقى لازم جهت لغو و ابطال تمامى دعاوى و ادعاهاى دولت آمريكا و مؤ سسات و شركت هاى آمريكايى عليه ايران به هر صورت و به هر عنوان .
4ـ بازپس دادن اموال شاه معدوم با به رسميت شناختن و نافذ دانستن اقـدام دولت ايـران در اِعـمـال حـاكـمـيـت خـود مـبـنـى بـر مـصـادره امـوال شـاه مـعـدوم و بـسـتـگـان نـزديـك وى كـه طـبـق قوانين ايران ، اموالشان متعلّق به ملت ايران است .(2)
پـس از گـذشـت يـك سـال و انـدى از مـاجـراى گـروگـان گـيـرى ، سرانجام ، آمريكا در مقابل خواست ملت ايران اسلامى به زانو درآمد و در تـاريـخ 1/9/1359 چـهـار شـرط مـجـلس شـوراى اسـلامـى را پـذيـرفـت و پـس از يـك مـاه از تـصـويب آن ، اين جريان در تاريخ 30/10/1359 پايان يافت .(3)
بـا آن كـه مـخـالفـان انقلاب اسلامى ايران ، سعى بسيار و تلاش فـراوانـى انـجـام دادنـد كـه مـسـاله گـروگـان گـيرى جاسوسان آمريكايى در ايران را يك عمل بيهوده ، خلاف قوانين بين المللى ، و بـه طـور كـلى بـه ضـرر ايـران اسـلامـى جلوه دهند، تصرّف لانه جـاسـوسـى آمـريـكـا اثـرات مـثـبـت خـويـش را هـم در داخـل و هـم در سـطـح جـهـان بـاقـى گـذاشـت كـه مـا بـه گـونه اى مجمل به بعضى از آن ها اشاره مى نماييم :
1ـ شكست بت ابرقدرتى آمريكا در ايران و جهان
2ـ آشكار شدن چهره حقيقى دوستان انقلاب و دشمنان آن .
3ـ شتاب بخشيدن به حركت ظلم ستيزى انقلاب
4ـ قطع رابطه مطلق با آمريكا و شكوفايى استعدادها.
5ـ باز پس گرفتن قسمتى از سرمايه هاى بلوكه شده در آمريكا
6ـ تسليم آمريكا در مقابل خواسته هاى به حق ملّت ايران .
7ـ از بـيـن رفـتـن مـركـز اطـلاعـاتـى و جـاسـوسـى آمريكا در منطقه خاورميانه .
پى‏نوشت‏ها:
1- 444 روز، مـاجـراى گـروكان هاى آمريكايى در ايران ، خاطرات كارتر رييس جمهور پيشين آمريكا، ترجمه احمد باقرى ، ص 29.
2ـ نشريه مشروح مذاكرات مجلس شوراى اسلامى ، جلسه 63، 11 آبان 1359.
3ـ گـروگـان گـيـرى در ايـران ، پـيـر سالينجر، ترجمه دكتر جعفر ثقة الاسلامى ، ص 19.